Prinsjesdag 2023

De Geneeskundestudent: begrotingsplannen positief voor studenten

Belangrijke thema’s in de begroting van het ministerie van OCW zijn dit jaar kwaliteitsverbetering en kansengelijkheid. Dat constateert Pim den Boon, geneeskundestudent en voorzitter van belangenvereniging De Geneeskundestudent (DG), tot zijn tevredenheid. Hoewel dit niet direct gaat over geneeskundestudenten maar over onderwijs in brede zin, ziet Den Boon het als een positieve ontwikkeling. ‘Een verbeterde kansengelijkheid in het basis- en middelbaar onderwijs vertaalt zich ook in een betere afspiegeling van de samenleving in de geneeskundeopleiding’, stelt hij. Ook is hij positief over het verlagen van drempels voor doorstroom binnen en tussen opleidingsniveaus, en over het versterken van de financiële positie van studenten met minder financiële middelen. ‘Het is mooi dat de beurs voor uitwonende studenten in studiejaar 2023-2024 wordt verhoogd. Dat is iets wat ik veel om me heen zie: financiële zorgen, met name onder uitwonende studenten.’ De mentale gezondheid van studenten is iets wat Den Boon aan het hart gaat. ‘Zo’n 44 procent van alle studenten kampt met psychische problemen. Dat speelt natuurlijk ook bij geneeskundestudenten, zien we in onze eigen cijfers. Het is daarom hoopgevend om te zien dat daar in de begroting aandacht voor blijft’. Ten slotte is Den Boon blij met de aandacht voor verduurzaming van de zorg, hoewel het tegenvalt hoe weinig geld hiervoor wordt uitgetrokken in de begroting. ‘Ik begrijp de uitleg hiervan door minister Kuipers dat het initiatief voor verduurzaming bij zorgorganisaties en instellingen moet liggen, maar dit moet wel gefaciliteerd worden’.

LAD: weinig nieuw beleid in miljoenennota

Er staat weinig nieuw beleid in de miljoenennota, aldus de LAD, die hoopt dat een nieuw kabinet onder andere het personeelstekort in de zorg aanpakt.

Volgens LAD-voorzitter Suzanne Booij is het vanwege de demissionaire status van het huidige kabinet niet onverwacht dat de miljoenennota weinig nieuw beleid bevat. ‘De grootste “verrassing” is misschien wel dat twee eerder aangekondigde bezuinigingsmaatregelen binnen de Wet langdurige zorg niet doorgaan’, schrijft de LAD in een reactie op de miljoenennota’. Het wetsvoorstel om meerjarige contracten en budgetafspraken vorm te geven is niet op tijd klaar. Hierdoor zijn zorgkantoren niet verplicht meerjarige contracten met budgetafspraken af te sluiten met zorgaanbieders. Daarnaast wordt de verplichte norm van twee verzorgenden op acht bewoners in verpleeghuizen niet losgelaten, aldus de LAD.

Personeelstekort
De LAD hoopt dat een nieuw kabinet onder andere het personeelstekort in de zorg wel aanpakt. ‘De komende jaren verdubbelt de zorgvraag vanwege de vergrijzing, terwijl de schaarste op de arbeidsmarkt toeneemt – dat is voor veel zorgprofessionals nu al dagelijks voelbaar’, zegt Booij. ‘Hoe zorgen we dat werken in de zorg aantrekkelijk blijft?’. Hiervoor ‘is het belangrijk dat het kabinet oog heeft voor het belang van autonomie, goede arbeidsvoorwaarden voor zorgprofessionals en het afschaffen van onnodige regels’, aldus Booij.

NVVG mist zingeving

‘Wat opvalt is dat we zien dat het zwaartepunt van de miljoenennota dit jaar ligt op bestaanszekerheid’, begint Kevin De Decker, voorzitter van de NVVG, positief. Maar De Decker mist een belangrijk woord: zingeving. In de miljoenennota gaat het over woningmarkt, klimaat en onderwijs. Volgens De Decker had de nadruk meer op dagbesteding en investering in werk mogen liggen. En investeringen in de mensen die nu nog aan de zijlijn staan, zodat zij ook mee kunnen doen.

‘Daar hebben wij het in de spreekkamer veel over’, vervolgt De Decker. ‘Mensen kunnen met deze maatregelen het hoofd boven water houden, maar dan hebben we het alleen over bestaanszekerheid. Terwijl ze vaak ook toekomstperspectief missen.’

