Artsen zonder Grenzen: ‘Fysieke en mentale verwoesting in Gaza’

Fysieke en mentale verwoesting op een niveau zoals ze nog nooit hebben gezien. Zo noemen een arts en epidemioloog van Artsen zonder Grenzen (AzG) de medische en humanitaire situatie in Gaza. Volgens hen zijn AzG-artsen en -verpleegkundigen in Gaza inmiddels volledig wanhopig over de omstandigheden.

Epidemioloog Krystel Moussally en kinder- en jeugdpsychiater Audrey Mc Mahon werken vanuit Libanon en Oost-Jeruzalem voor Artsen zonder Grenzen. Vanuit hun standplaats houden zij contact met AzG-medewerkers in Gaza. Deze maandag schetsten zij de medische omstandigheden in Gaza tijdens een seminar op de Radboud Universiteit, in samenwerking met huisarts Kamile Kartal die is verbonden aan actiegroep Artsen voor Gaza en epidemioloog Alma Tostmann van Radboudumc.

Nood

De medische omstandigheden in de Gazastrook waren ook voor oktober al verre van ideaal door beperkte invoer van medicijnen en hulpmiddelen, maar de medische nood is inmiddels ‘extreem hoog’, aldus Mc Mahon. ‘De medische zorg die er nog is, is echt slechts het minimum wegens gebrek aan voorraden van medicijnen en hulpmiddelen. De focus ligt vooral op wondverzorging, operaties en amputaties.’ Sommige operaties en amputaties vonden zonder sedatie plaats, toen er tijdelijk geen sedatiemiddelen meer beschikbaar waren. Volgens Moussally wordt er gewerkt in omstandigheden die te vergelijken zijn met ‘de jaren vijftig van de vorige eeuw’. Zo vertelde een arts dat er azijn wordt gebruikt om te ontsmetten.

Mensen in Gaza gaan nu ook dood door onbehandelde ziektes, waarschuwt Mc Mahon. ‘Mensen sterven aan ziektes die makkelijk kunnen worden behandeld, zoals diabetes en hart- en vaatziekten. Voor hen is er sinds oktober geen medicatie meer. Dat geldt ook voor de behandeling van kanker. Of voor psychiatrische ziekten. Er is geen zorg voor chronisch zieken. Hoe ontwikkelt bijvoorbeeld schizofrenie zich onder bombardementen? Ik heb geen idee.’ Volgens haar komen mensen niet meer voor andere zaken dan wondbehandelingen en operaties naar het ziekenhuizen ‘omdat ze weten dat er geen medicijnen meer zijn’.

Schade

Vanwege de omstandigheden is het voor AzG moeilijk om accurate data over ziekten en medische doden te krijgen. Wat er nog wel via rapportages naar buiten komt, is volgens Mc Mahon ‘slechts de top van de ijsberg’. Moussally verwacht dat, na het beëindigen van de oorlog, pas echt inzichtelijk wordt hoe groot de medische en humanitaire schade is. ‘De wereld zal iets zien wat we nog nooit zagen. Er is niks over. Er is geen leven meer. Geen scholen, geen bedrijven, geen bakkerijen, geen ziekenhuizen.’

Via hun collega’s horen ze dat het zuiden van Gaza momenteel te maken heeft met uitbraken van infectieziektes. Dit is het gevolg van gebrek aan hygiëne en schoon drinkwater in overbevolkte tentenkampen en erbarmelijke schuilplaatsen, die onder regen- en rioolwater zijn komen te staan. Mc Mahon: ‘Er komen veel huidziekten voor. Abcessen, maar ook eczeem.’ Verder zijn er duizenden meldingen van diarree, luchtweginfecties, maar ook waterpokken. Hepatitis komt er ook al voor. Moussally, die verder waarschuwt voor schurft en urineweginfecties, verwacht dat het een kwestie van tijd is voordat de slechte hygiënische omstandigheden en gebrek aan vaccinaties leiden tot uitbraken van cholera, mazelen en polio.

Honger

AzG-personeel in een medisch centrum in Zuid-Gaza, waar dagelijks zevenhonderd patiënten voor hulp komen, meldt dat bijna de helft van de patiënten met wondinfecties kampt. In het noorden zijn casussen van hongerdoden gemeld door media. ‘Door gebrek aan voeding lijden mensen honger. Ze eten diervoeding omdat er niets anders is’, aldus Mc Mahon. Ze wijst op de ‘hoge cortisollevels van mensen, door de onbeschrijflijke stress van constante bombardementen, slapeloosheid en gebrek aan voedsel’.

De werkomstandigheden voor medisch personeel zijn ‘zeer moeilijk’, aldus Moussally. Ziekenhuizen worden gebombardeerd door Israël, belegerd of omsingeld door tanks. Artsen en verpleegkundigen zijn gedood bij aanvallen. Moussally heeft vernomen dat nog maar een derde van de ziekenhuisbedden in Gaza in gebruik is. ‘En dan komen er soms na een aanval zevenhonderd patiënten in een halfuur bij. We werken met weinig, en in onveilige omstandigheden.’ Meerdere AzG-personeelsleden zijn gedood bij aanvallen omdat zij hun patiënten niet alleen wilden laten.

Wanhoop

Onder het personeel van AzG merkt Mc Mahon sinds een week of twee, drie ‘pure wanhoop’. ‘Ze werken sinds oktober onder constante bombardementen, hebben geen slaap of rust. Ze zijn bijna allemaal hun huis kwijt, hebben hun familie sinds het begin van de oorlog niet gezien. Sommigen zijn meerdere familieleden verloren, één staflid zelfs meer dan twintig familieleden, onder wie twaalf kinderen jonger dan 10 jaar. Het is heel moeilijk om onder zulke omstandigheden zorg te leveren. Ook het constant hulpeloos voelen omdat er zo weinig kan worden gedaan is zwaar. Ze zijn de uitputting voorbij. Ze wachten op het moment dat ze doodgaan. Ze vragen zich af of zij nog wel deel van de mensheid zijn.’

Wat ze nodig hebben is dat medische professionals en studenten geneeskunde ‘hoop bieden’, aldus Mc Mahon. ‘Kom voor ze op. Blijf vragen om een wapenstilstand. Want pas na een wapenstilstand kan er meer medische zorg worden geboden, en dat is wat nu nodig is. Spreek je daarvoor uit.’ Ook Moussally benadrukt dat medici in Gaza ‘moeten zien dat ze niet alleen zijn’. Verder denkt zij dat ‘bewustzijn creëren over wat er gebeurt’ helpt. ‘Blijf druk uitoefenen, op je eigen manier, dat deze oorlog moet stoppen.’