Dáchten ze maar dat ik de verpleegkundige was
11 reacties
Ik had mezelf voorgehouden dit nooit te doen. Mijn motto was altijd: ‘Benadruk het positieve, bekrachtig niet het negatieve.’ Maar ik ben zojuist thuisgekomen na mijn eerste bijscholing als specialist, en dit verhaal lijkt zichzelf te schrijven.
Het was een nascholingsmiddag in Utrecht. We werden tussen de middag ontvangen met koffie, thee en broodjes in een centrale ruimte waar mensen van afzonderlijke evenementen samenkwamen. Ik maakte een praatje met oud-collega’s en liep alleen naar het buffet. Opeens hoorde ik een wildvreemde tegen me zeggen: ‘Dat mag je nog niet opruimen hoor, we zijn net begonnen met de lunch.’
Ik maakte met een grapje duidelijk dat ik niet kwam schoonmaken. Wat mij betreft was dat het, tot ik terugdraaide naar mijn eigen tafel met collega’s. Die keken me met grote ogen aan. Een van hen fluisterde: ‘Dat kan toch niet?’ De aanname dat ik de poetsvrouw was op een aspecifieke, openbare locatie waar ik potentieel duizenden andere banen had kunnen hebben, was voor hen schokkend. Ik wuifde het weg en ging door. De scholing zelf was geweldig. Echter, op de weg terug naar het mooiste hoekje van Brabant… ging het toch knagen.
Maar waarom knaagde het eigenlijk? Dat heeft me meer beziggehouden dan de trajectcontroles. Want ik wist dat dit maar een miniem incident was in een mij bekend patroon. Niets choquerends of unieks. Ik denk terug aan een moment als aios op de corona-afdeling in Tilburg. Ik kwam voor visite binnen bij een patiënt die op dat moment aan het bellen was. De isolatiematerialen bedekten zo’n beetje alles behalve mijn hoofddoek, zichtbaar met name rond mijn hals. De patiënt onderbrak initieel zijn telefoontje en keek op. Zonder direct tegen mij te praten hervatte hij zijn gesprek: ‘Praat maar verder hoor, het is de schoonmaakster maar.’ Later hoorde ik een vrouwelijke collega zeggen dat ze ermee worstelde dat men aannam dat ze verpleegkundige was en niet de arts op basis van haar geslacht. Wederom maakte ik een grapje: ‘Breng slingers mee, want dat is voor mij een promotie. Dáchten ze maar dat ik de verpleegkundige was!’
‘Praat maar verder hoor, het is de schoonmaakster maar’
Duidelijk patroon dus, maar was het nu maligne of benigne? Gaat het om discriminatie of onwetendheid? Het voelde voor mij altijd best benigne; niet voldoende verklarend voor het geknaag van nu. Is dit überhaupt het opschrijven waard? Of mag ik pas schrijven als het gaat om uitzonderlijke incidenten met duidelijker, racistische tonen? Moet ik het gaan hebben over mijn coschap huisartsgeneeskunde in Eindhoven? Waar ik een echtpaar in de wachtruimte toestemming hoorde geven aan de huisarts voor aanwezigheid van de coassistent tijdens het gesprek, maar waar, toen doordrong dat ik die co was 1) beiden zichtbaar schrokken, 2) een van hen zei: ‘Kan dat nu ook al dokter worden?’ en 3) de toestemming in mijn aanwezigheid werd ingetrokken? Daar wilde ik het helemaal niet over hebben, want dat was de uitzondering en niet mijn dagelijkse praktijk. En helemaal niet vergelijkbaar met wat er vandaag speelde.
