Even dimmen nou
8 reactiesHet verschijnen van het boek Laat me gaan, euthanasie bij psychische aandoeningen heeft veel publiciteit over dit thema losgemaakt. Ik ben daardoor terechtgekomen in het spanningsveld tussen enerzijds wanhopige mensen die smeken om ergens gehoor te vinden in hun euthanasieverzoek, en anderzijds de grote moeite die mijn beroepsgroep heeft hoe hiermee om te gaan.
Ik wist dat dat spanningsveld er was, maar er dagelijks direct mee geconfronteerd worden is toch anders. Het zou wijs zijn als ik die spanning zou verdragen en zowel voor de patiënten als voor de psychiaters begrip zou hebben. Voor de wanhoop én voor de moeite. Het is ook geen kleinigheid om het leven van iemand te beëindigen die lichamelijk gezien nog vele jaren te leven heeft. Ook psychiaters hebben de neiging te denken dat een psychische aandoening minder onveranderbaar is dan een lichamelijke. Ook ik durf een ernstige psychische aandoening niet te vergelijken met een onbehandelbare hersentumor. Want dat laatste is écht heel erg en niet te genezen. Terwijl we natuurlijk allemaal weten dat psychische aandoeningen even verwoestend en onbehandelbaar kunnen zijn als een onbehandelbare hersentumor. Maar het is minder goed zichtbaar te maken, het beloop is minder goed te voorspellen, de eerdere behandeling was niet optimaal, dus er is altijd nog wel iets te bedenken wat niet geprobeerd is. Ik begrijp de moeite dus heel goed. Ik heb er zelf jaren over gedaan om te komen waar ik nu sta.
Wat doe ik nu niet goed? Ik vrees dat ik dat begrip te weinig heb getoond en daardoor weerstand heb opgeroepen. Nou, dat vrees ik niet alleen. Dat weet ik wel zeker. Ik ga er altijd vanuit dat achter elk geluid wat je bereikt honderd mensen staan die er ook zo over denken, maar niet de moeite doen of het aandurven dat te melden. Dat geldt voor positieve reacties en ook voor negatieve. Als ik zo reken dan bereiken mij genoeg geluiden om te constateren dat ik naast waardering ook ergernis oproep en als beschuldigend en moraliserend word beleefd. De kunst is om met een warm hart het hoofd toch koel te houden. Die kunst beheers ik niet (voldoende). Mijn gedrevenheid wordt bovendien snel dwangmatig. Ik kan me voorstellen dat dat anderen benauwt. Dat spijt mij oprecht. De ggz is juist in beweging aan het komen op dit thema. Een te koortsachtige drift om ervoor te willen zorgen dat alle patiënten zo snel mogelijk worden geholpen draagt daar niet aan bij. Dat moet dus anders. Als ik dat opschrijf voelt het alweer bijna alsof ik patiënten in de steek laat. Dat is niet het geval. Het is ook in hun belang als in dit grote spanningsveld beide partijen recht wordt gedaan. Als mijn gedrevenheid tot fanatisme wordt dan werkt het alleen polariserend en heeft het een averechts effect en dat is het laatste wat ik wil. Wat is nu wijs? Ik doe het niet snel, maar de ervaring heeft geleerd dat het wel beter is (soms ) te luisteren naar Dineke, mijn vrouw. Zij zegt: ‘Nu even dimmen jij.’ Dat ga ik proberen, maar ik garandeer niks. Waar het hart vol van is stroomt de mond van over. Maar ik zal proberen daarbij verstandiger te zijn.
Met dank aan collega Wilbert van Rooij, die dit kwartje bij mij deed vallen met zijn laatste reactie onder mijn vorige blog. Dat duurde even, maar toch.
Meer van Menno Oosterhoff-
Menno Oosterhoff
Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater eninitiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl. Hij maakt de podcast ‘God zegene de greep’ over de dwangstoornis. Daarover gaat ook zijn boek ‘Vals alarm´ waarin ook zijn eigen dwangstoornis aan de orde komt. Zijn boek ‘Ik zie anders niks aan je’ gaat over psychische aandoeningen in het algemeen. Tenslotte vindt u een bloemlezing van zijn blogs terug in het boek 'De psychiater en ik', een uitgave van Medisch Contact.
