Dokter zijn op de rand van het bed
14 reactiesIk zit op de rand van het bed. Ben deel van de wereld van de zieke geworden. Een oude vrouw aan het eind van haar leven. Na een tweede beroerte is weer een stuk van dat leven afgebrokkeld. De spraak en het begrip zijn gelukkig nog intact. Ik houd haar hand vast. We gaan het voor u zo prettig mogelijk regelen. O ja dokter, zegt ze, wat fijn. Kan ik vanmiddag dan weer gele vla krijgen?
Alles eromheen telt. Zo heet de laatste column van Yvo Smulders in het NTvG van 21 juni. Daar bespreekt hij de rol van de context in de geneeskunst. Zitten op de rand van het bed noemt hij als voorbeeld. Dat is context scheppen die voor de patiënt nabijheid, steun en veiligheid biedt. Maar omdat we het te druk hebben, stáán we steeds vaker. In de rush om te doen. Te regelen. Snel effe horen wat de patiënt vindt en dan ons weer voortspoeden daar waar de laboratoriumdata wachten. Dat staan schept ook een context. De essentie van deze boodschap is dat de patiënt er wel toe doet, maar alleen maar heel even tussen alle andere bedrijven door. Die andere acties zijn eigenlijk belangrijker. Want de dokter is op pad. Hij staat daar om snel weer weg te springen. Hij kruist het pad van deze patiënt in het hier en nu, en is op weg naar de drukke toekomst.
De grote Utrechtse psychiater prof. dr. H.C. Rümke (1893-1967) zei over de arts-patiëntrelatie dat hier het principe gevolgd zou moeten worden van: ‘maximale toenadering met behoud van distantie’. De witte jas helpt ons bij de distantie. Het zitten op het bed helpt met de toenadering. Alles om de behandeling heen telt namelijk mee. De context die we scheppen definieert niet alleen de patiënttevredenheid, maar ook de mate van werking van welke interventie dan ook. In plaats van werken tegen het placebo-effect is de kracht van de goede dokter het versterken van dat contexteffect. Daarvoor zou veel meer toegestaan moeten worden dan dat we doen.
De moeder van een goede vriend van mij, beiden arts, werkte haar hele leven als homeopathisch arts in Bilthoven. Ze werd op handen gedragen. Waarom? Niet vanwege de druppeltjes of de korreltjes die ze voorschreef, die uiteraard geen enkele werking kunnen bezitten. Hoe graag homeopaten zich ook beroepen op de EBM, deze totaal niet-plausibele methode van heling kan geen intrinsieke werking hebben. Maar de context die deze arts onbewust, door haar bijzondere karakter opbouwde, deed bij vele patiënten wonderen. De homeopathica draagt als het ware haar zorgende en geruststellende invloed met zich mee. Elke keer dat de patiënt deze therapie tot zich neemt, is de dokter even onzichtbaar aanwezig. Maximale toenadering, zelfs in afwezigheid van de arts.
Het afschieten van homeopathie en aanverwante alternatieve behandelvormen is misschien ook alleen voor de collega’s van de vereniging tegen de kwakzalverij toegestaan. Ze hebben absoluut een punt. Er is en kan geen intrinsieke werkzaamheid zijn. Ik geloof dat ze zeggen ‘het werkt wel maar het doet niets’, of woorden van gelijke strekking. Dat is ook zo. En een aantal therapeuten binnen de alternatieve geneeskunde licht absoluut de patiënt op met hun bizarre bioresonantie-apparaten, of met dure zinloze vitamine-infusen en andere hocus pocus. Hoe daarmee wijs om te gaan, dat is een hele opgave. Maar één ding is duidelijk: de context definieert vaak meer de therapeutische effectiviteit dan de intrinsieke werking van het geneesmiddel of de therapie. Het zitten op het bed en het vasthouden van de hand van een patiënt, of het schouderklopje, zijn factoren die onze geneeskunde tot kunst maken. Factoren die het contexteffect vergroten en daarmee bijdragen tot de tevredenheid van de patiënt, en zelfs tot de genezing. Laten we vaker gaan zitten bij de patiënt, op het bed.
