Meer over daklozen

Rond 1985 deed ik mijn eerste euthanasie bij een patiënt met keelkanker. Euthanasie was volgens het wetboek van strafrecht moord en er stond een gevangenisstraf op van twaalf jaar.

Op 21 september viert Stichting Kruispost haar veertigjarig jubileum. Wat is er in die periode zoal bereikt? Is de patiëntenpopulatie in vier decades veranderd? En wat brengt de toekomst?

Coassistent Siem de Haan (24, UvA) werkt sinds 2020 bij het Leger des Heils. Met de soepfiets bezoekt hij daklozen op straat in de binnenstad van Utrecht.

Van de ongedocumenteerde mensen die bij Dokters van de Wereld (DvdW) aankloppen voor medische hulp, heeft 81 procent zoveel psychische klachten dat er sprake is van een depressie en/of angststoornis. Dit schrijven Annette Hoogerbruggen en haar collega’s die als vrijwilliger bij DvdW werken in Culture, Medicine and Psychiatry. Dokters van de wereld zet zich in om alle mensen van medische zorg te voorzien, ook als ze niet verzekerd zijn of geen verblijfsvergunning hebben.

Met het intreden van de herfst hebben de dak- en thuislozen van Nederland heel andere zorgen dan een hoge energierekening. Vorig jaar waren er volgens het CBS zo’n 32 duizend daklozen, grofweg de capaciteit van het GelreDome-stadion – dat wél een dak heeft...

Toen ik moeder werd, ben ik begonnen met werken op de rafelige randen van Rotterdam: ik wilde dit leven beter begrijpen. Verslaafden, verwarden en daklozen wil ik zelf spreken. Cijfers zeggen mij niet veel, vanuit hén zie ik onze samenleving veranderen. Bijna iedere dag fiets ik tramlijn 24 naar beneden. Met het dalen van de haltes daalt de levensverwachting ook.

Hoe vergaat het artsen op de werkvloer in tijden van covid-19? Vandaag de belevenissen van straatdokter Ronald Smit in Utrecht, waar de vaccinatiecampagne voor dak- en thuislozen op volle toeren draait. ‘Ook zonder BSN kun je worden gevaccineerd.’

Hoe vergaat het artsen op de werkvloer in tijden van covid-19? Vandaag de belevenissen van straatdokter Igor van Laere. Samen met een netwerk van artsen houdt hij de vinger aan de pols onder dakloze mensen.

Drie artsen zijn tot nu toe genomineerd om met hun verhaal te verschijnen in het Nederland Bedankt-boek. In dat boek worden 48 personen geportretteerd die een bijzondere rol hebben gespeeld in de coronaperiode.

Hoe moet een dakloze in thuisisolatie als hij mogelijk in aanraking is geweest met het coronavirus, wel ziek is maar ‘te goed’ voor het ziekenhuis? In Utrecht is sinds eind maart een speciale noodlocatie aan de Maliebaan gereserveerd voor met covid-19 besmette daklozen.

Ik herinner me een dakloze die eind negentiger jaren voor de derde keer was weggelopen uit zijn tbc-quarantaine. We zagen hem voor de opvang weer drugs gebruiken met anderen. Het verlangen naar drugs en vrijheid maakt quarantaine onder deze groep een uitdaging.

De drie ambtenaren van VWS waren afgedaald uit hun spreekwoordelijke ivoren toren voor een ontmoeting met daklozen in het Rotterdamse CVD-Havenzicht. We hadden een strak omlijnd programma, maar tijdens dat werkbezoek ging er van alles mis…

Kevin was nog geen 30 jaar oud en woog amper 35 kilo. ’s Ochtends vertelde hij mij dat het heus wel weer beter met hem ging. Ik kon door hem heen kijken, zo mager was hij. Het kwam wel weer goed, zei hij, hij ging niet dood. Nog diezelfde avond overleed hij op de verpleegafdeling voor daklozen van CVD Havenzicht.

Dubbel pech had Jasper, omdat hij voor twee aandoeningen niet gevaccineerd was. Hij werd slechtziend geboren omdat zijn moeder rodehond kreeg in een tijd dat er nog niet tegen rodehond gevaccineerd werd. Op latere leeftijd kreeg hij keelkanker, wat mogelijk vermeden had kunnen worden met het HPV-vaccin, dat nu ook voor mannen beschikbaar komt.

Leveranciers van incontinentiemateriaal en drinkvoeding hebben een nieuwe rol gekregen waar patiënten en artsen op stuklopen. Mensen die goed zijn in het produceren en verkopen van materialen, nemen beslissingen die het leven van patiënten ingrijpend beïnvloeden.

Sinds 1 maart komen onverzekerden ook in aanmerking voor medisch noodzakelijke zorg als deze niet spoedeisend is. Eerder waren er alleen subsidiemogelijkheden voor spoedeisende hulp.

Voor sommige groepen in de samenleving is de toegang tot zorg slecht geregeld, denk aan daklozen of aan jongeren op de wachtlijst voor de ggz. Het recht op de best mogelijke zorg – ook om erger te voorkomen – wordt daarmee geschonden. Een wake-upcall.

De voorwaarden voor financiering van medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden worden door staatssecretaris Paul Blokhuis van VWS versoepeld. Daardoor krijgen meer onverzekerden daadwerkelijk toegang tot de zorg waar ze recht op hebben, reageert straatdokter Marcel Slockers, die met de Nederlandse Straatdokters Groep is genomineerd voor de eerste MensenrechtenMens-prijs. 

Een dakloze insturen naar een ziekenhuis vraagt wat voorbereiding. Eerst wordt er alles aan gedaan om hem schoon, op tijd en liefst nuchter bij de tweede lijn te presenteren. In de auto babbelt Frans de reguliere zorgmijdingsgevoelens weg. Hij is hier een held in. Maar in de spreekkamer houdt hij juist weer zijn mond, zodat de zieke dakloze zelf uit de verf komt.

In het afgelopen decennium is de zorg voor dak- en thuislozen in Nederland sterk verbeterd. Maar het kan nog véél beter, vinden straatdokters.

Dakloosheid als symptoom van een ziekte: als straatdokters en -verpleegkundigen zien we dit vaak. Door een beschadigd brein maken mensen funeste keuzes. Ons brein is – gezond én beschadigd – een mysterie.

In de VS moeten de ziekenhuizen de vele onverzekerde daklozen volgens de wet eerste hulp bieden, maar het is simpelweg te duur. Daar hebben ze nu een goede oplossing voor gevonden. Je dumpt de patiënt gewoon op straat.

Was ze weggelopen of geschorst uit de opvang voor verslaafden? In ieder geval liep ze regelrecht in de armen van een kerel die haar wel aan onderdak zou helpen. Ze belandde in een huis zonder vloerbedekking of beddengoed.

Afgelopen week was ik in de wolken. Ik ben zo ongelofelijk blij! Was ik ook zo blij toen ik als huisarts de eerste Standaard Diabetes ontving? Eindelijk evidence voor wat ik doe, eindelijk bewijs dat ik dat goed doe?

Artsen weten het budget dat dit jaar beschikbaar is gekomen voor het leveren van zorg aan onverzekerden, nog niet goed te vinden. De nieuwe regeling wordt nog maar mondjesmaat gebruikt.