Herstelwerkzaamheden
13 reacties‘De bedrijfsarts had gezegd dat ik komende zes maanden absoluut niet kon werken’, vertelde Stefanie me verslagen. Ze was in beeld gekomen als patiënte bij de crisisdienst omdat ze na een paar weken thuiszitten zo somber was geworden dat het leven voor haar geen zin meer had. Ze trok zich steeds meer terug, sprak met niemand meer af en bleef het grootste deel van de dag in bed liggen.
Ik heb als psychiater regelmatig overleg met bedrijfsartsen, want verzuim op basis van psychische klachten staat tegenwoordig met stip op één. Het valt me op dat er vaak een misverstand bestaat over werken en psychische klachten.
Bij psychiatrische aandoeningen moet er volgens onze classificatiebijbel, de DSM, sprake zijn van significant lijden en/of disfunctioneren dóór de betreffende psychische klachten.
Functioneren doe je op een aantal domeinen zoals thuis, in relaties en op je werk. Ik verbaas me regelmatig over de grote stelligheid waarmee patiënten vaak al vroeg in het ziektebeloop volledig en langdurig arbeidsongeschikt worden verklaard.
Stefanie is een zogenoemde high performer, die veel eigenwaarde en identiteit ontleent aan haar werk als wetenschapper. Ook is ze kwetsbaar voor depressie, vanwege een psychisch belaste familie en doordat ze in een onveilige omgeving opgegroeide. Haar werk en vooral haar prestaties zijn altijd een belangrijk copingmechanisme geweest om zichzelf staande te houden. Na een relatiebreuk en het stoppen van haar antidepressiva voldeed ze helaas opnieuw aan de criteria voor een depressie. Toen ze zich ziek meldde, omdat ze ‘het niet meer trok’, sprak ze uitgebreid met de bedrijfsarts van het onderzoeksinstituut waar ze werkte. Hij concludeerde dat het beter was als ze wat afstand nam van haar werk, ‘omdat haar hoge streefniveau haar te veel in de weg zat’. Op het eerste gezicht natuurlijk een logische en zorgzame overweging. Maar gezien het psychologisch profiel van Stefanie eerder schadelijk voor het beloop en haar herstel. Zeker omdat zes maanden een heel lange periode is om te overzien, als je al moeite hebt met een toekomstperspectief door de inhoudelijke denkstoornissen die helaas passen bij een depressie.
Werken is bijna altijd gezonder dan niet werken
In Journal of Occupational Rehabilitation werd in 2021 geconcludeerd dat werknemers met de hoogste mate van zelfredzaamheid sneller en vaker terugkeerden naar werk dan werknemers met minder zelfredzaamheid. Waarbij zelfredzaamheid wordt gedefinieerd als de mate waarin iemand de overtuiging heeft dat hij bepaald gedrag kan vertonen. In de context van arbeid gaat het dus over het vertrouwen dat iemand zijn of haar werk zou kunnen doen. De vraag is of de niet-evidencebased reflex om iemand thuis te laten zitten om te herstellen altijd de juiste is bij psychiatrisch lijden.
In het algemeen kun je stellen dat werken bijna altijd gezonder is dan niet werken: het biedt structuur, afleiding, sociale contacten en als het goed is zingeving aan iemands bestaan.
Mijn oproep aan collega’s bedrijfsartsen, die op sleutelposities zitten als het gaat om arbeidsverzuim, is om oog te hebben voor zelfredzaamheid. Dat vraagt om erkenning van de complexiteit van psychische gezondheidsproblemen op de werkvloer én om maatwerk.
Het zijn soms spannende keuzes: wel of niet met een extra oxazepam in het vliegtuig naar dat belangrijke congres, of juist cancelen met het risico op een mokerslag voor je zelfbeeld met alle bijbehorende risico’s?
