Niet aan je neus te zien

Voor mij ben je gewoon mevrouw Janssen. De oma van Saar. De moeder van Debbie. Altijd verzorgd voor de dag met een grote glimlach op je gezicht. Je komt niet vaak. Meestal gaat het om een plekje of een bloeddrukmeting. We kletsen over koetjes en kalfjes. Dan ineens tranen. Voor mij uit het niks. Voor jou met een lange aanloop.

Je zit al jaren krap bij kas. Je echtgenoot is overleden. Je nabestaandenpensioen en je eigen AOW zijn ontoereikend, waardoor je zelf ternauwernood kunt rondkomen. Voor jouw gevoel schiet je daarom tekort als moeder en als oma. Wat zou je je kleindochter toch graag een keer meenemen naar de Efteling bijvoorbeeld. Of niet steeds ‘nee’ hoeven te verkopen in een winkel. Dat je een en al liefde en zorgzaamheid uitstraalt zijn woorden tegen dovemansoren. De o zo sterke vrouw zit gebroken tegenover mij. Hoe moet dit nou verder?   

Mevrouw Debije, jou zie ik wat vaker. Meestal zo om de twee à drie maanden waarbij het vooral gaat om kleine dingen die wel meteen moeten worden opgelost. Altijd tiptop verzorgd inclusief gemanicuurde nagels en een duidelijk aanwezig parfum. Je leidt een druk bestaan. Huishouden, kinderen en een eigen zaak. Dus tijd is geld en kostbaar. ‘Dokter, los het op’, is zo’n beetje je standaardhulpvraag. In het begin vond ik dit vervelend, maar het laatste jaar moet ik er een beetje bij lachen. Je bent een schat van een vrouw en wilt gewoon het beste voor je gezin. Vandaag lijkt er meer aan de hand. Je haren zitten niet zo netjes als altijd. Je blik is wat matjes. Als ik ernaar vraag, begin je te huilen. Het bedrijf is failliet en je huwelijk loopt niet zo lekker. De rekeningen stapelen zich op. Je dochters Floor, Annemarie en Sophie leven voort zoals ze gewend zijn. Ze weten hier verder dan ook niks van. Jij wilt ze het paardrijden, hockey en studeren niet afnemen. Maar hoe moet je dit ooit gaan bekostigen? Hoe moet je het ze überhaupt gaan vertellen?   

Mevrouw Riksen, jij bent er een van de ‘can do’-mentaliteit. Je komt niet uit de hoogst sociaal-economische woonwijk, maar zet altijd je beste beentje voor. Je begint de ochtend met een krantenwijk om vervolgens de supermarkt samen met je collega’s te openen. In de avonduren klus je nog weleens bij als oppas. En dan ben je er ook nog voor je man en kinderen. Jullie dragen niet de nieuwste kleren. Af en toe wellicht in de ogen van anderen ook wat onverzorgd met her en der wat honden- en kattenharen. Maar jeetje wat zijn jullie zichtbaar gek op elkaar. Als ik je bij een bezoek vanwege spierspanningshoofdpijn vraag hoe je dit volhoudt, breek je. Wat zou je je kinderen toch graag eens een echte, lekkere maaltijd willen geven in plaats van de conserven van de voedselbank. En dit zeg je dan weer zonder enige minachting, want wat ben je blij dat je überhaupt die mogelijkheid hebt. Maar die kleine rakkers verdienen beter, aldus jouw woorden. Je bent bang dat ze gepest worden op school, omdat het toch wel zichtbaar is. Stiekem zeg je ook helemaal niet te weten hoe je dit volhoudt. Wat is dit voor een toekomstperspectief?   

Wanneer ik naar het nieuws kijk, heb ik last van het empathisch teveel zoals Ignaas Devisch dat omschreef in zijn gelijknamige boek. Maar bijna dagelijks word ik met mijn neus op de feiten gedrukt dat ik niet eens naar het nieuws hoef te kijken om te worden geconfronteerd met een van ’s werelds grootste problemen: armoede. Eerder omschreef ik dit al in mijn blog ‘Armoede is geen medisch probleem, maar dat wordt het vanzelf’.   

Wat er dan nieuw is aan deze blog? Het probleem is veel groter dan we denken en weten. Je ziet niet aan iemands neus hoe ze er financieel voor staan. Schijn bedriegt weleens. Gezondheidsklachten ontstaan. Hoe kunnen wij als huisarts die klachten ooit zonder financiële draagkracht van de patiënt oplossen? Ik voel me een roepende in de woestijn en ik voel me machteloos bij bovenstaande patiëntencontacten. Oplossen kan ik het niet. Wellicht ook niet mijn taak. Ignaas Devisch spreekt zelfs over de noodzaak van enige onverschilligheid. Dat is moeilijk voor een huisarts. Zeker als je ziet dat er in die bijna twee jaar na mijn eerdere blog amper iets is veranderd. Het is eerder slechter zelfs.   

Als wielerfanaat hoorde ik gisteren dat de veel te jong overleden Gino Mäder 1 Zwitserse frank aan de strijd tegen klimaatverandering doneerde voor iedere renner die in elke koers van het seizoen achter hem eindigde. Prachtig initiatief. Zoiets kunnen we in de gezondheidszorg toch ook? Een restauranttegoedbon voor iedere wachttijd langer dan dertig dagen? Gratis medicatie als het voorkeursmedicament niet (meer) leverbaar is? Maar ook hier: schijn bedriegt. We kunnen in niemands portemonnee kijken. Ook niet in die van zorgverleners. Aan initiatieven bovendien geen gebrek. En toch zeg ik met alle respect hiervoor dat ik heel graag een structurele oplossing zou zien. Armoede bestrijd je niet met rijkdom. En ook niet met een doktersrecept. Was het maar zo eenvoudig.   

NB De namen zijn fictief.