NVVA-voorzitter: Dijkhuis volgens Dijkman

Eeuwig leven is een contradictio in terminus. Leven laat zich kennen door zijn eindigheid. Het begint bij de geboorte en eindigt bij de dood. Wat er na die dood al dan niet gebeurt, onttrekt zich aan onze waarneming en aan ons handelend vermogen. Dat betekent geenszins dat we ons daar geen beeld van vormen. Wie leeft, weet dat de dood eens komt en ziet zich genoodzaakt daar een visie op te ontwikkelen, waar dan attitude en keuzen uit voortvloeien. Dit drietal: visie, attitude en keuzen, behoort strikt tot de autonomie van het individu. Aangezien wij hoegenaamd niets kunnen onderzoeken of toetsen over de gebeurtenissen ná de dood, ontbreekt ook iedere bewijslast voor deze of die visie.

Wanneer een patiënt een arts verzoekt om hem bij te staan bij de beëindiging van zijn leven, ligt in dat verzoek een andere vraag besloten: wat is jouw persoonlijke visie op de betekenis van de dood en sluit die op de mijne aan?

Tot december 2004 werd het antwoord op een verzoek tot levensbeëindiging in belangrijke mate afgebakend door de jurisprudentie rond euthanasie. Wanneer ondraaglijk en uitzichtloos lijden niet aantoonbaar voortkwam uit een classificeerbare ziekte, namelijk een somatische terminale aandoening, was een arts ook niet gerechtigd ondersteuning te bieden bij het beëindigen van het leven in kwestie. Maar in december werd alles anders. Toen kwam de commissie-Dijkhuis met haar rapport, waarin ze schreef: ‘Onder strikte voorwaarden moeten artsen hulp bij zelfdoding kunnen verlenen aan mensen die lijden aan het leven.’ Want, zo stelde de commissie, hulp bij problemen door lijden aan het leven hoort bij de medische professie.

Mijn keuze voor de geneeskunde kwam voort uit de drang kwetsbare mensen bij te staan. Het zou absurd zijn om pas hulp aan te bieden wanneer aan de voorwaarde van een classificeerbare ziekte is voldaan. Maar hoe sta ik dan tegenover de mogelijkheid dat die hulp bestaat in het beëindigen van een leven? Welnu, daar heb ik lang en hard over nagedacht. Leven is een kostbaar geschenk. Maar in de laatste fase van het bestaan, wanneer de gezondheid afkalft en de levenskracht weg siepelt, kan het leven ook een hard gelag zijn, pijnlijk en moeizaam, iets waar een mens intens aan lijden kan. Als medicus moet je alles doen wat in je vermogen ligt opdat mensen hun bestaan op z’n minst draaglijk vinden - en liever nog aangenaam. Dat kan betekenen dat je iemand helpt om uit een sociaal isolement te komen, of dat je zorgt dat therapie en medicijnen tegen depressie bereikbaar zijn. Hoe dan ook, het mag nooit zo zijn dat een patiënt lijdt doordat de zorg  tekortschiet. Die verantwoorde-lijkheid, goede zorg voor kwetsbare ouderen en chronisch zieken, behoort tegelijkertijd tot het medische en het maatschappelijke domein.

Maar het is aanmatigend te veronderstellen dat je ieder lijden kunt verhelpen. Sterker nog, het omgekeerde is waar: door een patiënt de keuze voor zijn eigen levenseinde te ontzeggen, perk je diens autonomie in en dat maakt het lijden groter.

Kortom, ik acht het voorstelbaar dat een patiënt en ik, na een lange weg gegaan te zijn en alle mogelijkheden te hebben onderzocht , na raad te hebben ingewonnen bij collega’s en wellicht ook bij de mensen die mijn patiënt omringen, dat wíj gezamenlijk tot de slotsom komen dat de patiënt ondraaglijk en uitzichtloos lijdt aan het leven en dat de beste hulp die ik kan bieden, bestaat in de actieve beëindiging van zijn bestaan.

Niet de duur van een leven, maar de wijze waarop het is geleid, bepaalt de kwaliteit ervan. Wie waardig en rustig zijn dood tegemoet kan zien, is ook in staat het leven te waarderen. Wellicht is het zelfs zo dat wanneer een patiënt weet dat het einde bereikbaar is, de aandrang om daar gebruik van te maken vermindert.

Wie leeft, ontwikkelt een visie op de dood