Meer van Esther van Fenema:
M.A.P. Nelissen
Voormalig huisarts, projectleider samenwerking huisarts-bedrijfsarts, Eindhoven
20-25 jaar geleden leidde ik in onze regio een serie projecten met als doel de samenwerking huisarts-bedrijfsarts te verbeteren. Ik werd dan ook erg geraakt door dit artikel; "is het dan nog steeds zo dat zonder overleg zulke adviezen gegeven worden?...?"
Want wat je ook vind van een dergelijke aanpak, eerst overleg is noodzaak! Het klopt dat dat vaak erg moeilijk is, zowel in de ene als de andere richting. Blijf niet hangen in beschuldigen van 'de GGZ' of 'de bedrijfsarts' of 'de huisarts'. er zijn ook collega's die wèl blij zijn met goed overleg, ook al zijn ze dat misschien zelf in eerste instantie vergeten. Ook voor Esther is er hier een goede reden om de telefoon te pakken.
En om meer begrip voor elkaars moeilijkheden te krijgen: loop een een spreekuur met elkaar mee. Leuk en leerzaam! En werk is een zo'n belangrijk deel van het leven, gezondmakend of ziekmakend, dat het in elk behandelplan meegenomen dient te worden.
J.J. Schat
Bedrijfsarts, Bathmen
Goed voorstel! Ik heb toen meegedaan met zo meelopen, dat was erg informatief; voor beide kanten... Ik zou een revival van dat programma in kunnen denken.
A.F. Algra
Commentator zorg en sociale zekerheid, oud bedrijfsarts, Rotterdam
Een wat verlate reactie. Dank voor de oproep tot afstemming en overleg ! Zeker noodzakelijk. Want (ernstige) psychische klachten, werk én een goede sociaal medisch begeleiding zijn geen eenvoudige match en/of een quick and dirty één-tweetjes, zoals o...ok blijkt uit deze toch ingewikkelde casus.
Als ik zo vrij mag zijn op te merken: het lijkt erop alsof de uitspraken van de bedrijfsarts 'het is beter afstand van het werk te nemen, plus: 'u mag de komende zes maand absoluut niet werken ' - de bananenschil, het kristallisatiepunt, mogelijk het luxerende moment voor de daarop volgende crises zijn geweest.
Is dat een juiste interpretatie ? Dat zou een buitengewoon ongelukkige samenloop van omstandigheden zijn geweest, gezien de actueel spelende problematiek ( relatiebreuk en stoppen met ad medicatie).
Twee opmerkingen daarbij: ik kan me voorstellen - ter verdediging van het advies van de bedrijfsarts- dat de bedrijfsarts zich iets in die trant zou hebben uitgelaten, als soort 'beveiligingsmechanisme' om te snelle werkhervatting te voorkomen (gezien haar persoonlijkheidsstructuur). Harde termijnen - zoals hier - gebruikte ik vroeger weinig tot niet, maar hield het vooral algemener, en vager. Maar daarnaast: ik kan me ook voorstellen dat het minder stellig door de bedrijfsarts is gezegd, maar toch door de patiënte als zodanig is gepercipieerd.
Wat maar weer aangeeft hoe subtiel zaken kunnen liggen én de noodzaak tot echt maatwerk benadrukt. Fine tuning.
Wat betreft de algemene stellingen dat bedrijfsartsen juist mensen ‘te lang en te snel ziek zouden houden’. Dat is een veelvoorkomende en populaire aanname die in mijn perceptie niet gestoeld is op harde feiten. Juist niet. Bovendien denken nogal wat bedrijfsartsen precies hetzelfde over de GGZ. Om even te jij-bakken.
Of werk heilzaam is, is erg afhankelijk van de context. Dus statements als werk is een goed medicijn - erg populair onder bedrijfsartsen- zijn naar mijn opinie veel te algemeen en te grofmazig. Met een statement dat 'werken meestal beter en gezonder is' , kan ik wel leven.
Betere afstemming, overleg en samenwerking tussen bedrijfsartsen en de GGZ lijkt mij uiterst noodzakelijk. Om dit soort wederzijdse misvattingen uit de weg te ruimen. Dank nogmaals voor de presentatie van deze casus. Ik kijk uit naar de volgende casus.