Tientallen kilometers later legde ik er de vinger op. Het geknaag kwam van de discrepantie tussen mijn reactie en die van mijn collega’s. Zij wisten niet dat dit de norm voor me was. Ik vond het daarentegen aanvankelijk nauwelijks het registreren waard. Blijkbaar was er dus sprake van een kloof, terwijl mijn motto om negatieve ervaringen niet te benoemen volledig was bedoeld om een kloof te voorkomen. Want ik had aangenomen dat spreken over discriminatie over zou komen als aanvallend of ongeloofwaardig. Dat het polariserend zou werken. Misschien zou men zelfs gaan denken dat ik zo diep in de slachtofferrol was gekropen (bah, bah) dat ik de waarheid uit het oog was verloren. Dit alles zou collega’s alleen maar verder van me vervreemden. Maar door het niet te benoemen, gaf ik ze a priori al niet de kans om mijn dagelijkse praktijk überhaupt te begrijpen. Ik had dus zelf een goed handje meegeholpen aan de blinde vlekken en de kloof. Pijnlijk.
Dus dan toch maar benoemen. En mijn motto van inmiddels vijftien jaar oud – voor mezelf besloten na een praatje over discriminatie, dat ik had gehouden op het vwo – als heilig huisje omvergooien.
Na deze rit snapte ik eindelijk waarom een professor in het Radboud me ooit vroeg om een keer onderwijs te geven over hoe het was om de opleiding/specialisatie te doen met een andere etniciteit of religie. Toentertijd zag ik het als onnodig om mij als ‘anders’ te categoriseren, ongeacht zijn nobele intenties. Nu begreep ik dat het een noodzakelijke stap tot toenadering was. De rit zat erop. Ik parkeerde mijn auto, terwijl een laatste ironische gedachte door mijn hoofd ging: voor iemand die continu onterecht gelabeld werd als poetsvrouw, heb ik in al die jaren wel heel veel heel hard weggepoetst.
auteur
Ihsane Mokadem, geriater, Elkerliek ziekenhuis, Helmond
M.D. Scheele
Huisarts
Wat naar dat dit gebeurt. Positief dat je een grapje maakt, maar misschien toch even kenbaar maken wie en wat je bent? Anders leren ze (we?) Het nooit. Hoi, we kennen elkaar nog niet, ik ben naam+ functie en misschien nog van Oh jee, hebben de geriat...ers vandaag corvee? Gelukkig is de tijd dat ik met 'zuster' aangesproken werd alweer lang geleden en inmiddels wordt het gesprek ook niet meer vooral tot de chauffeur van de visite auto gericht, schamele vergelijking ik weet het. Ik wens je meer respect toe.
R.M. Groenteman
1002854103
Beste collega,
Waarschijnlijk is er vaker over geschreven,maar ik werd woedend bij het lezen over de relativerende en bijna verontschuldigende wijze waarop ook door u op gereageerd wordt op deze volstrekt stuitend discriminerende wijze waarop u ...en waarschijnlijk vele collega’ met moslim achtergrond en uiterlijke tekenen daarvan, benaderd worden.
Juist in deze tijd van polarisatie inde politiek en met de recente Holocaust herdenking in gedachte is het prima en noodzakelijk dat deze discriminatie voortdurend onder de aandacht wordt gebracht.
Toen joden nu moslims en moslima’s
Niets wegpoetsen maar aan de kaakstellen.
Dank en goed dat u erover hebt durven schrijven
M. Beyene
Klinisch geriater
Collega! Zeer relevant dat je dit hebt ingestuurd en ook nog op een hele mooie manier. Niet aanvallend of beledigend, maar reflecterend. Ik geloof dat de meeste mensen hartstikke benigne zijn, maar onwetend. Daarom zeg ik (die zeldzame keren) dat ...er een ongepaste opmerking wordt gemaakt, er wel altijd iets van. Het ongemak wat hier meestal op volgt, accepteer ik maar in de hoop dat degene hier in het vervolg wel bewuster van gaat zijn. Ik hoop namelijk ook dat mensen mij aanspreken als ik onbewust een ongepaste discriminerende opmerking maak, want ook ik zal vast en zeker vooroordelen hebben.