Toch denkt hij dat er met de nota die er nu ligt, met als rode draad bestaanszekerheid, meer bereikt kan worden dan afgelopen jaar. ‘Door de hoge inflatie is de winst in armoedebestrijding minimaal geweest. Dit jaar hopen we meer te bereiken en blijft de inflatie hopelijk ook wat lager.’

Afsluitend waarschuwt De Decker dat de kosten voor de zorg blijven oplopen. ‘Dat betekent hogere zorgverzekeringspremies, terwijl de toeslagen omlaaggaan. Die combinatie kan bij kwetsbare groepen, die we juist proberen te helpen, voor problemen gaan zorgen.’

Verenso ‘geschokt’ door weinige aandacht in begroting voor ouderenzorg

Verenso laat weten geschokt te zijn dat er zo weinig aandacht in de miljoenennota is voor de behandeling van kwetsbare ouderen met complexe problematiek. Volgens de vereniging blijkt dat onder meer uit het feit dat het woord ‘ouderen’ slechts twee keer genoemd wordt in de miljoenennota. Het kabinet snijdt hierin wel problemen en uitdagingen aan, maar komt niet met maatregelen. Verenso-voorzitter Jacqueline de Groot: ‘Onze samenleving staat voor grote opgaven voor de organisatie van ouderenzorg. Duidelijkheid voor de lange termijn en goede bekostiging zijn hierbij essentieel. Deze opgaven wachten niet. Nederlandse ouderen worden steeds ouder én wonen steeds langer thuis. Dat betekent dat de zorg thuis – in de wijk – gewoon goed geregeld moet worden. Ouderen hebben daarbij recht op goede behandeling van een specialist ouderengeneeskunde in hun thuissituatie. Deze kan ook optreden als regiebehandelaar voor de patiënt, waardoor de zorg effectiever kan worden ingezet.’

NVAB blij dat de minister het aantal bedrijfsartsen wil vergroten

Gezond en veilig werken is en blijft een belangrijk speerpunt voor ons, zegt NVAB-voorzitter Boyd Thijssens. ‘Dat zien we terugkomen in de Arbo-visie 2040, die in de begroting van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) wordt genoemd. ‘Tegelijkertijd beseffen we dat het vooralsnog om voornemens gaat.’ Hij herinnert er daarom aan dat er ‘ook nu al wetgeving is op dit terrein die in principe goed is, maar die niet of nauwelijks gehandhaafd wordt’. Of dat straks beter wordt, is dus nog maar de vraag.

Verder wordt in een noodmaatregel door de minister van SZW 15 miljoen euro vrijgemaakt om het aantal bedrijfsartsen te vergroten. Thijssens: ‘Daar zijn we heel blij mee; we praten er al tweeënhalf jaar over.’ Wat hem dan weer tegenvalt is dat er in de VWS-begroting opnieuw geen aandacht is voor gezond en veilig werken door zorgmedewerkers. Hij had het wel gehoopt, vooral gezien het verzuim en de grote personeelskrapte.

LHV: ‘Versterking eerstelijnszorg noodzakelijk’

De begroting van VWS bevat weinig nieuwigheden en dat is gezien de demissionaire status van het kabinet ook niet verwonderlijk, zegt Aard Verdaasdonk, interim-voorzitter van de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV). De LHV is volgens hem optimistisch over de versterking van de eerstelijnszorg, die wordt aangekondigd in de begroting van VWS.

In de begroting staat onder meer dat het ministerie van VWS op dit moment met partijen uit de eerste lijn werkt aan een visie op de eerstelijnszorg in 2030 en een plan van aanpak tot en met 2026. Het doel daarvan is het creëren van toekomstgerichte eerstelijnszorg. Er worden verschillende subsidiepotjes beschikbaar gesteld voor de bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid ervan. Ook is er geld beschikbaar om het aantal opleidingsplekken voor huisartsen ‘stevig’ te vergroten, zodat er meer tijd komt in de spreekkamer, aldus de begroting.

