Laatste nieuws
Simone Paauw
Simone Paauw
5 minuten leestijd
Achter het nieuws

Vrachtwagens vol medicijnen eindigen in de verbrandingsoven

Regelgeving die hergebruik van medicatie onmogelijk maakt, moet worden herzien

4 reacties
Getty Images
Getty Images

Het vernietigen van ongebruikte medicatie is veel artsen en apothekers een doorn in het oog. Maar initiatieven om deze medicijnen een ander doel te geven stuiten op strenge regelgeving.

In Nederland eindigen grote hoeveelheden ongebruikte geneesmiddelen in de verbrandingsoven of in het milieu. Naar schatting gaat het elk jaar over een waarde van minimaal 100 miljoen euro (en zelfs 2 miljard euro als vernietigde, ongebruikte medische materialen als katheters en verbandmiddelen worden meegeteld).

De verplichting om geretourneerde geneesmiddelen te vernietigen is vastgelegd in (Europese) regelgeving die de kwaliteit van medicijnen bewaakt. Doel is: voorkómen dat vervalste of vervuilde medicijnen bij de patiënt terechtkomen.

Artsen en apothekers zien de verspilling van medicatie met lede ogen aan. Er zijn in de afgelopen jaren dan ook verschillende initiatieven ontstaan om er iets aan te doen, bijvoorbeeld ongebruikte, door patiënten geretourneerde medicijnen beschikbaar stellen aan andere patiënten in binnen- of buitenland. Maar daar handhaaft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) streng op. Tijd voor nieuwe wetgeving, vinden de opstellers en de ruim 20 duizend ondertekenaars van de petitie ‘Red levens, vernietig geen bruikbare medicijnen’ die dinsdag werd aangeboden in de Tweede Kamer. Minister Ernst Kuipers van VWS liet twee weken geleden in een Kamerbrief weten open te staan voor heruitgifte van ongebruikte medicijnen en daar ruimte voor te willen zoeken in de Europese regelgeving.

Verspilling

In zijn brief stelt Kuipers dat het weggooien van medicijnen moeilijk is uit te leggen in het licht van de geneesmiddelentekorten en de hoge kosten in de zorg. Hij vindt verspilling zeker onwenselijk als het gaat om dure geneesmiddelen. Hij wijst op de resultaten van een onderzoek van onder meer het Radboudumc waaraan bijna 1100 oncologiepatiënten meededen en dat in januari 2023 is afgerond. Patiënten brachten binnen ongeveer een jaar 332 verpakkingen met ongebruikte medicijnen retour, waarvan 242 verpakkingen – ter waarde van 685 duizend euro – geschikt waren voor heruitgifte.

Onderzoeksleider en biomedisch wetenschapper Charlotte Bekker van het Radboudumc vertelt dat de verpakkingen tijdens de pilot werden bewaard in speciale zakjes met een chip die de bewaartemperatuur monitorde. Bekker: ‘Het vergt een investering van een paar tientjes per verpakking met een gemiddelde waarde van drieduizend euro. We hebben gezien dat geretourneerde geneesmiddelen in de meeste gevallen veilig opnieuw uitgegeven kunnen worden. Heruitgifte van ongebruikte dure geneesmiddelen in de oncologie is laaghangend fruit als het gaat om kostenbesparing en een goede eerste stap om de verspilling van ongebruikte medicijnen tegen te gaan.’

Houdbaarheid

Volgens de initiatiefnemers van de petitie – onder wie huisarts Arend-Jan de Groote en voormalig huisarts Walter Schrader – zouden álle medicijnen die niet zijn gebruikt, moeten worden geretourneerd om ze opnieuw te kunnen aanbieden. Ook de goedkope medicijnen die in de eerste lijn zijn verstrekt. Volgens hen blijkt uit diverse onderzoeken dat medicijnen die buiten de koelkast bewaard kunnen worden, niet te lijden hebben onder minder ideale bewaarcondities bij mensen thuis. Ook de houdbaarheid is meestal veel langer dan de datum die op de verpakking staat, zeggen ze.

