Een basisarts in de huisartsenpraktijk: dé oplossing voor twee problemen?

Bij de huisartsenpost Rotterdam-Rijnmond doen tien basisartsen avond-, nacht-, en weekenddiensten om het toenemende aantal consulten aan te kunnen. En bij de Stichting Amsterdamse Gezondheidscentra (SAG), waar achttien haps in Amsterdam onder vallen, heeft sinds 2018 de helft van de haps ervaring met aniossen. Momenteel zijn bij SAG acht aniossen aan het werk, vorig jaar werkten er in totaal elf. De meeste aniossen zijn daar minimaal zes maanden tot maximaal een jaar in dienst. Een enkeling valt alleen in de zomer­periode in. ‘De ervaring met aniossen is tot nu toe positief’, vertelt Paulien van Hessen, bestuursvoorzitter van SAG. ‘Die is dermate positief dat we als Amsterdamse Huisartsen­alliantie hebben besloten om stadsbreed de komende jaren meer basisartsen in te zetten in praktijken die dat willen.’ De Amsterdamse huisartsen wil net als in Maastricht hierbij samen optrekken met de huisartsopleiding.

Meer instroom

De aanleiding om aniossen in te zetten was omdat basisartsen hier een paar jaar geleden zelf om vroegen, zegt Van Hessen. ‘We merkten dat hier behoefte aan was, zodat ze ervaring konden opdoen. Ze wilden meer kans maken op een opleidingsplek, of ze wilden erachter komen of ze die kant op wilden. In de basis­opleiding krijgen studenten namelijk maar beperkt te maken met het vak.’

Simon de Meulenaere, die in 2022 als anios in dienst was bij SAG, onderschrijft die motivatie: ‘Door mijn ervaring als basisarts wist ik zeker dat ik huisarts wilde worden. Anders was ik misschien nog lang blijven hangen als anios in het ziekenhuis, terwijl ik die kant niet op wilde. Ook denk ik dat andere basisartsen sneller voor de huisartsenopleiding zullen kiezen als zij de mogelijkheid hebben om anios te zijn.’

Uit recent onderzoek van het Capaciteits­orgaan blijkt dat een basisarts er drieënhalf jaar over doet om een opleidingsplek te vinden of te kiezen, en dat steeds meer opleidings­plekken in de huisartsenzorg onvervuld blijven. Een mooie oplossing dus? Er zijn geen harde cijfers dat aniossen in de huisartsen­praktijk leidt tot meer instroom in de huis­artsopleiding. Van Hessen schat dat 50 tot 75 procent van de aniossen bij SAG daarna daadwerkelijk kiest voor de huisartsenopleiding.

‘De begeleiding moet zeer strak geregeld worden’

Werkdruk verlichten

Een andere reden dat SAG basisartsen inzet is om de werkdruk van de huisarts te verlichten. Van Hessen: ‘We hebben deze aniossen inmiddels ook hard nodig binnen onze teams, omdat zij een deel van het werk van de huisarts overnemen. Zeker in achterstandswijken waar het lastig is om vaste huisartsen te vinden zijn zij een welkome aanvulling. Voorheen konden we vacatures nog wel invullen met vaste waarnemers, maar nu daalt toch wel het besef in dat we het echt anders moeten gaan doen. Uiteraard niet alleen met aniossen, maar ook met hulp van opkomende beroepen zoals verpleegkundig specialisten en physician assistants.’

Bespaart een anios de huisarts ook echt tijd? Ingrid Gerhardus, centrummanager bij SAG: ‘In het begin kóst het inwerken de huisarts natuurlijk tijd, omdat hij regelmatig uit zijn eigen spreekuur moet komen om een patiënt te beoordelen, maar op den duur is het een kwestie van in de ochtend en middag nabespreken van alle patiënten. Bij patiënten die vooral een luisterend oor nodig hebben kan de anios ook een waardevolle rol vervullen.’

Supervisie

De LHV heeft beschreven aan welke voorwaarden de supervisie van aniossen moet voldoen. Zo adviseert de LHV om een vaste supervisor te koppelen aan de basisarts. Bij SAG hanteren ze inderdaad die werkwijze. Gerhardus: ‘In principe wordt een anios altijd begeleid door een vaste huisarts die ook op de praktijk aanwezig is. Alleen bij onvoor­ziene ziekte kan het zijn dat een huisarts de supervisie op afstand doet. Tussen de superviserende huisarts en de basisarts moet namelijk vertrouwen ontstaan en de huisarts moet het gevoel ontwikkelen over wat hij wel en niet aan de anios kan overlaten.’ De Meulenaere vindt dat hij als anios goed is begeleid. ‘Er was er altijd een vaste huisarts aanwezig met wie ik kon overleggen. Zeker in het begin overlegde ik elke patiënt met de huisarts.’

Risico

Vincent van Vugt, huisarts bij praktijk Doccs in Amsterdam, juicht het toe dat meer artsen met het vak in aanraking komen, maar ziet ook wel een risico voor zowel de basisarts als de patiënt. ‘De begeleiding van aniossen moet zeer strak geregeld worden, want anders loopt de kwaliteit van de patiëntenzorg gevaar. Een huisarts die op fysieke afstand van de anios supervisie geeft, zou niet moeten kunnen.’ Dit laatste gebeurt al wel. De NOS meldde onlangs bijvoorbeeld dat bij praktijk de Veendokters in Drenthe het voorkomt dat er geen huisarts ter plekke is om de basisarts te superviseren. Van Vugt vult aan waarom dit zo belangrijk is: ‘Anders dan in het ziekenhuis varen we in de huisartsenpraktijk minder op diagnostiek en meer op het nietpluisgevoel. Dat ontwikkel je niet zomaar.’ Hij vreest dat het inzetten van aniossen een makkelijke en simpele oplossing kan worden om de huis­artsentekorten op te vullen, zeker in krimp­regio’s.

Continuïteit

Ook vindt Van Vugt dat het inzetten van aniossen afbreuk doet aan de continuïteit in het huisartsenvak. ‘Ik zou willen dat we vooral energie steken in het verbeteren van de randvoorwaarden, zodat huisartsen zich vaker en langduriger aan een patiëntenpopulatie verbinden. In het huidige systeem is het aantrekkelijker om waarnemer te zijn in verschillende praktijken. Minder administratieve druk en een betere beloning voor het leveren van continuïteit zouden daarin kunnen helpen.’

Van Hessen vindt het inzetten van aniossen nog altijd meer continuïteit geven dan het inzetten van losse waarnemers. ‘Zeker aniossen die een jaar lang in dienst zijn, zijn er lang genoeg om een band met patiënten op te bouwen.’

Toch vindt Van Hessen ook dat er een grens zit aan hoeveel aniossen een praktijk aankan. ‘We willen nog steeds dat onze centra vooral bestaan uit een vast team van huisartsen, doktersassistenten en praktijkondersteuners, aangevuld met andere vaste gezichten zoals physician assistants en verpleegkundig specialisten. En niet dat de balans omslaat naar meer tijdelijke krachten dan vaste gezichten.’ Van Hessen hoopt desalniettemin dat het inzetten van aniossen nog normaler gaat worden, zodat best practices kunnen worden uitgewisseld. ‘Hele ziekenhuizen draaien met de onmisbare inzet van aniossen, dus het is eigenlijk bijzonder dat het in de huisartsenzorg zo lang heeft geduurd’.