Van oude mensen ...

Oude mensen, broos en kwetsbaar: een substantieel onderdeel van de patiëntenpopulatie waarmee een verpleeghuisarts zich bezighoudt. En een bevolkingsgroep die niet vaak hoeft te rekenen op de warme belangstelling van de media. Alleen ‘s zomers: is het komkommertijd, dan zijn de oude mensen aan de beurt.
En zoals het de media betaamt, houden ze van kleurrijke berichten. Dus graag wat spektakel: liever wantoestanden dan aandachtspunten. Ik heb soms moeite met de wijze en de toon waarop over verpleeghuizen wordt geschreven. Weloverwogen medische beslissingen, gemaakt op basis van verpleeghuisgeneeskundige expertise, zijn in krant en op RTV opeens veranderd in platvloerse, stiekeme zaken.

Een onderdeel van onze deskundigheid is een genuanceerde houding ten aanzien van de inzet van curatieve behandelingen. Het delicate evenwicht in een broos oud lichaam is snel verstoord en lang niet altijd bestand tegen de bijwerkingen van de curatieve krachtpatserij die zou kunnen worden ingezet. Dan dienen de mogelijkheden van de medische wetenschap te worden gerelativeerd: wat gedaan kán worden, is niet noodzakelijkerwijs wat gedaan móet worden. Voor ons vak gelden bij uitstek de woorden van de Franse chirurg Ambroise Paré (1510-1590): ‘Genezen soms, verlichten vaak, troosten altijd.’ De verpleeghuisarts begeeft zich op alledrie de terreinen.
Genezen doet hij bijvoorbeeld door de revalidatie van patiënten na een CVA of een orthopedische ingreep. Op dat terrein ontwikkelt de verpleeghuisgeneeskunde zich in een hoog tempo. Dat geldt ook voor de behandelingen van hartfalen en diabetes.

Hij verlicht door het behandelen en begeleiden van dementie, en door het verminderen en voorkomen van complicaties als decubitus en contracturen. En vooral biedt hij verlichting door de terminale palliatieve zorg. Voor de zeer kleine groep terminale patiënten aan wie geen soelaas meer kan worden geboden, beschikken we nu over de mogelijkheid van terminale sedatie - die overigens alleen wordt toegepast met toestemming van de betrokken patiënt of diens vertegenwoordiger, dankzij de Wet inzake de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO).
En troosten? Ja, troosten altijd. Wie zijn leven waardig afsluit, in overeenstemming met zijn wezen, kan rustig sterven. En dat biedt achterblijvers weer de kans zich te verzoenen met hun verlies. Een verpleeghuisarts zal alles op alles zetten om die waardige afsluiting mogelijk te maken en probeert op die wijze troost te bieden.

De belangstelling van de media, ook al ligt de focus soms wat meer op sensatie dan ons lief is, is ook een kans voor verpleeghuisartsen. Namelijk om de aandacht te vestigen op de zorg voor oude mensen in hun laatste levensfase. Die periode heeft dan misschien weinig betekenis voor het openbare leven van politiek, economie en cultuur, maar voor het persoonlijke bestaan als familielid of intieme vriend is het onvoorstelbaar belangrijk. Vreemd eigenlijk, dat we tot komkommertijd moeten wachten voordat dit in de media aan de orde komt. Maar dan komt het tenminste aan de orde. En wanneer dat gebeurt, is het een genot om samen te werken met de KNMG.

Zoals bleek bij de recente media-aandacht voor onderwerpen die niet echt ‘komkommer’ waren, maar wel het levenseinde betroffen, zoals het al dan niet voortzetten van het SCEN-project. De heldere standpunten en de effectieve informatiecampagnes bij de media en de Tweede Kamer leidden tot succesvolle lobby’s, waardoor de SCEN-artsen kunnen doorgaan.

Onlangs werd op de Algemene Ledenvergadering van de KNMG de nota ‘Geactualiseerd standpunt inzake euthanasie’ vastgesteld. Een uitstekend stuk: in klare taal beschrijft het de stand van zaken en wat je als arts wel en niet kunt doen. Daar kan je mee uit de voeten.