G.J. Bos
revalidatiearts
beste Ishane,
dank voor het delen van je verhaal. Zolang het voorkomt (hoe pijnlijk en onterecht ook) blijft het nodig om jouw feedback te laten horen, wat een opmerking voor jou betekent, hoe het overkomt. Anders verandert het nooit.
N. el Mokadem
Huisarts
Dag naamsgenoot,
Jouw verhaal bracht me terug naar al mijn ervaringen van exclusie, soms ludiek en maar vaak ook kwetsend.
Met de jaren is mijn motto wel veranderd.
Het is verschoven van : what doesnt kill you makes you stronger ….en dus altijd h...oofd fier omhoog en weer door, naar erkenning dat het mag knagen en pijn mag doen en dat het laten zien van die kwetsuur helend is voor jezelf en hopelijk lerend voor je omgeving.
Dank voor het delen van jouw reflectie en gevoel!
N. van de Weg
psychiater, Arnhem
Dank, Ihsane Mokadem, dat je dit met ons deelt. Naar te horen dat je dit meemaakt, en dat je het maar binnen bent gaan houden, om geen negativiteit te creeren, niet de indruk te wekken dat je in de slachtofferrol stapt. Je vraagt je blijkbaar af of h...et maligne is of benigne, discriminatie of onwetendheid. Maar zijn vooroordelen op basis van ras (of sekse, of wat dan ook) niet altijd maligne, in ieder geval in hun effect op de ander? En is het feit dat het " niet zo bedoeld is" niet een goedprater, of een heel schamel excuus? Als we discriminatie, dus inclusief die op basis van onbewuste vooroordelen (probeer de implicit assocation test van Harvard eens!) willen veranderen dan moeten witte mensen dit horen van mensen van kleur, en mannen van vrouwen, hetero's van homo's, niet religieuzen van mensen met een (al dan niet zichtbare) moslimachtergrond, anders zien we het niet, en verandert er niks. En dat dat verandert is in belang van ons allemaal.
A. Abed
Huisarts, Barneveld
Beste collega Ihsane,
Geweldig verwoord, erg pijnlijk…
Ik voel het aan, want tijdens mijn opleiding tot huisarts stond ik eens bij de balie van een psychiatrische instelling, voor dat ik de balie assistente vroeg, waar de leslokaal was? zei zij teg...en mij: kom je schoon maken? Ik zei: er staat toch niet op mijn voorhoofd dat schoonmaker ben.
Volgens mij dient deze soorten vooroordelen mensen hun les te leren of ze verdienen eens gesprek bij een gespecialiseerde GZ psycholoog.
Arts M÷G- jeugdarts , Rotterdam
Beste Ihsane Mokadem,
Dank je voor je goed geschreven, heldere
schokkende reflectie .
En ja, goed dat je het schreef. Dat het nodig blijkt, zo ontzettend bizar eigenlijk.
Ik wens je respect!
[Reactie gewijzigd door op 26-01-2024 04:51]
A.A.A. Kariman
Huisarts
Helaas heel herkenbaar en vele collega’s van kleur of andere achtergrond ( man/ vrouw +/- hoofddoek) hebben interne. tools ontwikkeld hoe hier mee om te gaan. In dit stuk lees ik dat bij jouw collega’s bewustwording was doordat ze verbijsterd zagen... wat er gebeurde. De volgende stap is het uitspreken en voor je collega op te komen.
Consultant , Den haag
Maar is het gepast om religieuze uitingen te dragen tijdens de uitoefening van een normale dokterspraktijk? Waar is dat voor nodig? Het respect komt gewoon door de functie en niet door de signalen dat er een religie aangehangen wordt.
Dus geen hoof...ddoek dragen in de dagelijkse praktijk en als je dat thuis moet doen be my guest.
huisarts, Lekkerkerk
Het respect komt inderdaad door de functie en de bejegening/professionaliteit in het contact en niet door signalen dat er een religie aangehangen wordt. Dus netjes gekleed en of dat met of zonder hoofddoek is moet helemaal niets uitmaken voor het res...pect!!