Bij de volgende visite had ik een klein kartonnetje gele vla bij me.
Meer van Jan Keppel Hesselink
apotheker niet praktiserend, Delft
Het is en blijft een suggestie en zal niet altijd het effect hebben zoals de columnist beschrijft. Ik herinner mij een chirurg die mij na de longoperatie kwam opzoeken en mij bij het weggaan over mijn bol aaide. Ik was ongeveer 19 jaar en die aai gaf... een heel dubbel gevoel. Enerzijds versterkend, maar anderzijds kinderlijks. Ik heb er nog lang over nagedacht of het nu negatief of positief op mij overkwam.
Intensivist, New York
Mooie column en ik ben het helemaal eens met Jan. Het duurde even voordat ik in New York ging doen wat ik in Nederland gewoon was. De afstand tussen dokter en patient/familie is hier vaak enorm, maar merkte snel dat zowel patient (wanneer deze tenmin...ste niet gesedeerd is) als de familie het ervaren als een actie die toenadering beoogt en de afstand verkleind. Mijn ervaring is dat het contact met patient/familie enorm verbeterd.
Toen ik gister bij een patient, die net hersteld was van acuut longoedeem door missen van haar dialyse, op bed ging zitten en haar vroeg waar ze nu vreselijk zin in had was het antwoord resoluut: "French fries, with mayo and ketchup". Nou die zijn in NYU Langone niet te verkrijgen hoe hard we ook probeerden. Ik ben naar buiten gegaan en kocht bij een food truck aan de overkant van de straat een paar dikke frieten. Dit natuurlijk nadat we haar dieet in het Electronisch Systeem hadden aangepast (want natuurlijk, niks is mogelijk zonder ratificatie en documentatie). Haar respons was om van te smullen...wat een geluk en plezier een paar kleffe slappe patatten kunnen brengen!
A.P. Risselada
Reumatoloog, schrijver
Ik ga niet op het bed zitten, dat vind ik teveel privésfeer (in een 4-persoonsziekenkamer is privésfeer extra kostbaar...). Ik pak een stoel of een kruk. Of de vensterbank, die zit ook prima.
F.B. van de Weg
Revalidatiearts, goes
Op de rand van het bed zitten vind ik geen goed idee. Zeker in het ziekenhuis niet. Daar is de persoonlijke ruimte al minimaal, en ik vind dat je die ruimte niet moet betreden tenzij daartoe nadrukkelijk uitgenodigd.
Om te beginnen is het beleefd om... te vragen of je gelegen komt. En vervolgens vragen of je er met een stoel even bij mag komen zitten. Kleine moeite. Bij een bed staan, of dat nu in de 1e lijn of in de 2e lijn is, is niet meer van deze tijd. En al helemaal niet bij de '"grote visite", of hoe dat anachronisme tegenwoordig ook moge heten.
huisarts M.Ooms, Nijeveen
Als huisarts kom je op slaapkamers met bedden in alle formaten. Hoog, laag, smoezelig, netjes met een sprei etc. daarnaast staan stoelen , krukjes, po stoelen, wankele bankjes met kleding erop. Nooit blijf ik staan, je kijkt neer op de patient en zo ...kan ik geen goed gesprek voeren. Op het bed zitten vind ik vaak ongemakkelijk, dus ik kijk vaak schuin naar de stoel en doe een inschatting. Ga ik op het uiterste randje zitten of kan ik gewoon " neerploffen". Alleen de po stoel sla ik over, maar dan is er meestal een echtgenoot die met een krukje aan komt zetten. Of het hygiënisch verantwoord is, weet ik niet. Ik ben er zelf nog nooit ziek van geworden volgens mij. En zolang de patiënten niet aan mijn broek gaan hangen, zij ook niet denk ik. En met dezelfde reden dat ik mijn artsentas altijd wegzet bij de voordeur en nooit op tafel thuis zal zetten, doe ik thuis een schone broek aan. Zolang ik maar niet neer hoef te kijken op de patient
AIOS, Hamburg
Vanuit de klassieke 'perfect bedside manners' natuurlijk een mooie gedachte. Echter, hoe rijmen we dit met de huidige opvattingen omtrent infectiepreventie? De handen dienen tegenwoordig gedesinfecteerd te worden voor en na contact met de patient of ...na contact met de omgeving van de patiënt.
