NVVA-voorzitter: De verpleeghuizen en Ross

Jarenlang was ouderenzorg een seizoensgebonden product: haalde het de pers, dan wist je dat het komkommertijd was. Opeens is dat veranderd. Ouderenzorg is hot. De media verdringen elkaar om onheilstijdingen over het verpleeghuisleven te brengen.

Gealarmeerd sommeerde de Tweede Kamer staatssecretaris Ross de wantoestanden in de verpleeghuiszorg ón-míd-del-lijk te stoppen. Ferme taal vraagt om een stoer antwoord en Ross voldeed daar graag aan. In een brief somde ze haar acties op: meer inspectie, een schuldvrij meldpunt, een ambulant team van adviseurs met een beetje geld voor de ergste gevallen. Klinkt daadkrachtig, maar helpt het ook?

Daarover kan ik kort zijn: nee. En om u duidelijk te maken waarom niet, vergelijk ik de verpleeghuiszorg met een huis. Als het fundament van een huis niet goed is, scheurt de muur. Is de oplossing dan om de scheuren weg te werken met een gatenvuller? Helaas niet. Je zult iets aan het fundament moeten doen. Pas daarna heeft het zin om aan de muur te beginnen.

Terug naar de verpleeghuiszorg: is het fundament van die zorg dan te wankel? Ja, dat is het. En dat is te herleiden tot de onheldere prioriteitenstelling van de overheid. Binnen de opdracht aan staatssecretaris Ross is namelijk ook sprake van marktwerking. Twee doelstellingen beconcurreren elkaar: a. houd de kosten voor de AWBZ binnen de perken, en b. lever goede ouderenzorg.

Die dubbele opdracht maakt het onmogelijk om tot structurele oplossingen te komen. De kost gaat voor de baat uit; om de kwaliteit van de ouderenzorg te garanderen moet je investeren. Vervolgens kun je effectief besparen.

Een voorbeeld: om binnen het budget te blijven, bespaart een verpleeghuis op de personele bezetting van zorgverleners. Daardoor kunnen er in huis niet langer ’s nachts bloedtransfusies worden gegeven. De bewoners moeten voortaan overdag naar het ziekenhuis (zie het interview met Irene Leijten in MC 2005: 60 (8): 308). Naast de grote belasting die dit voor bewoners vormt, kost het de samenleving een veelvoud van het bedrag dat wordt bespaard door de personele bezetting in het verpleeghuis te beperken. Ziekenhuizen zijn vele malen duurder dan verpleeghuizen. Maar ja, ze vallen niet onder de AWBZ.

Die gang van zaken is betreurenswaardig. In de eerste plaats voor de ouderen en hun familieleden, maar ook voor het prestige van onze natie. Er liggen grote kansen in de ouderenzorg. Onlangs verscheen een inspectierapport met de alarmerende titel ‘Verpleeghuizen garanderen minimale zorg niet’. Nota bene in dát rapport roemt de inspectie de fantastische inzet van de professionals in verpleeghuizen. Een prestatie waarop wij in Nederland trots kunnen zijn en die we zouden moeten koesteren.

In het buitenland is veel belangstelling voor het Nederlandse fenomeen van de verpleeghuisgeneeskunde, de medische zorg voor kwetsbare ouderen en chronisch zieken. De verouderende bevolking is een vraagstuk dat zich over de hele wereld aandient. Júist in Nederland wordt expertise ontwikkeld over de zorg die deze groep vraagt. De ouderenzorg zou een geweldig exportproduct kunnen zijn. Maar dan moet je die wel ontwikkelen, onderhouden en fatsoenlijk presenteren!

In Netwerk van 23 februari bleek dat hoogleraar integraal zorgmanagement Robbert Huijsman evenmin enthousiast was over de maatregelen van Ross. Op de vraag hoe het dan wel moet, gaf hij een behartigenswaardig antwoord: focus op de succesfactoren, stimuleer de zorginstellingen, straf ze niet voortdurend af. Functioneert een zorginstelling goed, doe dan een stap achteruit en houd toezicht op afstand. Verspreid voorbeelden van goede zorg over het hele veld. Durf structureel te investeren in bewezen kwaliteit.

Ik hoop dat de staatssecretaris ook keek.

Bovendien moet in wetenschappelijk onderzoek worden geïnvesteerd. Tot op heden heeft het accent van medisch-wetenschappelijk onderzoek gelegen op jonge volwassenen. Merkwaardig eigenlijk, want dat is de gezondste groep die er bestaat. De tijden veranderen echter; de verouderende bevolking is een feit. In Nederland, in de hele wereld. Is het fundament van onze beschaving stevig genoeg om deze belasting te dragen? Misschien wel, misschien ook niet. Maar gaten vullen lost niets op.

Roelie Dijkman, voorzitter NVVA

Referentie

1. Ingrid Lutke Schipholt. ‘Te zwakke basis om mijn werk goed te doen’; verpleeghuisarts Irene Leijten stapte op uit bezorgdheid. Medisch Contact 2005; 60 (8): 308.