Verdaasdonk: ‘Als LHV vinden we het zeer terecht en noodzakelijk dat de eerstelijnszorg wordt versterkt. De huisartsenzorg is de basis van ons zorgstelsel en de spil van de eerstelijnszorg. Voor de leefbaarheid in wijken is een huisartsenpraktijk in de buurt cruciaal. Om huisartsen zo goed mogelijk hun werk te laten doen, is het belangrijk om de druk op die zorg te verlagen. We zien dat de overheid erin blijft investeren. Dat is in lijn met de afspraken die we in het Integraal Zorgakkoord (IZA) hebben gemaakt. Zoals we met het uitwerken van het IZA nu merken, is het cruciaal dat we niet alleen goede plannen met elkaar maken, maar dat die ook echt zo worden uitgevoerd. Het is noodzakelijk dat de overheid er onder meer voor zorgt dat huisartsen voldoende tijd hebben voor de juiste zorg aan al hun patiënten en dat hiervoor een structurele financiering komt. Dit kabinet is demissionair, dus de plannen die in de miljoenennota 2024 staan, lopen tot er een nieuw kabinet zit. Voor een stabiele investering en echte verbeteringen in de huisartsenzorg is het van groot belang dat ook de nieuwe Tweede Kamer en een volgend kabinet zich hard zullen maken voor goede, toegankelijke huisartsenzorg.’

Zorguitgaven grootste kostenpost, minder bezuinigingen ouderenzorg

Net als vorig jaar vormen de zorguitgaven komend jaar de grootste post in de miljoenennota. De zorguitgaven komen volgend jaar naar verwachting op zo’n 103,4 miljard euro uit, ongeveer gelijk aan de 103 miljard euro die in 2023 voor zorg was begroot. De totale rijksuitgaven liggen naar verwachting in 2024 op 433,6 miljard euro.
Twee eerder aangekondigde maatregelen binnen de Wet langdurige zorg gaan niet door, waardoor 225 miljoen euro minder op de ouderenzorg wordt bezuinigd dan in 2024 aanvankelijk voorgenomen. Het gaat daarbij om de tariefsverlaging voor de ouderenzorg die samenhangt met het kwaliteitskader verpleeghuiszorg en de tariefsverlaging voor de hele Wlz die samenhangt met meerjarig contracteren.
Komend jaar is het de bedoeling dat de veranderingen die het IZA moeten brengen een ‘slag dieper’ gaan. Voor de partijen die deelnemen aan het IZA blijven de zogenoemde transformatiemiddelen beschikbaar: in de periode 2023-2027 is dat in totaal 2,8 miljard euro.
In de begroting benadrukt VWS dat om de zorg beschikbaar en betaalbaar te houden ‘het begint bij het afremmen van de zorgvraag door in te zetten op een stevig preventiebeleid.’
Voor het ondersteunen van het vergroenen van de zorg reserveert het kabinet in 2024 een bedrag van 14,1 miljoen euro.

Taakherschikking
In 2024 wordt 38 miljoen beschikbaar gesteld om verpleegkundig specialisten en physician assistants op te leiden, ‘om de minder complexe taken van de huisarts of andere specialist over te nemen.’
Het kabinet is van plan ook in 2024 de hervormingsagenda door te zetten om de jeugdzorg te verbeteren en financieel houdbaar te krijgen. In 2024 wordt in totaal 1,45 miljard euro hiervoor beschikbaar gesteld. Tegelijkertijd is volgens het kabinet met de betrokken partijen afgesproken om de jeugdzorguitgaven in 2024 te verlagen met 374 miljoen euro.

Troonrede
In de troonrede besteedde de koning ook aandacht aan de ouderenzorg, jeugdzorg en het belang van regionale samenwerking tussen huisartsen, wijkverpleging, ziekenhuizen en gemeenten. En ook het Nationaal Preventieakkoord werd uitdrukkelijk genoemd, met als een belangrijk doel een rookvrije generatie in 2040. Daarnaast vermeldde hij expliciet dat digitalisering en kunstmatige intelligentie ook de gezondheidszorg nieuwe perspectieven biedt.