De Groote: ‘Hoewel ik blij ben dat de minister nu eindelijk iets wil veranderen, vind ik het jammer dat hij erg hamert op het economische aspect, terwijl wat ons betreft het duurzaamheidsaspect en het humanitaire aspect veel belangrijker zijn. Het gaat werkelijk om tonnen medicijnen die worden verbrand. Hele vrachtwagens vol. Het is bizar dat prima medicijnen als chemisch afval worden behandeld. In de discussies wordt vaak aangevoerd dat het economisch niet rendabel is om goedkope ongebruikte medicatie geschikt te maken voor heruitgifte. Maar ik vind dat er veel minder naar het kostenaspect moet worden gekeken. Er zijn voldoende mensen die hier zonder winstoogmerk aan willen meewerken. Heruitgifte is mogelijk tegen lage kosten.’

De milieueffecten van het verbranden van de meeste soorten medicijnen zijn ook nog niet goed in kaart gebracht, vult Schrader aan. ‘We weten niet waar we de toekomstige generaties mee opzadelen door medicatie te verbranden. Het voelt daarnaast heel tegenstrijdig dat er in Nederland enorme hoeveelheden medicijnen weggegooid worden, terwijl er mensen zijn die geen medicijnen kunnen betalen en er in de rest van de wereld humanitaire crises zijn, waarbij mensen geen of weinig toegang hebben tot medicijnen.’

‘Medicijnen hebben niet te lijden onder minder ideale bewaarcondities’

Oekraïne

Het uitbreken van de oorlog in Oekraïne leidde bij zowel Schrader als De Groote tot grote actiebereidheid. De Groote verleende eerste hulp aan Oekraïense vluchtelingen in een Hongaars grensdorp en ontdekte dat er in Oekraïne veel behoefte was aan medicijnen. Hij wilde in Nederland een inzamelingsactie opzetten, maar werd door iedereen gewaarschuwd dat dit illegaal was. Schrader was betrokken bij Stichting Artsenhulp voor Oekraïne die heel snel met een inzameling begon en ongeveer zevenhonderd verhuis­dozen medicatie naar Oekraïne verzond. Deze waren door patiënten geretourneerd naar hun apotheek en werden na donatie gesorteerd en gecontroleerd door vrijwilligers van Artsenhulp. Schrader: ‘Maar de inspectie riep dit soort initiatieven al snel een halt toe. Een apotheker die morfinecapsules had verzonden naar Oekraïne werd er bijvoorbeeld op gewezen dat hij de geneesmiddelenwet overtrad, dat de IGJ hem daarom een bestuurlijke boete van 150 duizend euro kon opleggen. En hij liep ook het risico op een gevangenisstraf doordat hij de Opiumwet overtrad. Door dit soort waarschuwingen van de IGJ is bijna iedereen gestopt met inzamelen van ongebruikte medicatie, wat in mijn ogen echt schadelijk is geweest voor patiënten in Oekraïne. Er zijn nu geen grootschalige initiatieven meer, maar ik denk dat er zeker nog collega’s zijn die kleinschaliger ongebruikte medicijnen inzamelen – ik doe dat zelf al jarenlang voor het dak- en thuislozencircuit – al zullen weinig artsen of apothekers bereid zijn daar ruchtbaarheid aan te geven, vanwege de handhaving.’

Suriname

Een klein jaar geleden werd ook Piet Berkers van Logistics Community Brabant (LCB) geconfronteerd met het verbod op heruitgifte van ongebruikte medicijnen. LCB is een netwerkorganisatie van onder meer gemeenten, universiteiten en ondernemingen in Brabant, die zich bezighoudt met het ontwikkelen van logistieke innovaties. Een van de projecten van LCB is het ontwikkelen van een verantwoorde manier om ongebruikte medicijnen in te zamelen en opnieuw te verstrekken. Berkers: ‘Tijdens een pilot waaraan eerstelijnsapotheken uit Breda en Heusden meededen, hadden we in no time een hoeveelheid medicijnen ter waarde van ongeveer 200 duizend euro verzameld. Die hebben we na controle gedoneerd aan het Bureau Geneesmiddelen Voorziening Suriname (dat onder meer medicijnen importeert en distribueert voor alle ziekenhuizen en apotheken in Suriname, red.). In Suriname is een groot tekort aan medicijnen, als gevolg van de economische malaise. We zijn ermee mee gestopt na een waarschuwing van de IGJ. Nu zijn we op zoek naar andere wegen om ongebruikte geneesmiddelen te kunnen doneren. Het is bizar dat we in Nederland ongebruikte medicijnen verbranden, terwijl wereldwijd jaarlijks 5 miljoen mensen sterven doordat ze geen toegang hebben tot medicatie. Met alle ongebruikte medicatie uit Noord-Brabant kun je een land als Suriname grotendeels van medicijnen voorzien. Met alle ongebruikte medicijnen in Europa voorzie je met gemak de héle wereld.’ 

