De schoonheid van insecten

Insecten hebben een positief imago. Dat vrienden van mij een insectenhuisje in hun tuin zetten, was dan ook niet iets om van op te kijken. Overal verschijnen die houten huisjes, in verschillende groottes en ontwerpen, sommigen zelfs met het predicaat insectenhotel. Wie de achteruitgang van de biodiversiteit ter harte gaat, omarmt het insect.

Ik keek pas op toen ze vertelden dat ze het huisje met gaas hadden afgeschermd, omdat een grote bonte specht het huisje als een voedersilo was gaan zien. Nu was me duidelijk dat zij en ik anders naar insecten keken. Is stapelvoedsel zijn niet een van de basisfuncties van insecten? Voor veel vogels, vleermuizen, egels, maar straks, als de bio-industrie door zijn hoeven zakt en wij nog niet helemaal plantaardig zijn, ook voor ons. Ik kijk er in elk geval wel naar uit dat sprinkhanenburgers en meelwormkroketten niet alleen in progressieve eettentjes, maar ook bij de gewone snackbar om de hoek verkrijgbaar zullen zijn.

De schoonheid van insecten kunnen zien (en dan niet alleen van de iconische soorten als de vlinder of het lieveheersbeestje) is niet aan iedereen gegeven. Bekend is het verhaal van Aglaia Bouma, een vrouw die vanwege een wespenallergie aanvankelijk fobisch was voor alle zoemende en vliegende insecten, maar die van haar vrees een liefde maakte, en nu als entomoloog met boeken als Insectenrijk en Huisgenoten haar liefde en kennis voor insecten wil delen.

Liefde volgt haar eigen voorkeuren. In de tuin van mijn vrienden zou ik vooral enthousiast geworden zijn over de grote bonte specht, de prachtig gekleurde vogel, die ondanks zijn harde roffels op hout geen hersenschudding krijgt. Als mogelijke factoren noemen onderzoekers de relatief geringe hoeveelheid liquor, waardoor de hersens niet heen en weer schudden in de schedel en mogelijk ook de agglomeraties taueiwit (die bij mensen op schade wijzen, maar in een vogelbrein mogelijk beschermend zouden zijn. Er zijn meer gebieden waarop mens en vogel biologisch essentieel verschillen).

Liefde volgt haar eigen voorkeuren, en gaat niet altijd samen met kennis. Hoeveel mensen met een insectenhuisje weten wie daar wonen? Alle soorten dragen bij aan de biodiversiteit maar de ene soort is daarbij meer gewenst dan de andere. Ook over het leven van de daas weet Bouma te schrijven alsof het een soort is die je graag ziet vliegen, maar toen ik op een hete windstille dag weer eens door zo’n ding werd gebeten (ze steken niet, ze bijten), was ik vooral benieuwd of ze ook lyme kunnen overbrengen (ja).

En moerassen, die we ooit met reden drooglegden (malaria) en die nu vooral worden gezien als positieve bijdrage aan biodiversiteit en als waterreservoir bij droogte, kunnen ook een risico zijn voor de volksgezondheid. Temperatuurstijging, met de toename van warmtegevoelige insecten, natuurlijk ook.

Biologen hebben er meestal geen moeite mee om bepaalde soorten als invasief te benoemen of (vaak op volstrekt willekeurige gronden) op de noodzaak van beheer te wijzen. Op gebied van insecten is die nuancering ver te zoeken. Het insect heeft een positief imago. We beschermen de soortgroep zonder onderscheid en zonder goed te weten wie er allemaal in onze insectenhuisjes en moerassen wonen. Daar zitten mogelijk ook heel vervelende beestjes bij.

PS Geen column over de gevangenis deze keer. Ik heb daar graag over geschreven in de jaren dat ik er werkte, maar ik ben dit voorjaar vrijgekomen. Hoe een terugkeer naar de ggz is, na jaren achter de muren, weet ik nog niet. Een sabbatical spring en een sabbatical summer waren de eerste stap.