KAMG blij met oog voor bestaanszekerheid en kansengelijkheid

Voorzitter Karine van ’t Land van de KAMG (Koepel artsen Maatschappij + Gezondheid) is blij met het oog voor ‘kansengelijkheid, bestaanszekerheid en perspectief’ dat het demissionaire kabinet volgens haar toont via de troonrede. ‘Deze thema’s vormen het hart van de volksgezondheid’, aldus Van ’t Land.‘Volksgezondheid vraagt om een goede basis voor iedereen’, stelt de KAMG-voorzitter. ‘Een veilig thuis, een fatsoenlijk huis en stevige koopkrachtmaatregelen voor wie af dreigt te glijden in armoede. Volksgezondheid komt tot stand in een solidaire, hechte maatschappij, waarin het bestuur stevig optreedt tegen alle vormen van racisme en discriminatie.’Verder wijst zij erop dat een ‘ambitieus klimaatbeleid hard nodig is om te zorgen dat ook voor de volgende generatie de wereld leefbaar blijft’. Volgens Van ’t Land siert het het demissionaire kabinet dat het ‘zoveel spreekt’ over het gezond en gelukkig laten opgroeien van deze generatie, maar is de KAMG nog wel ‘benieuwd hoe de begroting deze doelstellingen zal ondersteunen’, zoals het rookvrij laten opgroeien van deze generatie. De ‘lacunes’ die het kabinet nog wel openlaat, zal de KAMG bij informateurs en nieuw kabinet onder de aandacht brengen.

FMS: ‘Zorgverlener voelt zich niet gehoord’

Voorzitter Piet-Hein Buiting van de Federatie Medisch Specialisten (FMS) vraagt zich af of ‘zorgverleners zich gehoord’ voelen als zij de Miljoenennota lezen. Deze rept vanwege de demissionaire status van het kabinet niet over nieuw zorgbeleid, terwijl ‘er ondertussen wel wat aan de hand is in de zor g’, aldus Buiting. Hij doelt daarmee op het personeelstekort dat de FMS al eerder aanwees als het grootste probleem in de zorg.Hij dringt aan op ‘actie van de politiek’ op verschillende punten die de FMS ook al in een eigen verkiezingsagenda voor het politieke voetlicht bracht: het behouden van alle zorgverleners, het halveren van administratielast, geld voor samenwerking in eerste en tweede lijn, het stimuleren van zorgvernieuwing en de toegankelijkheid van patiëntgegevens. Voor dat laatste bepleit hij een ‘soort deltaplan’ en een ‘regeringscommissaris met doorzettingsmacht’ die enkele jaren moet toezien of er werk wordt gemaakt van betere toegankelijkheid via een ‘gebruiksvriendelijk systeem dat voor elke zorgverlener vergelijkbaar werkt’.De FMS-voorzitter is nog wel te spreken over de ‘aandacht voor bestaanszekerheid en armoedebeleid’ in de Prinsjesdagstukken, ‘omdat hier een sterke preventieve werking van uitgaat naar de gezondheid van mensen in moeilijke omstandigheden’.

Kabinet wil blijvend investeren in de kwaliteit van de bedrijfsarts

De begroting van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) bevat een aantal bekende voorstellen. Zo wil de minister de mismatch tussen de vraag naar en het aanbod van sociaal medische beoordelingen, waardoor mensen te lang wachten op hun WIA-(her)beoordeling, verkleinen door in 2024 de reeds bestaande vereenvoudigde claimbeoordeling voor 60-plussers voort te zetten. Dat betekent dat deze groep voorlopig op een andere manier en door andere professionals dan de verzekeringsarts wordt beoordeeld. Structurele verbeteringen van het stelsel van arbeidsongeschiktheid en ziekte moeten echter wachten op de probleemanalyse door de commissie OCTAS, de Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel, die in het eerste kwartaal van komend jaar met haar visie komt. Verder maakt SZW opnieuw een punt van de ‘intensieve aanpak van mentale klachten en burn-outklachten’: het kabinet zet met de ‘Brede maatschappelijke samenwerking burn-outklachten’ (BMS) en de aanpak ‘Mentale gezondheid van ons allemaal’ in op een brede, met name preventieve aanpak, waarin de samenwerking wordt gezocht met tal van maatschappelijke partijen. Ook al eerder aangekondigd is de Arbovisie 2040. Dat plan wordt momenteel met sociale partners uitgewerkt. De lat ligt hoog: ook hier een stevige inzet op preventie en op goed toezicht en handhaving. In het kader daarvan is, zo meldt het ministerie, blijvend investeren in de kwaliteit van de bedrijfsarts en de arbeidsgerelateerde zorg noodzakelijk. Het kabinet zal daarom middelen beschikbaar stellen om de opleidingsuren van praktijkopleiders te bekostigen, zodat meer artsen kunnen worden opgeleid. Er komt ook financiering voor blijvende verbetering van de kwaliteit van de opleidingen. SZW wil zo het oplopende tekort aan praktijkopleiders tegengaan.