Gestructureerd teamwork
Plaats een reactie
Ongeveer 75 procent van de circa 300.000 mensen die bekend zijn met type 2 diabetes wordt door de huisarts begeleid. De manier waarop dit behoort te gebeuren, is te lezen in de - in 1999 herziene - NHG-standaard Diabetes Mellitus type 2. Hierin wordt de diabeteszorg beschreven als gestructureerd teamwork. Opsporing, diagnosestelling, het vaststellen van het risicoprofiel, educatie, behandeling en controles maken daar deel van uit.
Het merendeel van deze taken wordt uitgevoerd door de huisarts en de praktijkassistente. De diëtiste verzorgt een deel van de educatie en het huisartsenlaboratorium voert een deel van het bloed- en urineonderzoek uit. In toenemende mate worden diabetesverpleegkundigen bij de eerstelijnsdiabeteszorg betrokken om mensen te helpen bij zelfcontrole en het insulinespuiten.
De huisarts blijft verantwoordelijk voor de behandeling van de patiënt, maar een groot aantal van de in de NHG-standaard beschreven taken wordt al buiten de huisartsenpraktijk uitgevoerd. Diabetesdiensten zijn betrokken bij de zorg voor circa 15 procent van de door de huisarts behandelde mensen met diabetes type 2.
Naar verwachting zullen ziekenhuizen zodra de financiering rond is een soortgelijk zorgpakket gaan aanbieden, maar dan in transmurale centra onder verantwoordelijkheid van een internist. Dan zou de huisarts de diabeteszorg geheel uit handen kunnen worden genomen. Als de diabeteszorg echter in volle omvang in een huisartsenpraktijk wordt uitgeoefend, legt dit een fors beslag op de huisarts en de assistente.1
Inmiddels is door de overheid de praktijkverpleegkundige geïntroduceerd om de taken van de huisarts te verlichten. Aangezien de diabeteszorg wel bij uitstek in aanmerking komt voor ondersteuning willen de meeste huisartsen (85%) dan ook de verpleegkundige hierbij inzetten, onder voorwaarden.2
Om de nieuwe mogelijkheden optimaal te benutten, zijn aanpassingen van de praktijkvoering en heldere afspraken over taakverdeling nodig. De Diabetes Huisartsen Advies Groep (DiHAG) heeft hier ideeën over ontwikkeld.3
Essentieel
Alvorens de samenwerking met een ondersteunende verpleegkundige
wordt aangegaan moet een analyse worden gemaakt van de diabeteszorg in de eigen praktijk. Disease management vereist een protocollaire opzet van zorg, een sluitend afspraak- en registratiesysteem, coördinatie met andere hulpverleners in een diabetesteam en periodieke evaluatie van deze vereisten.
Protocollen zijn onmisbaar en een essentieel punt is dat wordt vastgelegd in welke situaties overleg met de huisarts nodig is.
Als de verpleegkundige een belangrijke rol krijgt toegekend, ligt het instellen van een diabetesspreekuur voor de hand. De verschillende activiteiten rond controle en educatie kunnen dan optimaal op elkaar worden afgestemd. Hiervoor zal de verpleegkundige een passende ruimte tot haar beschikking moeten hebben, met onder meer een bloedglucosemeter, een weegschaal, een bloeddrukmeter en een lengtemaatlat. Omdat zij vrije toegang dient te hebben tot het (elektronisch) medisch dossier van de patiënten is een HIS-station in deze ruimte onontbeerlijk.
De huisarts moet tijdens het diabetesspreekuur van de verpleegkundige beschikbaar zijn voor consultatie en overleg.
Zeker in de aanvangsperiode zal op elk spreekuur van de verpleegkundige een nabespreking met de huisarts volgen.
Omdat de praktijkassistente meestal reeds een rol in de diabeteszorg speelt, zal overdracht van een deel van haar taken aan de praktijkverpleegkundige soms op weerstand stuiten. Daarom is een goede afstemming van de taak van de praktijkassistente en de verpleegkundige noodzakelijk (zie het overzicht).
Taken
De mogelijkheden van de (praktijk)verpleegkundige op het gebied van de diabeteszorg liggen vooral op de volgende terreinen:
Groeimodel
De activiteiten van de praktijkverpleegkundige op het gebied van de diabeteszorg worden beïnvloed door haar deskundigheidsniveau en door de praktijkomstandigheden. Veelal zal een groeimodel worden gevolgd. Doordat de kennis van de praktijkverpleegkundige toeneemt als gevolg van nascholing en begeleiding door de huisarts en doordat zij steeds meer ervaring krijgt, zal de huisarts steeds meer taken aan haar kunnen delegeren.