L. van Dalen
Psychiater & gezinstherapeut
Beste Menno, dat is een hele goeie vraag van je. Daar denk ik al langere tijd over na. En ik heb het antwoord ( nog) niet. Maar wat ik al wel weet is dat mijn terughoudendheid en ambivalentie om euthanasie bij psychisch lijden te verlenen allengs gro...ter is geworden. Vanwege al het door mij genoemde in eerdere reacties. Ik heb me jarenlang sterk gemaakt voor de zaak, was betrokken bij de oprichting van de ‘euthanasie in de psychiatrie stichting’ , maar ben er voor teruggeschrokken, niet alleen door de huidige praktijk van ECE en de publieke opinie die doorspekt is van: daar hebben we toch recht op , of dat moet kunnen, zoals zoveel in Nederland. Het taboe is er volledig af. En dat is nooit mijn bedoeling geweest, maar dat is nu eenmaal zo en in deze ( GGZ) wereld leef ik. Maar ook door mijn ervaringen bij verleende euthanasie en het grote verdriet en de ambivalenties bij naasten. Die na de euthanasie verder moeten. Die niet alleen maar opgelucht zijn na een euthanasie. Maar dat hoor je niet in de kranten, op sociale media of op televisie. Maar dank voor je vraag, die zet me opnieuw aan het denken erover. Ik ga er op terug komen. Met collegiale groet, Leny
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Beste Leny. Wat bijzonder hoe onze ervaringen verschillen. Ik heb heel wat euthanasieën van dichtbij meegemaakt. Ik zie ook wel veel verdriet bij naasten, maar niet over de euthanasie. Daar zie ik juist vaak grote dankbaarheid dat het zo kan gaan. I...k zie veel meer verdriet over niet gehoord en gezien worden, eindeloos moeten wachten, ondraaglijk en verschrikkelijk doorlijden en een grote opluchting als er groen licht is. Natuurlijk vraag is me doorlopend af of ik er goed aan doe me ervoor in te zetten dat de deur naar euthanasie meer open komt. Vooralsnog zie ik veel meer leed doordat het nog zo dicht zit dan dat ik leed zie doordat het te open is komen te staan. Misschien moeten we eens afspreken. Ik sta open voor andere geluiden dan wat ik zelf meemaak.
L. van Dalen
Psychiater & gezinstherapeut, Amsterdam
Dag Menno, voor nu ben ik heel dankbaar dat we deze uitwisseling hadden. Dat het kon: in dialoog zijn.
Dank je wel daarvoor en ja, wellicht kunnen we er eens over doorpraten.
Met collegiale groet, Leny
L. van Dalen
Psychiater & gezinstherapeut, Amsterdam
Dag Menno, dank voor deze blog die uitnodigt tot een dialoog en niet tot polariseren. Graag wil ik wat je suggereert over andere psychiaters voor mijzelf nog wat nuanceren. Je schrijft dat een van de verschillen tussen somatisch en psychisch lijden i...s ( ik citeer) :
‘ dus er is altijd nog wel iets te bedenken wat niet geprobeerd is’ .
Dát is niet zozeer mijn moeite met euthanasie bij psychisch lijden. Maar eerder mijn bezwaar tegen de euthanasie procedure zelf en mijn terughoudend heid in het ‘wegwerken’ van de wachtlijst voor het Expertise Centrum Euthanasie is alleen maar toegenomen. Alsof het een kwestie is van afvinken van de stappen in de richtlijn. En ik ‘slechts’ een second opinion hoef te doen. En er dan gesteggel ontstaat tussen bijvoorbeeld Expertise Centrum Euthanasie (ECE) psychiaters en de eigen behandelaren over wel of niet uitbehandeld zijn . En afdelingen slechts gebruikt worden om de laatste behandel stappen te zetten. Mijn grote moeite ligt daarin: psychiaters in het ECE zijn losgezongen van de daagse praktijk en hun expertise ligt alleen nog bij euthanasie. Zelfs van versterven of palliatieve zorg hebben ze vaak geen verstand. Het zou zijn , vergeef me de vergelijking, als een chirurg die uitsluitend nog bij het ECE gaat werken om mensen die vele mislukte operaties achter de rug hebben voor euthanasie te beoordelen. Want wat is precies ‘expertise hebben’ op euthanasie wanneer je in geen enkele ( behandel) context tot je patiënten of hun naasten of collega’s in de praktijk, op afdelingen ( ook van andere discipline’s ) meer staat? Wanneer je pas kennismaakt met de naasten omdat de procedure het vereist?
