Mooi doodgaan bestaat niet

Jullie zijn ziek. Ernstig ziek. Zo ziek dat niemand meer iets voor jullie kan betekenen. Ik doe een poging. Niet curatief wel te verstaan. Jullie liggen in een bed in de woonkamer. Omringd door kaartjes met mooie woorden en bossen bloemen. Familie aan jullie zijde. Op de een of andere miraculeuze wijze komen dit soort situaties en casuïstiek nooit alleen.

Ik schuif mijn stoel aan. Je kunt een speld horen vallen en de spanning is om te snijden, hetgeen altijd weer indruk op me maakt. Mijn dokterstas laat ik bij dit soort bezoeken vrijwel altijd dicht. Wat draagt het nog bij? Verwachtingsvol kijken jullie me aan. Eerder kon ik daar onzeker van worden. Kan ik die verwachting wel waarmaken? Inmiddels voel ik me comfortabel in het oncomfortabele. Of ik verwachtingen waar kan maken, weet ik nog steeds niet. Maar die olifant haal ik uit de kamer. Ik plant het zaadje voor gespreksstof. Zowel tussen ons als tussen familieleden. Ik doe aan verwachtingsmanagement. Ik ben empathisch, maar ook eerlijk en oprecht. Het levenseinde kan ik niet leuk maken, maar wel zo vredig mogelijk.

Jullie diagnose is jullie bekend. Evenals het feit dat jullie uitbehandeld zijn en op korte termijn komen te overlijden. Wat willen jullie nog? Tot waar gaan we? En wat nou als het net anders loopt dan verwacht? Ik weet ook niet hoe lang het gaat duren. Soms komt een voorspelling uit. Soms worden we ingehaald door de tijd. En soms verbazen we ons over de duur. Dus voorspellen we maar niet. Ik kan met zekerheid zeggen dat dat onzeker voelt. Maar niks is zo onvoorspelbaar als het leven en de dood.

We kunnen het hebben over euthanasie. Ik kan jullie echter niet beloven dat het ook daadwerkelijk gebeurt. Ik kan wel beloven dat ik, binnen de grenzen van de wet, er alles aan zal doen om jullie klachten zoveel mogelijk te couperen. Maar daar heb ik jullie voor nodig. Voorzie me van input. Verbaal zo lang het kan, non-verbaal als we een stuk verder zijn.

Vertel me wie jullie familie is. Vertel me jullie onderlinge verstandhouding. Zodra jullie niet meer bij bewustzijn zijn, zal ik me nog meer tot hen richten. Iemand beetje bij beetje zien overlijden is niet fijn. Bovendien komt de dood nooit gelegen. Jullie hebben een palliatieve pomp gekregen. Het leven en het lijden gaan langs jullie heen. Weet ik dat zeker? Nee. Ik kan het niet verifiëren. Maar jullie reageren nergens meer op. Geen kreet, geen gekreun, geen grimas, geen benauwdheid en geen plukgedrag. Enkel een diepe slaap, het natuurlijke beloop afwachtend.

Maar wat is dan natuurlijk? Ik probeer zo goed en zo kwaad als ik kan jullie familie te vertellen wat ze kunnen verwachten. Weer die olifant uit de kamer halen en wederom verwachtingsmanagement. De eens zo rustige ademhaling versnelt en gaat mogelijk reutelen. Om vervolgens te stokken en er daarna helemaal mee op te houden. De gezonde huidskleur wordt steeds bleker en uiteindelijk marmerend. De warmte die jullie uitstraalden wordt steeds kouwelijker. Uiteindelijk ijskoud. Het eens zo bonzende geluid van jullie hart stopt er mee. De ooit zo sprankelende ogenworden steeds doffer met uiteindelijk lichtstijve pupillen. Jullie zijn overleden.

Was het mooi? Was het fijn? Nee. En dat zal het ook nooit worden. Maar samen stapten we noodgedwongen op een sneltrein. Aan mij de taak om af en toe een tussenstop te maken. Het reisplan wellicht bij te stellen. Jullie te attenderen op wat jullie onderweg tegen zouden kunnen komen. Soms zelfs te wijzen op onverwacht mooie dingen. Maar die eindbestemming kwam er meedogenloos aan. En ook daar kwam weer een einde aan.

De reis verliep voorspoedig. Hobbeltjes wisten we weg te nemen. Jullie angst hadden jullie gemeen. ‘Ik vind het zo erg voor mijn familie’. Ik kon jullie geruststellen. Ze zijn er voor elkaar. En als ze het samen niet meer kunnen oplossen, zal ik er zijn. Met eventueel hulp van collega’s. Nu laat ik jullie los om zelf vredig heen en wellicht verder te gaan. Rust zacht.