U hoeft het niet te snappen

‘U hoeft het niet te snappen, u hoeft het niet met me eens te zijn, u hoeft er niet achter te staan. Maar oordeel niet. U weet niet waar een ander tegen vecht. Dat is wat ik mee wil geven. Denk daar eens aan, ook als ik er straks niet meer ben.’

Gisteren overleed Zoraya ter Beek (29). Ze heeft zich jarenlang op onnavolgbare manier ingezet voor meer begrip voor mensen met een psychische aandoening en een euthanasiewens. Ze wist waar ze het over had, want ze was goed geïnformeerd en had zelf zo’n wens.

Haar commentaren op Twitter waren altijd scherp, strijdbaar, maar niet agressief. Ze bezat de kunst beslist te zijn zonder de nuance te verliezen. Helaas heeft ze haar account enkele weken terug verwijderd. Ze had een interview gegeven aan een Amerikaanse krant, maar het uiteindelijke artikel deed geen recht aan haar en had haar uitspraken verdraaid. Ze voelde zich belazerd en had het ermee gehad om zich nog publiekelijk in te zetten. Daarbij speelde wellicht mee dat ze in diezelfde tijd een hele nare ervaring had gehad met het SCEN-consult. Dat staat als naschrift bij het prachtige interview van Onno Bosma met haar en haar vriend. Onno Bosma schreef het boek De jas met alle kleuren over zijn leven met zijn partner Ella Vogelaar, de ex-minister, die zelf een einde aan haar leven maakte. En nu doet hij interviews met mensen die op een of andere manier betrokken zijn bij euthanasie vanwege een psychische aandoening. Ook dat helpt om beter te begrijpen wat het betekent om ondraaglijk en uitzichtloos te lijden ten gevolge van een psychische aandoening. Een doel dat ook Zoraya zich gesteld had en waarin ze meer dan geslaagd is.

Nu haar Twitteraccount niet meer bestaat kunnen we haar uitspraken daar niet meer lezen. Maar gelukkig was ze ook elders actief. Ze sprak ook op het eerste congres over euthanasie voor en door mensen met een psychische aandoening, was in de podcast van Bram Bakker en gaf talloze interviews.

Eén uitspraak van haar wil ik eruit lichten. Mensen zeiden vaak tegen haar: ‘Waarom wil jíj nou dood. Je ziet er leuk uit, hebt een lieve vriend, leuke vrienden en een mooi huis.’ Haar reactie daarop was: ‘Dat zeg je toch ook niet tegen iemand met een hersentumor?’ In eerste instantie schrok ik even terug van deze uitspraak. Want, hoewel ik me al een leven lang inzet voor het serieus nemen van psychische aandoeningen kwam bij mijzelf toch ook even de gedachte op: ja maar een hersentumor is een echte ziekte, echt ongeneeslijk, daar ga je echt aan dood. Maar ze had natuurlijk volkomen gelijk. Ook zij had een echte ziekte, die ongeneeslijk was gebleken. Een ziekte waaraan je fysiek gezien misschien niet doodging, maar waar niet mee te leven viel. Mentaal terminaal. Ook psychische aandoeningen kunnen dodelijk zijn. 1 procent van de mensen maakt ooit een eind aan zijn leven en 90 procent daarvan heeft een psychische aandoening. Even voor de goede orde. Gelukkig geldt dit rampscenario niet voor het merendeel van psychische aandoeningen. Maar voor Zoraya helaas wel.

Om een euthanasiewens vanwege een psychische aandoening te ‘snappen’ is luisteren naar en spreken met mensen met zo’n wens van wezenlijk belang. Voor mij heeft dat zeker zo gewerkt en Zoraya heeft daarin een grote rol gespeeld.

Vaarwel, ik zal je missen.

P.S. Zoraya heeft dit blog nog gelezen en was akkoord met plaatsing.