E.A. van der Linden
arts M+G
In deze column haalt collega Fenema mensen met psychiatrische aandoeningen en degenen die dat niet hebben door elkaar. En ziet zij als psychiater alleen het topje van de ijsberg. Dan lijkt elke patiënt een psychiatrisch beeld te hebben en uit het arb...eidsproces gehaald te worden. Een scheef beeld. Als het goed is - en daar heb ik vertrouwen in - beogen bedrijfsartsen, net als jeugdartsen zoals ik wanneer het over ziekteverzuim op school gaat - het beste voor hun cliënt. En is er bijna altijd de vraag over de belastbaarheid. In de JGZ is dat: terug naar school en hoe dan, wat heeft deze jeugdige nodig? Bij bedrijfsartsen zal die houding ongetwijfeld vergelijkbaar zijn.
H. van Bolhuis
Bedrijfsarts, Leiden
Beste collega,
Natuurlijk ben ik het volledig eens met de stelling dat werken veelal gezonder is dat thuiszitten. Het advies van een collega die adviseert de komende 6 maanden thuis te gaan zitten en niet te werken, verbaast me echt. Dat is natuurl...ijk geen goed advies, maar een uitzondering hoop ik. In eerdere reacties van collega's wordt gezegd dat POH's, huisartsen en GGZ professionals nog al eens niet werken adviseren en dat betekent dat je als bedrijfsarts dan daar niet altijd even gemakkelijk meer van kunt afwijken. Kwalijker vind ik dat in een aantal gevallen psychologen ook na schriftelijke toestemming van hun client geen informatie willen verstrekken en zelfs geen overleg willen. Dat is een hele slechte tendens in een tijd waarin samenwerken en op multidisciplinaire wijze naar vraagstukken kijken steeds belangrijker wordt. Blijft staan dat voor elke professional die in de positie is te adviseren over wel of niet werken geldt dat niet werken alleen geadviseerd moet worden als uiterste hulpmiddel om een client te laten herstellen of uit een ziekmakende situatie te halen en dat werken beter is dan thuiszitten.
M.D. Bourgonjen
bedrijfsarts, Rotterdam
Geachte mw Fenema,
Eens met uw stelling. Bedrijfsartsen hebben wel de hulp nodig van u en uw collega's. 6 op de 10 consulten in ons werk betreft psychische klachten. Ik kan mij niet herinneren dat de POH, de SPV, de psycholoog of de psychiater de ...werknemer heeft uitgelegd dat een vorm van werkhervatting mogelijk is en zelfs herstelondersteunend is. Wat kom ik wel tegen. Dat de behandelaar werk afraadt. Dat ik gemiddeld 8 weken moet wachten op een verzoek om informatie. Of zelfs de behandelaar antwoorden op een gemachtigd verzoek haaks vindt staan op vertrouwensrelatie met patiënt of niet toegestaan door de beroepsvereniging. De laatste keer dat een behandelaar mij benaderde was met de vraag of we wisten dat haar patiënt onder GGZ behandeling was. Mdw meldde ziek na een arbeidsconflict dat direct door de manager en bedrijfsarts aangepakt was. Op mijn brief naar haar met die informatie heb ik nog geen reactie. Mijn oproep: de GGZ moet oog hebben voor het belang van werk bij herstel. Eerste stap is zich voldoende kennis verwerven over de mogelijkheden om te werken terwijl de patiënt herstelt van psychische klachten en de rol van de 1700 bedrijfsartsen daarbij.
Hr gr
Mark Bourgonjen
Bedrijfarts
A.F. Algra
Commentator zorg en sociale zekerheid, oud bedrijfsarts, Rotterdam
even een technisch , maar niet onbelangrijk detail: er zijn geen 1700 bedrijfsartsen (meer). 1200 op zijn hoogst . het tekort groeit snel en is niet meer opplusbaar.