Betekent dit na we na elk consult zittend op de bedrand een nieuw pak moeten gaan aantrekken? En waar gaan we ons omkleden?
J.M. Keppel Hesselink
arts-farmacoloog, Bosch en Duin
Ik denk dat we common sense moeten bedrijven hier. Er is geen epidemie met nare dodelijke microben nu. De added-value van menselijkheid dient gewogen te worden tegen het potentiële gevaar - en dat lijkt me voor mij zelf duidelijk. En elke keer de han...den desinfecteren na contact met een evident besmette patient is duidelijk, maar na normaal contact met een niet infectieus medemens? Ik desinfecteer ook mijn handen niet als ik een collega de hand geschud heb. En je hoeft niet altijd de hand van de patient vast te houden. Maar hoe steunend het kan zijn de hand van een stervende mens vast te houden als dokter, of in deze bovenstaande situatie. Dat weegt mijns inziens op tegen de vrezen van de ziekenhuis hygiënisten....
[Reactie gewijzigd door op 03-07-2023 22:29]
J. Plomp
Cardioloog, Hollandsche Rading
Volstrekt eens om op het bed te gaan zitten.
Na om toestemming gevraagd te hebben ga ik meestal ter hoogte van de knie zitten.
De jongere dokters hebben (onbegrijpelijk) geleerd dat dat zeer ongewenst is omdat je dan in de privacysfeer komt.
De... visite duurt niet langer dan als je blijft staan maar het straalt zoveel meer rust uit.
Doen dus
L.M. Permentier
Arts
In de opleiding heb ik geleerd absoluut niet op het bed van patiënt te gaan zitten want dat is het enige in het ziekenhuis wat van patiënt is, en streng verboden. Ik vond dat toen al stom en denk dat je doorgaans prima kan beoordelen bij wie, en bij ...welk soort gesprek welke houding en zitplaats gewenst is.
J.M. Keppel Hesselink
arts-farmacoloog, Bosch en Duin
Was dat de afdeling medische ethiek misschien die dat bedacht had? Binnen welk blok is je geleerd om absoluut niet op het bed van patiënt te gaan zitten...?
B.H. Kooistra
spec ouderengeneeskunde, Almere
1982. Ik kreeg als co-assistent van de internist-opleider te horen dat gaan zitten, ook op een stoel, laat staan op het bed, totaal respectloos was tegenover de patient. Het ritselde sowieso van de ongeschreven wetten, helemaal toen ik verpleeghulp ...was. Nooit het bed van de net ontslagen patient, zolang die nog met familie en koffer op de gang liep, alvast schoonmaken of wegrijden. Kussens op de bedden moesten met de opening van de sloop afgekeerd liggen van de ingang van de zaal. Praten met of luisteren naar een verdrietige patient was niet toegestaan zolang er nog kastjes gesopt moesten worden. Stervende kankerpatienten moesten toch dagelijks getemperatuurd. Enzovoort. Een absurd toneelstuk, een slechte film was het. En, collega Keppel H, een ethische commissie daar hadden we geloof ik in 1982 nog nooit van gehoord.
J.M. Keppel Hesselink
arts-farmacoloog, Bosch en Duin
Jaaa, kussens op de bedden moesten met de opening van de sloop afgekeerd liggen van de ingang van de zaal opdat het in de ogen van de hoogleraar en de hoofdzuster een net en gestructureerd gezicht was.
M.D. Oosterhoff
psychiater, thesinge
Precies!. Cést la ton qui fait la musique. Deze toon bevalt me veel beter.
Imme Bergman, huisarts, Nijmegen
Prachtige blog, Jan! Ik stel voor, dat medisch studenten in hun opleiding verplicht in een zwembad vol gele vla moeten zwemmen. Als ze vragen:” Waarom in vredesnaam?!”, dan is deze blog het antwoord.