NVVA-voorzitter: Een delicate balans

Verpleeghuizen garanderen minimale zorg niet kopte de inspectie in haar laatste rapport. Een zorgwekkend bericht. Wat is er aan de hand? Een paar jaar geleden hebben de partijen uit het veld criteria geformuleerd om de ondergrens van de zorg te meten. Als de zorg in een verpleeghuis niet meer aan deze criteria voldoet, moet er een signaal, de zogenaamde alarm-bel, van de zorgverleners naar het management gaan en dient het management actie te ondernemen.

De inspectie heeft nu geconcludeerd dat er in veel verpleeghuizen niet aan deze criteria wordt voldaan. In hetzelfde rapport stelt ze dat dit niet aan de zorgverleners ligt, want die doen hun uiterste best. Het is onduidelijk wat dan wel de oorzaken zijn. Nader onderzoek is vereist, aldus de inspectie.

Ik zou graag meewerken aan de opzet van dat onderzoek, want ik meen enige zaken waar te nemen die vooralsnog aan de observatie van de inspectie ontsnappen. Allereerst: niet alleen zorgverleners doen hun uiterste best, dat geldt evenzeer voor de directies van verpleeghuizen. Maar je best doen is niet synoniem met het doen slagen van een missie. Als aan de betreffende missie een onuitvoerbare opdracht ten grondslag ligt, kun je je best doen tot je erbij neervalt, zonder dat dit ooit tot goede resultaten leidt.

De overheid eist dat zorginstellingen voor minder geld meer mensen betere zorg bieden. Dat is nog niet alles: de mensen die deze zorg nodig hebben, zijn zieker dan vroeger. Doordat ouderen zo lang mogelijk thuis blijven wonen, komen ze pas naar een verpleeghuis als het echt niet anders kan. Met als gevolg dat onze huidige populatie meer en intensievere zorg nodig heeft dan de vroegere bewoners.

De directies voelen de pressie en zoeken naar wegen om voor hetzelfde geld meer mensen te verzorgen (wat Arcares en overheid immers hebben vastgelegd in hun convenant). En daarmee nemen ze grote risico’s, risico’s die voor henzelf echter moeilijk waarneembaar zijn. Want het goud van een verpleeghuis is nederig en vrijwel onzichtbaar. Dat goud ligt in de contacten tussen bewoner en zorgverlener, in de warmte en de hartelijkheid waarmee die uitwisseling plaatsvindt. Wat maakt het leven voor een verpleeghuisbewoner de moeite waard? Niet de sondevoeding, niet het katheter, niet de rolstoel en niet het toiletbezoek. Dat zijn de voorwaarden, maar op zichzelf bieden ze geen geluk. Aandacht maakt hun leven de moeite waard, wederzijds vertrouwen, humor en vriendschap.

Het is een delicate balans die in het verpleeghuis heerst; er moet een veelheid aan deskundige zorg worden geboden, van assistentie bij slikproblemen tot aan decubitusbestrijding, maar al die zorg dient uiteindelijk een ander doel: enig plezier in de levens van kwetsbare mensen.

Verpleeghuisdirecties dienen de voorwaarden te scheppen waarbinnen die delicate balans tot stand kan komen. Daar komen ze de laatste jaren echter niet of nauwelijks aan toe, gezien al die andere dingen die ze ook moeten doen: kostenbesparing, administratieve controle, productieverhoging en winst in doelmatigheid. 

Als een zorgverlener in deze hectiek komt vertellen dat er niet aan alle criteria voor de ondergrens van de zorg wordt voldaan, dan kan het gebeuren dat het management geprikkeld reageert. En dat maakt dat een zorgverlener er niet om zit te springen om zo’n boodschap te brengen. Want ook de zorgverlener werkt in een hogedrukpan, de tolerantiegrens is laag en er moeten nog duizend andere dingen gebeuren.
De delicate balans waar ik net over repte, raakt zéker verstoord als het onderling vertrouwen tussen zorgverlener en zorgaanbieder is aangetast. En dat gebeurt snel als er zoveel van mensen wordt geëist als de overheid doet van zorgverleners en zorgaanbieders.

Natuurlijk moet er een alarmbel gaan wanneer een ondergrens in de zorg is gepasseerd. Maar dat systeem werkt alleen als de rust en stabiliteit er zijn om gezamenlijk te werken aan kwaliteit. Ligt daar geen mooie taak voor de overheid?

Je best doen is niet synoniem met een geslaagde missie