Van patiënt tot ‘expert’

Enige tijd geleden werd het onzalige idee gelanceerd om de naam van mijn specialisme te veranderen van arts-micro­bioloog in ‘specialist medische microbiologie’. In plaats van met een professie zouden we worden aangeduid met een vagelijke beschrijving van ons interesse­gebied, zoals mensen bij actualiteitenprogramma’s opeens ‘deskundige Taylor Swift’ of ‘expert Bunnikse afval­verwerking’ zijn.

We vroegen ons af wat hierna zou komen – de huisarts als ‘specialist huis-, tuin- en keukenkwalen’? Er was geen collega te vinden die de hernoeming een goed idee vond en het plan verdween gelukkig weer in de ijskast.

Hoe je iets noemt lijkt banaal, maar dat is het niet. Taal schikt en creëert de werkelijkheid, denk alleen al aan de keuze tussen termen als vrijheidsstrijder versus terrorist, slaaf versus slaafgemaakte, reorganisatie versus ontslagronde. Met taal kun je macht uitoefenen en je kunt ermee aangeven wie de macht bezit.

Mensen voelen eigenaarschap over hun taal, in het bijzonder over de termen waarmee ze zelf worden aangeduid. Over het gebruik van de term ‘chirurg’ zijn collega’s rechtszaken begonnen, en ik kan me de emoties herinneren die opspeelden toen ons werd verboden de artsentitel te blijven voeren na onze pensionering. Uitspraken over de woorden ‘man’, ‘vrouw’, ‘zwart’ en ‘wit’ kun je als columnist maar beter helemaal vermijden: te veel mensen hebben daar een ongekend sterke mening over en een overvloed aan tijd om die opdringerig te ventileren.

Ik vind mezelf ook geen sterveling meer, maar een persoon die leeft met sterfelijkheid

Aan onze taal kun je ook aflezen hoe de westerse geneeskunde de afgelopen decennia meer patiëntgecentreerd is geraakt. Door mensen aan te duiden met een van hun eigenschappen, problemen of situaties, kun je ze reduceren tot dat kleine aspect van alles wat ze zijn, en veel patiënten willen zich niet langer laten definiëren door hun ziekte. Dit kwam ik als eerste tegen toen ik schreef over taaislijmziekte (cystic fibrosis of CF). Van collega’s bij de longgeneeskunde mocht ik het niet meer hebben over ‘CF patients’, want correct was: ‘persons living with CF’. Ook andere patiënten met chronische ziekten – hiv-­patiënten, diabetespatiënten – zullen zo gestaag verdwijnen. (Terzijde: ik vind mezelf ook geen sterveling meer, maar een persoon die leeft met sterfelijkheid.)

Die trend doorzettend, zal het niet lang meer duren voordat de ‘persoon levend met’ verandert in de ‘expert’; wie weet er immers meer van de ziekte dan de patiënt zelf? Zie het als een extra argument om vast te houden aan naamgeving van onze beroepen, en die niet te laten veranderen naar specialist in iets. Als straks de ‘expert reumatische geneeskunde’ op het spreekuur komt van de ‘specialist reumatische geneeskunde’ wordt het wel erg verwarrend, en uiteindelijk bestaat taal ook om duidelijkheid te verschaffen in onze wereld.