A.H.J.M. Sterk
Bedrijfsarts, RIJSWIJK ZH
Volledig eens! En voor de meeste bedrijfsartsen geen nieuw inzicht. Nu nog even de psychologen, huisartsen, fysiotherapeuten, haptonomen, ergonomen enz enz enz overtuigen! (“Doe vooral rustig aan en meldt je ziek”) Belt u me gerust, collega Van Fen...ema, u zou de eerste psychiater in ca. 30 jaar zijn die dit initiatief neemt!
[Reactie gewijzigd door Sterk, Arthur op 14-06-2024 00:16]
H.M. Melief
Arts bedrijfsgeneeskunde en internist, Leiderdorp
Dank voor dit prikkelende artikel. Ik onderschrijf zeker het belang van participatie en de positieve effecten van werken bij psychische klachten. Het argument van mensen laten reïntegreren in een soms toxische werkomgeving herken ik echter ook. Hiern...aast is het opvallend dat het overleg met behandelaar vanuit de stoel als arbo arts vaak moeizaam verloopt. Informatieverzoeken leveren regelmatig summiere informatie op na meestal tenminste 6-8 weken wachttijd en worden soms gewoonweg afgewezen als ook verzoeken voor telefonisch overleg. Vitale informatie en de visie van de behandelaar kan derhalve dan niet worden meegenomen bij het advies voor belastbaarheid voor werk. Transparantie en bereidwilligheid tot samen beleid bepalen, uiteraard met instemming van patient, zou mijns inziens veel kunnen bijdragen aan herstelbevorderend beleid rondom verzuimbegeleiding van de bedrijfsarts bij patiënten met psychische klachten. De keren dat ik hierover heb kunnen overleggen met behandelend collega’s in de curatieve sector zijn zeer bijdragend geweest voor patient en de juiste stappen in succesvolle reintegratie in werk.
J.J. Schat
Bedrijfsarts, Bathmen
Nou Esther, ik viel bijna van mijn stoel van verbazing toen ik in je stuk las over een Bedrijfsarts die iemand mark you 6 maanden naar huis stuurde! Bizar! Ik ben het geheel met je eens dat zoiets echt niet kan. Tijd voor een aantal forse bijscholing...en voor die Bedrijfsarts als het echt zo is gezegd tegen die werknemer. Niet iedereen hoort wat er uitgezonden wordt; is er gezegd dat geheel herstel wel 6 maanden kan duren om mensen niet te veel druk te laten ervaren bij de opbouw?
Ik herken heel goed wat je zegt over het belang van weer wat te gaan doen in het werk voor de eigenwaarde van mensen en het herstel in mogelijkheden, prive en op het werk. Ik maak echter helaas vaak het omgekeerde mee. Een werknemer die van mening is dat zij of hij niet kan werken met klachten die of ze nu wel of niet in de specialistische GGz terechtkomen door patiënt/werknemer en behandelaar, de familie eromheen, vrienden en de portier van de buurman worden geduid als zeer ernstig en waarbij ten aanzien van het werk door dat hele umfeld wordt aangegeven dat ze rust moeten nemen = alles doen maar niet werken. Ik probeer iedereen altijd na een korte rustperiode weer wat al is het maar iets te laten doen. Ik bespreek dan vaak dat Prof. Dr. C.A.M. (Corné) Roelen, Bijzonder Hoogleraar Bedrijfsgeneeskunde van de RUG heeft aangetoond in onderzoek dat geheel herstel bij overspannenheid eigenlijk altijd 3 maanden duurt, en dat het niet relevant is ten aanzien van de duur van dat herstel wanneer je begint met die opbouw. Voor depressie geldt dit ook. Ofwel; zijn raad; begin zo snel mogelijk met weer wat doen en reintregreren. Ik krijg dan echter vaak ook van psychiaters te horen dat ik de werknemer toch vooral niet moet laten werken! En als ik bespreek met werknemers om iets te gaan doen moet ik oppassen dat ik niet een klacht aan mijn broek krijg omdat men bij de werkgever aangeef dat men zich bij het gesprek niet veilig voelde.
