VWS-minister Kuipers: ‘Competitie niet in het belang van de patiënt’

‘We moeten af van een concurrentiemodel en naar een samenwerkingsmodel.’ Dat is de belangrijkste boodschap van demissionair minister Ernst Kuipers tijdens het jaarlijkse Ontbijt met de minister, georganiseerd door Medisch Contact.

Tijdens deze bijeenkomst gaf de minister een toelichting op de VWS-begroting aan ongeveer negentig bestuurders, artsen en politici. Behalve de minister spraken ook de voorzitters van De Geneeskundestudent, de Federatie Medisch Specialisten en van de werkgeversorganisatie in de ouderenzorg Actiz.

‘We hebben het stelsel zo ingericht dat zorginstellingen iedere dag in competitie zijn en dat is niet in het belang van de patiënt, en van de kwaliteit van zorg. Dat kan veel beter door in te zetten op samenwerking, ook over de domeinen heen, wat we nu via het Integraal Zorgakkoord doen’, betoogde Kuipers.

Volgens de minister is het zorgveld ervan doordrongen dat concurreren in de zorg in een tijd van personeelstekort en hoge zorgvraag niet meer kan. Dat de zorgpartijen hier ook verder mee willen blijkt volgens hem uit het feit dat na de bekendmaking van de val van het kabinet zij de oproep deden om door te gaan met de uitvoering daarvan. Kuipers is dan ook tevreden dat de financiële middelen van 2,8 miljard euro voor het IZA, de zogenoemde transformatiegelden, de komende jaren veiliggesteld zijn.

Digitalisering

Kuipers benadrukte verder dat dit niet betekent dat hij naar een ‘Deens model’ wil met minder ziekenhuizen en spoedeisendehulpposten. Waar hij wel veel van verwacht zijn de coördinatiecentra acute zorg, die 95 procent van de reguliere acute zorgvraag gaan opvangen. ‘Die gaan een huisarts ’s nachts bijvoorbeeld helpen om een plek te vinden in een instelling.’ Daarnaast zet VWS in op het vergemakkelijken van gegevensuitwisseling, het financieren van netwerken en digitalisering. Als voorbeeld van hoe digitalisering kansen kan bieden noemde Kuipers een voorbeeld waarin kunstmatige intelligentie de administratieve last kan verlagen. ‘Denk aan tools die tijdens een gesprek met een patiënt kunnen meetypen aan een verslag, en eventueel een differentiaaldiagnose kunnen opstellen.’

Piet-Hein Buiting, voorzitter van de Federatie Medisch Specialisten (FMS), benadrukte ook het belang van samenwerking en vergeleek de teamprestaties binnen de medische teams in ziekenhuizen met topsport. Die prestaties worden echter belemmerd door arbeidstekorten maar ook door het gebrek aan uitwisseling van patiëntgegevens. Buiting pleitte er dan ook voor dat het kabinet, juist tijdens deze demissionaire periode, er vol op in zou zetten. ‘We hebben ook een minister voor Natuur en Stikstof, waarom geen minister van Gegevens?’

Preventie en personeelstekorten

Het onderwerp preventie passeerde meerdere malen de revue. Op de vraag hoe Kuipers de ambitie voor een rookvrije generatie in 2040 voor zich zag, antwoordde hij dat dit de portefeuille van staatssecretaris Van Ooijen is. ‘Via voorlichting en accijnsverhoging op tabak probeert hij het rookgedrag terug te dringen’. Kuipers is daarnaast van mening dat er qua preventie soms te veel op het bordje van de zorg terechtkomt. Als voorbeeld van een preventieve behandeling in de curatieve zorg noemt hij prehabilitatie, het verbeteren van de kracht en conditie voorafgaande aan een operatie, waardoor de kans op complicaties kan afnemen. Volgens Kuipers is dit niet iets waar zorgverleners zoals fysiotherapeuten voor ingezet moeten worden, maar dienen patiënten zelf hieraan te werken door van tevoren naar de sportschool te gaan bijvoorbeeld.

Voorzitter van De Geneeskundestudent Pim den Boon vindt het zorgelijk dat binnen de geneeskundeopleidingen voor preventie weinig aandacht is, en dat kennis over ziektebeelden nog te veel centraal staat. ‘Ik heb heel veel geleerd over porfyrie, terwijl ik deze in de praktijk nooit ben tegengekomen’, stelde Den Boon. Ook zei hij zich grote zorgen te maken over de personeelstekorten in combinatie met de toenemende zorgvraag. ‘We moeten er dan ook alles aan doen om het artsenvak aantrekkelijk te houden.’

Prioriteiten in de ouderenzorg

Voorzitter van branchevereniging ActiZ Anneke Westerlaken benadrukte in haar betoog het zware weer waarin de ouderenzorg verkeert: ‘Er staan 30 duizend ouderen op de wachtlijst voor plaatsing in een verpleeghuis. Het aantal 65-plussers neemt gestaag toe, en in 2050 zal het aantal 75-plussers zijn verdubbeld.’ Tegelijkertijd worden er grote tekorten verwacht onder zorgpersoneel. Ook financieel gezien zijn er grote uitdagingen. ‘In 2040 zullen de kosten voor ouderenzorg bijna evenveel zijn als we nu uitgeven aan onderwijs, vijf keer zoveel als aan de politie, en net zoveel als aan subsidies voor fossiele energie. Hoeveel geld we willen besteden aan ouderenzorg, is vooral een politieke keuze. Hoe we de ouderenzorg nu organiseren is in de toekomst financieel en personeel onhoudbaar.’ Oplossingen daarvoor liggen volgens Westerlaken onder andere in geschikte woningbouw voor ouderen, het beperken van concurrentie in de eerste lijn en keuzes in de aanspraak op zorg. ‘Waarom laten we nieuwe ouders zelf een kinderwagen en toebehoren aanschaffen, terwijl we verwachten dat er voor ouderen van alles geregeld en gefinancierd wordt? De zorgvraag die voortkomt uit de vergrijzing is er een voor ons allemaal, en niet alleen voor zorgorganisaties.’

Terugblik Kuipers

Op de vraag uit het publiek wat hij terugkijkend op zijn ministerschap anders zou doen, zei Kuipers dat hij een volgende keer wel op het Malieveld zal komen wanneer de huisartsen hem daarom vragen. Over de concentratie van de kinderhartchirurgie stelde hij: ‘Dat zou ik de volgende keer precies weer zo doen.’