Overleden tijdens een werkbezoek van VWS

De drie ambtenaren van VWS waren afgedaald uit hun spreekwoordelijke ivoren toren voor een ontmoeting met daklozen in het Rotterdamse CVD-Havenzicht. We hadden een strak omlijnd programma, maar tijdens dat werkbezoek ging er van alles mis…

Het begon met de zeer hoogbejaarde Khalid, die pas was opgenomen op de verpleegafdeling voor dak- en thuislozen. De stuwing in zijn benen gaf al jaren nare wonden en de laatste weken was hij sterk afgevallen en voelde hij zich ziek. We hadden geen oorzaak kunnen vinden met lab en röntgen en verdere klinische analyse leek niet zinvol. Ik had de ambtenaren al over hem verteld. Dat hij jaren half zittend had geslapen, in waakzame daklozenslaapjes. Dat zijn achterdocht enorm was en dat hij zeker wist dat hij beroofd werd als hij lag. Khalid had tientallen jaren gevaren en Rotterdam was zijn thuishaven. Trage IND-procedures hadden, eenmaal voorgoed aan land, zijn achterdocht verdiept. Hij had toch zijn hele leven gewerkt? En bovendien, als zeeman leef je toch niet in één land? Zelfs toen hij na zijn vele zwerftochten in een beschermde woonvorm was beland, bleef hij in een stoel slapen. Zijn bed lag bezaaid met knoflook en voodoobeeldjes. Ook de ggz had zijn paranoïde gedachten niet kunnen ombuigen.

Mijn verbazing was groot toen ik hem dit keer horizontaal in bed vond! Omdat hij niet meer aanspreekbaar was geweest, en zichtbaar oncomfortabel en benauwd, hadden we hem ’s ochtends een snufje morfine gegeven. De verpleegkundigen zorgden dat hij comfortabel was. We waren een uur met het werkbezoek bezig, toen ik terug moest om te schouwen. Khalid was tijdens het werkbezoek overleden.

Eerder die ochtend had Cas ons al hoofdbrekens gekost. Deze extreme zorgmijder brak zijn onderbeen bij het uit bed stappen. Cas had een voorgeschiedenis van talloze ziekten, verslavingen en botbreuken. Maar toen de ambulance arriveerde, weigerde hij om mee te gaan! Ook dat vroeg om een onderbreking van het werkbezoek. We masseerden zijn zorgangst weg en uiteindelijk vertrok hij naar de Spoedeisende Hulp.

Ondertussen sprak de VWS-afvaardiging met verschillende daklozen. Een man van mediterrane afkomst die normaal nog geen twee woorden zegt, praatte honderduit toen hij merkte dat een van de ambtenaren zijn eigen taal sprak. Complimenten voor hun open houding! Nederland wil naar een nieuw plan van aanpak om de groei van daklozen van 19 duizend naar 39 duizend in de afgelopen tien jaar om te buigen. Dit plan zal VWS in mei presenteren. Om het te laten slagen moeten ministeries samenwerken, en beleidsmakers, opvang en ervaringsdeskundigen het samen waarmaken. Alleen als ivoren toren en straat naast elkaar staan, kan er iets veranderen. Kunnen we voorkomen dat werkelijkheid en regels elkaar blijven bijten en de dakloze de pijn voelt.

Want dat we behalve meer huisvesting en beschermde woonvormen, een aanpak schuldenlast en een toegankelijker ggz en verslavingszorg nodig hebben, is helder. Maar dat we ook verpleegbedden voor dak- en thuislozen nodig hebben werd tijdens dit werkbezoek wel duidelijk. Zorg voor een stoelslapende ex-zeeman die zijn laatste uren toch een bed nodig heeft. Zorg voor een zorgmijdende bottenbreker die de gewone wereld niet aankan. Maar de onverteerbare werkelijkheid is dat alle initiatieven voor die bedden in de kiem worden gesmoord door de zes verschillende financieringsstromen die daarvoor nodig zijn. Wat misging tijdens dit werkbezoek, is geen uitzondering, maar illustratief voor de daklozenzorg. De ambtenaren schrokken van de verhalen.

Jaren in de opvang slapen vergroot de argwaan bij daklozen. Een veilige plek om dood te gaan is een recht. Khalid rust zacht, en ministeries, neem goede beslissingen en zorg goed voor dak- en thuislozen.