Overheid houdt studenten aan het lijntje

‘Zorgen om cokegebruik verveelde studenten’ kopte de Telegraaf afgelopen maand. Door de coronamaatregelen werd het studentenleven blijkbaar zo saai dat ze hun toevlucht zijn gaan zoeken in de witte sloper.

‘Moeders in New York verkopen hun kinderen voor een lijntje’, herinnerde ik me van hoogleraar René Kahn, die ons tijdens colleges psychiatrie wilde overtuigen hóé verslavend drugs zijn.

Student-onderzoeker Janse van de universiteit Leiden hield het afgelopen jaar een enquête onder zevenduizend studenten en concludeerde dat het gebruik van drugs onder studenten tijdens de coronacrisis sterk is toegenomen en genormaliseerd. Een schokkende uitkomst, zeker als het over cocaïne gaat.

Bij langdurig gebruik ontstaan er veranderingen in de hersenen waardoor het denken minder goed gaat en geheugen en concentratievermogen achteruitgaan. Je kunt last krijgen van paranoïde gedachten, depressie en zelfmoordneigingen en er zijn aanwijzingen dat je minder goed in staat bent om de juiste beslissingen te nemen in risicovolle situaties.

Als psychiater zag ik regelmatig geïntoxiceerde patiënten die door een politieovermacht in bedwang moesten worden gehouden omdat ze vanuit hun achterdocht en agitatie de Spoedeisende Hulp wilden verbouwen. Een levensgevaarlijke situatie omdat deze specifieke opwindingstoestand ook tot acute hartdood kan leiden. Of die hoogopgeleide ‘snelle jongens’ die steeds slechter gingen functioneren op hun werk en ontslagen werden omdat al die witte lijntjes te veel gaten in hun brein hadden geslagen.

Het waren de uitzonderingen die door hun overmatige gebruik in de problemen raakten: een moeilijke jeugd, foute vrienden, te makkelijk toegang tot deze jetsetdrugs in combinatie met te veel (crimineel) geld. Altijd weer een opluchting voor ons als hulpverleners als je zo iemand door een dichtgetimmerd verklaringsmodel op afstand kunt zetten, zodat de trieste problematiek minder raakt.

Niemand kan van tevoren inschatten hoe kwetsbaar zijn brein is voor drugs

Maar de ‘verveelde studenten’ van nu zijn onze zonen en dochters die op studentenkamers met hun pinpas de lijntjes prepareren om zichzelf op te peppen voor de volgende ronde bier. Een nieuwe groep slachtoffers die onaanvaardbare gezondheids­risico’s loopt, mede door het dubbelzinnige Nederlandse drugs­beleid. Productie, handel en bezit van drugs zijn namelijk strafbaar, maar het gebruik niet. Minister Grapperhaus doet daar nog een schepje naïviteit of opportunisme bovenop en gelooft voor de toekomst dat ‘het succes van het offensief tegen drugscriminaliteit afhangt van een mentaliteitsverandering bij mensen die gebruiken’.

Mentaliteit en verslaving: twee termen die je wat mij betreft beter niet in één discussie gebruikt, omdat ze meestal tot verhitting en rood aangelopen koppen en per definitie nooit naar een zinnige uitkomst leiden. Het fictieve poppetje van de wilskracht tegenover het altijd zuchtige beloningssysteem in ons brein, de nucleus accumbens.

Wat mij betreft is het dan ook pure gemakzucht van de overheid om de bal bij de gebruiker te leggen. Het gratuite ‘we zijn allemaal volwassen verantwoordelijke burgers’ van Rutte. Niemand kan van tevoren namelijk inschatten hoe kwetsbaar zijn brein is voor de verslavende effecten van drugs. Wat wel zeker is, is dat er onder de groep studenten van nu meer cocaïneverslaafden zullen ontstaan. Wel cynisch dat dit nou nét de mensen zijn die op termijn de verantwoordelijkheden van Grapperhaus moeten gaan over­nemen.