Eindelijk iets tegen alzheimer!

Het was een heel gedoe om het oude insecticide en organofosfaat de sympathieke uitstraling te geven van een middel tegen dementie. Vooral ook omdat het een Duits insecticide was dat goed tegen kakkerlakken werkt. Elke marketeer weet dat je dan een probleem hebt.

Gelukkig werkte het molecuul als een trein in diermodellen en ook de beschikbaarheid van acetylcholine in de hersenen van de demente medemens steeg zodanig dat de patiënten zich beter voelden. Alleen in de fase III waren de bijwerkingen problematisch en ik had dus schijnbaar voor niets grote bedragen aan research uitgegeven namens de originator, een groot Duits geneesmiddelenconcern.

Ergens in de vorige eeuw werkte ik al aan het ontdekken van nieuwe behandelingen voor alzheimer. Het was toen al geheel duidelijk dat bepaalde moleculen de oorzaak van alzheimer konden opheffen. Althans, dat dachten we aan de hand van experimenten met demente muizen en ratten. Voor de stoffen die de beschikbaarheid van acetylcholine in de hersenen vergroten was het heel duidelijk waarom ze werkzaam waren. Toen wisten we ook al dat het een symptomatische oplossing was. Maar met de komst van de calciumantagonisten hadden we duidelijk een oorzakelijke oplossing in de vingers. Dachten we. Want de zenuwcellen bij dementie sterven door een overload van calciumionen. Rem de influx ervan en ziedaar, de cel overleeft en de rat blijft slim, of wordt slimmer. Alleen toen werkte die calciumantagonist in de fase III, na vijf tot tien jaar klinisch onderzoek, toch niet. Ook daar mocht ik de duitenbuidel op uitschudden. Helaas dus.

Gelukkig wisten we inmiddels dat je de radicalen in de hersenen moet opruimen. Dus keken we naar de effecten van die radicalen in de neuronen en het effect ervan bij de demente ratten. Fantastisch! Alleen de patiënten werden er niet beter van.

Natuurlijk begrepen we jaren later dat noch calciumoverload, noch radicalen de pathogenese van alzheimer bepalen, maar het amyloïdeiwit. Dat wordt niet goed afgebroken in de hersenen en dan verstopt het meteen het denken. Ook die remmers van de synthese van amyloïd werkten leuk bij deze en gene demente muis. Maar niet zo heel erg bij de mens. Nou ja, we begrepen inmiddels dat het niet om het amyloïdeiwit ging, maar om het tao-eiwit. Tenminste, dat vonden enkele toonaangevende neurowetenschappers. Enkele anderen bleven hardnekkig op het amyloïd voortborduren, en zo ontstonden er al meteen twee scholen, de baptisten (Bèta-amyloïd is de boosdoener) en de taoists (het tao-eiwit heeft het gedaan).

Ik adviseer nu al twintig jaar op het gebied van het ontwikkelen van dit soort middelen. Hoe boeiend dat de argumentatie voor elk nieuw molecuul nog steeds hetzelfde is als toen bij de calciumantagonisten. Nu ook weer: dit nieuwe molecuul ‘alfa-pipelinezuur’ (APZ) vormt de essentiële biochemische stap van normaal naar pathologisch – vandaar dat we dat speciale molecuul moeten remmen in de productie of de werking. De farmabedrijven die zo gelukkig zijn dat ze een alfa-pipelinezuurremmer (APZ-inhibitor) in de pipeline hebben zien hun aandelen stijgen.

O ja, ik ken nog wel wat muizen die dement zijn. Met minder APZ in de hersenen lopen de muisjes vast kwieker door het labyrint. Dan moet het wel werken. Ook omdat de APZ-marker in het bloed tijdens fase I afneemt. Zo gaat dat dus.

Denken in netwerken is voor de causaal geconditioneerde homo sapiens lastig. Vandaar dat ons ecosysteem ook in elkaar stort. Maar we zullen er toch aan moeten. Er bestaat niet een oorzaak voor complexe problemen als alzheimer en onze globale verhitting. Dat is blijkbaar een heel moeilijke les.