Lees ook:

Achter het nieuws geneesmiddelen veiligheid apothekers Suriname medicatie Oekraïne duurzaamheid geneesmiddelentekort
  • Simone Paauw

    Simone Paauw interviewt het liefst de ‘gewone arts’ met een bijzonder verhaal. Ze heeft aandacht voor diversiteit en inclusie in de breedte, discriminatie en grensoverschrijdend gedrag (op de werkvloer) en de positie van vluchtelingen en vluchteling-artsen. (Gezondheids)recht en medisch tuchtrecht hebben haar bijzondere interesse.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • W.E. Schrader

    Huisarts , Leiden

    Wat doen we als er hier oorlog is?

    Op 24 februari 2022 startte de oorlog in Oekraïne. De berichten over de vele gewonden en de tekorten aan medicijnen en medische hulpmiddelen kwamen via vele kanalen binnen. Het dringende beroep dat is uitgegaan n...aar apothekers, ziekenhuizen, huisartsen, zorginstellingen, thuiszorgorganisaties en hospices leverde een grote respons op. Meer dan 700 verhuisdozen met medicatie konden vanuit een particuliere organisatie worden overgedragen.

    De humanitaire actie eindigde abrupt nadat een brief werd rondgestuurd vanuit de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Voortzetten van het verzenden, hoe sympathiek dan ook, zou bestraft kunnen worden met een boete van 140.000 euro en een gevangenisstraf van acht jaar.

    Geïntimideerd door de dreigende brief stopten de apothekers en ondersteunende organisaties de grootscheepse aanlevering. De medicijnen die nog wel werden aangeleverd, werden door de organiserende stichting aan de poort geweigerd. De noodzakelijke juridische basis ontbrak om de vrijwilligers te beschermen tegen een handhavingsinstrument dat indruist tegen de geest en mogelijk zelfs de Letter van de Internationale Verdragen die in deze omstandigheden van toepassing zijn.

    Discussie:
    Een permanente noodvoorraad zou een oplossing kunnen zijn. Maar het handhaven van zo’n permanente noodvoorraad zou betekenen dat onder de huidige wet- en regelgeving om de vijf jaar een grote hoeveelheid van de ongebruikte medicatie moet worden vervangen. Het gedogen en in stand houden van permanente verzamel- en herverdeelcentra vergroot de handelingssnelheid in geval van acute tekorten bij medische rampsituaties. De verzamelde voorraden kunnen op basis van een langdurige samenwerkingsovereenkomst op een veilige manier herverdeeld worden op plaatsen waar de betreffende medicatie nodig is. Een gedoogconstructie onder de noemer pilot project kent inmiddels een precedent en kan opgeschaald en verbreed worden.



    Onterechte vernietiging van vaccins

    In de periode dat covid in Europa over een hoogtepunt heen leek te zijn door een hoge vaccinatiegraad liep de vaccinatiebereidheid terug. Het gevolg was dat bij huisartsen en vaccinatie- locaties tienduizenden vaccins overbleven. De actie “Prullenbakvaccin” maakte onderlinge herverdeling mogelijk. Die actie werd uiteindelijk gedoogd. Toch bleven er tienduizenden vaccins over. Die moesten de huisartsen vernietigen. Dit terwijl in de Afrikaanse landen de vaccinatiegraad van 2 procent niet gehaald kon worden. Uiteindelijk gingen 250.000 vaccins als gevolg van opstekende protesten naar drie Afrikaanse landen en kon medisch personeel gevaccineerd worden.

    Tijdens een eerdere pandemie, Mexicaanse Griep, had Nederland 36 miljoen vaccins ingekocht. Daarvan moesten er 30 miljoen vernietigd worden. Re-distributie naar ontwikkelingslanden was onbespreekbaar. Dit keer heeft Nederland voor covid ruim 80 miljoen vaccins ingekocht. Hoeveel naar de COVAX landen is gegaan en hoeveel is vernietigd is een belangrijke vraag.

    Discussie

    De borging van medische veiligheid in de keten van vaccins is in Nederland gegarandeerd. De technische ondersteuning van de koude keten is een voorwaarde voor veilige verstrekking. Vaak is al weken van te voren in te schatten hoeveel van de aangekochte vaccins zullen overblijven. Wij stellen een langdurig samenwerkingsverband voor met technische en inhoudelijke uitwisseling van gegevens, opdat gedoneerde vaccins adequaat verspreid kunnen worden.