Ook hier past een waarschuwing. De huisarts dient zelf voldoende kennis en ervaring te houden ten aanzien van bijvoorbeeld het opstellen van de gewenste therapieschemas of het beoordelen van de voeten van mensen met diabetes. Juist wanneer een verpleegkundige met veel enthousiasme en kennis de diabeteszorg overneemt, bestaat het gevaar dat de huisarts zich na verloop van enkele jaren dermate onthand voelt, dat hij zich niet meer in staat acht up-to-date diabeteszorg te verlenen. Wat voor veel aandoeningen geldt, geldt ook voor diabetes: een voldoende aantal patiëntencontacten is noodzakelijk om de praktische kennis op peil te houden.
dr. Y. Groeneveld,
huisarts, staflid afdeling Huisartsgeneeskunde en Verpleeghuisgeneeskunde, Leids Universitair Medisch Centrum
prof. dr. G.E.H.M. Rutten,
huisarts, hoogleraar diabetologie voor de eertse lijn, Julius Centrum voor Huisartsgeneeskunde en Patiëntgebonden Onderzoek, Universitair Medisch Centrum Utrecht
dr. W.J.C. de Grauw,
huisarts, staflid vakgroep Huisartsgeneeskunde, Katholieke Universiteit Nijmegen
dr. G.D. Valk,
huisarts, staflid afdeling Huisartsgeneeskunde, Vrije Universiteit Amsterdam
dr. K. Reenders,
staflid afdeling Huisartsgeneeskunde, Rijksuniversiteit Groningen
Diabetes Huisartsen Advies Groep (DiHAG)
Correspondentieadres: DiHAG, Postbus 3231, 3502 GE Utrecht.
SAMENVATTING
Referenties
1. Valk GD, Blankenstein AH. Hoeveel tijd kost toepassing van de herziene NHG-Standaard Diabetes Mellitus Type 2? Huisarts Wet 2000; 43: 151-4. 2. Koert AM, Veen-de Vries N, Haan J de. Werkdruk en delegeren in de huisartspraktijk. De Huisarts; 2000;4:15-19. 3. De DiHAG is een groep huisartsen met bijzondere expertise op het terrein van diabetes, uiteengezet; namens de LHV en het NHG vertegenwoordigt zij de huisartsen in de Nederlandse Diabetes Federatie. 4. Met het oog op de leesbaarheid is er in dit artikel van uitgegaan dat de praktijkverpleegkundige een vrouw is. Hoewel niet alle praktijkondersteuners verpleegkundigen zijn, is de term praktijkverpleegkundige aangehouden. 5. Rutten GEHM, Verhoeven S, Heine RJ, De Grauw WJC, Cromme PVM, Reenders K et al. NHG-Standaard Diabetes Mellitus Type 2 (eerste herziening). Huisarts Wet 1999; 67-84.
Overzicht. Eigenschappen van de diverse disciplines werkzaam in de eerstelijnsdiabeteszorg.
doktersassistente (MBO)
taken/mogelijkheden: oproepen voor spreekuur, gewicht, glucose en bloeddruk meten, register en controle oogarts bijhouden, uitgebreid laboratorium onderzoek plannen, receptverlenging
sterke kanten: bekend met de patiënten, vaste samenwerkingsrelatie met eigen huisarts, lage drempel voor patiënten, ingevoerd in HIS, kan controles los van spreekuur doen
beperkingen: beperkte pathofysiologische kennis, geen zelfstandige medische verantwoordelijkheid (BIG), uitgebreide protocollering vereist
wijkverpleegkundige (HBO)/dokters-assistente met extra scholing
taken/mogelijkheden: educatie 1*, driemaandelijkse controle, kwaliteitsjaarverslag
sterke kanten: eigen verantwoordelijkheid (BIG), voldoende pathofysiologische kennis, werkgeversschap mogelijk bij thuiszorg
beperkingen: onduidelijke status qua kennis en verantwoordelijkheid
diabetesverpleegkundige (HBO +)
taken/mogelijkheden: educatie 2**, voetcontrole, insulinetherapie, insulinedosering, begeleiden van doktersassistente en verpleegkundige
sterke kanten: uitgebreide kennis (indien ervaren), kan zelfstandig werken, samenwerking met de tweede lijn
beperkingen: moet met meerdere praktijken worden gedeeld, dus beperkte toegankelijkheid voor patiënten
huisarts
taken/mogelijkheden: medicatie vaststellen, individuele risicoanalyse, jaarcontrole/complexe morbiditeit
sterke kanten: diagnostische en therapeutische kennis, overzicht morbiditeit
beperkingen: beperkte tijd beschikbaar
* betreft algemene kennis over diabetes, de complicaties en de manieren om deze te beperken en begeleiding bij gedragsverandering
** betreft met name kennis van zelfcontrole en zelfregulatie
- Er zijn nog geen reacties