Slechts grossieren in euthanasie kun je wat mij betreft geen expertise noemen. Ik steek de hand ook in eigen boezem overigens: Bij het doen van een second opinion ben ik zelf ook ‘losgezongen’ van de context van het leven van de mensen die euthanasie wensen. Hoe dit op te lossen? Ik weet het niet. Maar misschien zou intervisie van hen met collega’s in de GGZ praktijken een eerste stap kunnen zijn? Of als vereiste voor werken in het ECE dat je ook nog elders werkzaam bent? Maar dan nog…
Met collegiale groet, Leny
[Reactie gewijzigd door Dalen, Leny van op 18-11-2023 09:39]
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Beste Leny
Dank voor je reactie. Je uit je kritisch over Expertisecentrum Euthanasie, omdat je de beoordelingen aangaande euthanasie losgezongen vindt van de werkelijkheid. Ik werk overigens niet bij EE, maar ik doe wel beoordelingen bij mensen, waa...r ik geen uitgebreide behandelrelatie mee heb. Ik meen dat het dan doorgesprekken met patiënt, overleg met betrokken hulpverleners en familie en bestuderen van de correspondentie wel mogelijk is een antwoord te geven of aan de zorgvuldigheidseisen is voldaan. Maar ik geef er zeker de voorkeur aan, dat de eigen behandelaar dit doet met de patiënt. Maar daar wringt de schoen. Dit gebeurt nog maar mondjesmaat. Maar dat is wat mij betreft wel de kant die het uit moet. Dat het onderdeel wordt van de klinische praktijk. Overigens was en is dat ook de bedoeling van EE.
L. van Dalen
Psychiater & gezinstherapeut
Dag Menno, ja, ik weet ook dat dit de bedoeling is van het ECE ( zat zelf een paar jaar in hun adviesraad) en ook dat velen met mij willen dat het onderdeel wordt van de daagse klinische praktijk. Maar dat is dus juist de paradox. En een niet te kere...n praktijk in Nederland. Ik denk dat het ECE haar doel niet gaat halen en dat laat de praktijk ook zien. Omdat zo’n centrum dus, zoals ik hierboven in mijn reactie probeer te schetsen, geen rekening kan houdt met de ( behandel) context . Maar ook word ik zelf terughoudender om second opinions te doen voor huisartsen en collega’s omdat ik dan in dezelfde ‘valkuil’ stap en geen rekening houd met de ( behandel) context. Ook al volg ik nog zo zorgvuldig de richtlijn. En er, daar ben ik van overtuigd, veel mensen ondraaglijk lijden door de wisseling van behandelaren en veel diagnoses krijgen opgeplakt waardoor ze dan weer naar een andere behandelsetting moeten. Dus niet eens meer weten aan wie ze euthanasie zouden kunnen vragen anders dan aan het ECE. En het ECE daarmee naar mensen toe ook hoge verwachtingen wekt en meewerkt aan de suggestie dat je een euthanasie vraag los van de (behandel) context zou kunnen zien. Dat is de huidige praktijk. Door velen gewenst. Maar niet door mij.
Mijn opinie daarover is persoonlijk. Dat realiseer ik me goed. En ik denk ook niet dat dit tij zal keren. Maar ik doe toch een poging om te spreken over waar de paradox in zit. Hoe we dan daar in de praktijk naar kunnen handelen: dat weet ik echt niet. Oprichting van Thanet is misschien een eerste stap.Maar ontkennen dat de behandel context een rol speelt helpt wat mij betreft in ieder geval niet.
Met hartelijke groet, Leny
[Reactie gewijzigd door Dalen, Leny van op 18-11-2023 14:34]
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Beste Leny
Het al dan niet de juiste behandeling gekregen hebben kan zeker een rol spelen in het terechtkomen in een uitzichtloze situatie van ondraaglijk lijden. En het blijft natuurlijk belangrijk om te blijven strijden voor goede kwaliteit van zo...rg. Maar het is me niet helemaal duidelijk wat je mensen die vragen om euthanasie vanwege ondraaglijk en uitzichtloos lijden nu wilt bieden. Wat ook haalbaar is.
L. van Dalen
Psychiater & gezinstherapeut, Amsterdam
Mijn reactie op je vraag is per ongeluk boven aan gekomen Menno, dus zie daar.