    Initiatiefgroep Red levens, vernietig geen medicijnen.
    Walter Schrader (huisarts).
    Arend-Jan de Groote (huisarts)
    Pieter Recter (apotheker)

  • W.E. Schrader

    Huisarts deelnemer initiatief groep Petitie , Leiden

    Leiden, 12 maart 2023
    Dinsdag 7 maart overhandigde een delegatie van artsen, apothekers en verontruste zorgverleners een petitie tegen het vernietigen van nog bruikbare medicijnen. https://gebruikrestmedicatie.petities.nl
    Er is een beetje beweging... te constateren. Duurzame zorg is het onderwerp van een groot Kamerdebat op 22 maart. Door te teken en vooral te delen brengen we het onderwerp van onterechte vernietiging van medicijnen en verpleegkundige hulpmiddelen extra onder de aandacht van beleid makende politici.

    Massa is kracht teken en deel vooral .



    Walter Schrader Huisarts en Rampenarts. Lijst 3 plaats 26 Waterschap Rijnland

  • P.C. van der Velden

    ex oncoloog

    De laatste tijd lijkt er meer belangstelling te bestaan voor hergebruik van ongebruikte dure oncologische medicatie.

    In het Radboudmc, UMC Utrecht, St Antonius Ziekenhuis en Jeroen Bosch Ziekenhuis werd een pilot uitgevoerd waarbij ruim 1000 pati...enten hun ongebruikte terugbrachten naar de ziekenhuisapotheek. Driekwart van de ongebruikte teruggebrachte oncolytica bleek geschikt voor heruitgifte. Minister Ernst Kuipers staat ervoor open ongebruikte medicatie te laten retourneren en aan andere patienten te laten verstrekken (MC 09, 2 maart 2023) waarbij momenteel de vraag is of de Europese regelgeving (die dit niet toestaat) hierop aangepast zou kunnen worden.

    Bij mij (ex oncoloog) werd kort na mijn pensionering helaas een gemetastaseerd prostaatcarcinoom geconstateerd waarvoor ik momenteel behandeld word met enzalutamide. Een goed vriendin meldde mij kortgeleden een vriend te hebben (Henk) die eveneens met dit middel behandeld werd. Kort na het gesprek hierover belde deze Henk, die ik voordien niet kende, mij op. Ik vreesde dat Henk een vraag over zijn aandoening bij mij wilde deponeren maar Henk belde over een moreel probleem: hij had bij zijn laatste controle voor 3 maanden enzalutamide meegekregen maar zijn tumorziekte bleek 5 weken na de laatste controle helaas progressief. HIj had het advies gekregen de enzalutamide te stoppen maar uitgezocht dat de hoeveelheid enzalutamide die hij in huis had een waarde van euro 6800 had. Hij vond het maatschappelijk onverantwoord deze medicatie in de vuilnisbak te (laten) deponerenen en zocht een patient (ik?) die -gratis en voor niets- zijn enzalutamide over wilde nemen en wilde gebruiken.

    Met schrik en schaamte realiseerde ik mij dat ik in mijn actieve leven als oncoloog bij een schijnbaar stabiele patient met gemetastaseerde ziekte vaak voor langere periode ook dure orale medicatie meegaf.

    Recent ontmoette ik een tweede lotgenoot die voor 3 maanden medicatie meegekregen had en die, toen na 2 bijna maanden progressie optrad, met eenzelfde probleem zat.

    Het is prachtig dat wij in Nederland een systeem hebben waarbij dure oncolytica 100% door de verzekeraar vergoed wordt. Maar stel dat deze medicatie voor 90% vergoed zou worden (hetgeen ik allerminst bepleit), dan weet ik zeker dat heel veel patienten liever hun medicatie voor een maand en niet voor 3 maanden verstrekt zouden willen krijgen...... Door bewuster om te gaan met het voorschrijven van dure medicatie kan mogelijk al een aanzienlijke kostenbesparing gerealiseerd worden

    • J. Boddé

      Huisarts

      90% vergoed. In het voorbeeld dat u noemt betekend dat 680 euro voor 3 maanden medicatie. Dat kan een oncoloog in ruste wel betalen gok ik. Maar zo word het wel meteen een medicijn die alleen voor het economische topje van de samenleving een optie wo...rdt. Een aanzienlijke besparing inderdaad…

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.