Zompig zorgvernieuwings­moeras

Verleden jaar werd na nogal wat moeite het Integraal Zorgakkoord (IZA) gelanceerd, dat beloofde de oplossing te zijn voor alle problemen in de gezondheidszorg. Zoals gebruikelijk bij dit soort documenten telt het tientallen pagina’s, volgeschreven met ronkende termen zoals ‘ambitieuze nieuwe zorgconcepten’, ‘innovatieve transities’ en ‘passende zorg’.

Die laatste term is trouwens sowieso een betekenisloos containerbegrip geworden, waarbij iedereen die zijn zin wil hebben gewoon roept dat dit ‘passende zorg’ is.

Ondanks alle mooie woorden is de praktijk van zorginnovatie toch een stuk lastiger. Menig origineel idee dat zich in de praktijk bewezen heeft, zinkt troosteloos weg in bureaucratisch drijfzand gecreëerd door de Nederlandse Zorgautoriteit, het Zorginstituut, de zorgverzekeraars en VWS.

Indrukwekkend voorbeeld hiervan is de WijkKliniek in Amsterdam-Zuidoost. Het betreft een voorziening voor ouderen met een acuut medisch probleem dat niet thuis kan worden behandeld, omdat bijvoorbeeld zuurstof, infuus, of wat extra hulp nodig is. Denk aan longontsteking, ontspoorde decompensatio cordis, trauma na een val of exacerbatie COPD. Voordat de WijkKliniek bestond werden ouderen hiervoor altijd in het ziekenhuis opgenomen. De kliniek wordt gerund door de lokale VVT-organisatie met op de achtergrond internisten ouderengeneeskunde. De zorg focust volledig op simultane behandeling van de ziekte en revalidatie is gericht op snel ontslag naar huis, in plaats van de sequentiële route die meestal het geval is bij ziekenhuisopnames.

De kliniek is een doorslaand succes, leidde tot 30 procent reductie van acute ziekenhuisopnames bij ouderen, enorme kostenbesparing, uiterst positieve ervaringen van patiënten en familie en groot enthousiasme bij medisch specialisten. Ministers Kuipers en Helder bezochten samen de kliniek en vonden het een schoolvoorbeeld van passende zorg.

Partijen buitelen over elkaar heen en spelen elkaar de bal toe

Desondanks lukt het niet om deze zorg vergoed te krijgen via de zorgverzekering. Natuurlijk was er geen passende betaal­titel dus werd het tijdelijk betaald uit de beleidsregel kleinschalige experimenten. Vervolgens moest wetenschappelijk worden aangetoond dat het initiatief werkte en uit te rollen was naar andere plekken. In principe vallen opgeschaalde initiatieven elders dan onder dezelfde beleids­regel, maar in de praktijk verlangden zorgverzekeraars dat toch telkens weer nieuwe beleidsregels werden aangevraagd, een taai en bureaucratisch proces. Toen alle barrières genomen waren en het project inmiddels wetenschappelijk bewezen overal succesvol was, moest het Zorginstituut samen met de NZa besluiten over structurele bekostiging. Onmiddellijk ontstond de volgende horde, want het gaat om een tussenvorm van eerstelijns- en tweedelijnszorg. Dat past niet binnen de regeltjes, want dit is ondergebracht in verschillende ‘macrokaders’ (lees: silo’s). Dit pingpongspel duurt al jaren, en zo is de financiering van de succesvolle WijkKliniek en inmiddels negen opgeschaalde projecten elders na zes jaar nog steeds niet geregeld. Laat staan voor de talloze andere plekken in het land die ook dolgraag met dit concept willen starten. Medewerkers van zorginstituut, zorgautoriteit en verzekeraars buitelen over elkaar heen, spelen elkaar de bal toe, schrijven notities, vergaderen zich een slag in de rondte maar doen uiteindelijk niets wat dit succesvolle initiatief uit het zompige zorgvergoedingsmoeras helpt.

Dit voorbeeld staat niet op zichzelf: gelijksoortige patstellingen doen zich bijvoorbeeld voor bij andere initiatieven op het gebied van multidisciplinaire eerstelijnsouderenzorg met specialisten ouderengeneeskunde (MESO) of bij de succesvolle wijkpraktijk ouderengeneeskunde in Velp. We kunnen nog wel tientallen integrale zorgakkoorden sluiten of eindeloos blijven doorwauwelen over passende zorg, maar als we het niet voor elkaar krijgen bewezen succesvolle en doelmatige vernieuwingen structureel ondergebracht te krijgen in ons zorgstelsel, heeft het allemaal nauwelijks zin.