Deze pogingen mensen weer wat te laten doen worden niet verbeterd door het feit dat alles tegenwoordig ziekte is en behandeld moet worden in de psychologie dan wel psychiatrie. En een doorverwijzing geldt als dus ben ik ziek en kan ik niet werken...
Last but not least; hoe kan ik mensen voor een expertise naar je laten verwijzen...?
Bedrijfsarts
Logisch commentaar, maar soms weet je als bedrijfsarts ook wat voor een werkgever het is. Leidinggevenden op universiteiten blinken niet altijd uit in hun soft skills en het helpt niet als je met psychische klachten zit en dan terug gaat naar een wer...kplek de sfeer toxisch is.
Structuur, afleiding en warme sociale contacten helpen altijd. Terug naar een leidinggevende waarvan je als bedrijfsarts weet dat die naar bed is geweest met collega’s van de patiënte en waar een giftige sfeer hangt, dan snap ik ook wel het oordeel dat je iemand daar dan niet wil hebben.
Specialist Ouderengeneeskunde , Naaldwijk
Als ervaringsdeskundige kan ik me alleen maar aansluiten bij Esther van Fenema. Toen ik kort na mijn afstuderen moeite had om als arts aan het werk te komen, heb ik als alternatief gesolliciteerd op een plek als promovendus. Het was niet mijn eerste ...keuze, maar gepromoveerd zou de weg vast open liggen naar elke (opleidings)plek die ik zou ambiëren. Helaas bleek het een vergissing. Al in de periode voorafgaand aan de start voelde ik me niet optimaal, maar ging het nog prima. Vanaf de start kon ik mijn draai niet vinden. Ik kon niet omgaan met de grote onzekerheid van met 'niets' beginnen en over 3 jaar een proefschrift moeten hebben geproduceerd... Hoewel ik best goed begeleid werd, werd ik alsmaar somberder en somberder. Ik kwam in een flinke depressie terecht. Al voor die diagnose zagen de promotoren dat het niet goed met me ging en stelde de hoogleraar me de vraag: als je zonder consequenties mocht kiezen wat er nu zou gebeuren, wat koos je dan? Hierdoor viel het besluit het promotietraject af te breken. Maar in plaats van mijn contract direct te ontbinden, mocht ik nog 3 maanden tegen hetzelfde salaris aanblijven om op een kleiner wetenschappelijk project wat literatuuronderzoek te doen. Op therapeutische basis, aanvankelijk 2 uur per dag en geleidelijk bouwde ik op naar weer fulltime 'werken'. Ik weet niet of het volstond naar de maatstaven van mijn opleiding en functie, maar ik kreeg toch nog regelmatig complimenten van mijn begeleiders voor wat ik op papier kreeg. Het ritme en de regelmaat die dit bood, en een doel om voor uit bed te komen, gecombineerd met een heel afgebakende taak, hielpen mij om overeind te blijven en niet nog verder weg te zinken in het dal. Ik ben mijn promotoren dan ook nog altijd immens dankbaar dat ze me dit geboden hebben. Uiteindelijk ben ik zelfs nog 2e auteur van de eerste publicatie van mijn oorspronkelijke promotietraject geworden. Inmiddels ben ik na wat omzwervingen succesvol en met veel plezier werkzaam als specialist ouderengeneeskunde.
Arts, Pessotherapeut, coach. , Amsterdam
Kortom afhankelijk van begrip van je leidinggevende over wat er aan de hand is, is snel terugkeren naar het werk, aangepast aan het aantal uren wat lukt, het meest wijze advies.
Ik ben ervaringsdeskundige en werd destijds rond 1997 helaas slech...t begeleid. Waardoor mijn terugkeer enorm vertraging opliep.
Margret Kaandorp
Amsterdam