Voor vrouwen is het anders
10 reactiesOnze goede vriend Rob overleed. En ik was ontdaan. Niet alleen omdat hij nog maar 70 was en voelde als familie, zo lief en zorgzaam, maar ook omdat hij stierf door zijn palliatieve behandeling. Van de kanker zelf had hij nog niet veel last. Had hij gezegd. Zijn gemoed was ontembaar positief, tegelijkertijd wist hij dondersgoed wat afzien was vanwege eerdere heftige behandelingen. En triatlons in een ver verleden. Zo ging hij het chemo- en bestralingstraject in. Erop voorbereid dat het vanaf week drie heel zwaar zou worden. ‘Heb je daar nog wel zin in?’ had ik hem gevraagd.
Hij stierf binnen zes weken, in de week waarin alle media berichtten over het nieuwe rapport van het IKNL: Vrouw-manverschillen bij kanker. Het blijkt dat mannen vaker volgens de richtlijnen behandeld worden dan vrouwen. Bij dikkedarmkanker bijvoorbeeld – daar kijk ik met mijn lynchsyndroom altijd het eerst naar – krijgen vrouwen minder vaak een systemische therapie dan mannen. Vrouwen ontvangen vaker supportive care. Ook hebben mannen met dikkedarm- of endeldarmkanker een betere kwaliteit van leven tijdens en na de behandeling dan vrouwen, maar de impact van kanker daarna blijkt wel groot te zijn. Waar vrouwen vaker om ondersteuning vragen, doen mannen dat waarschijnlijk te weinig. Of het wordt ze minder aangeboden door de behandelaars, dat kan ook.
Het genderverschil geldt namelijk ook voor artsen. Aan de ene kant behandelen zorgverleners inderdaad hun vrouwelijke en mannelijke patiënten verschillend, vaak onbewust. We weten dat pijn en hartklachten bij vrouwen minder serieus worden genomen dan bij mannen (zie bijvoorbeeld deze column). Tegelijkertijd leveren vrouwelijke artsen effectievere zorg dan hun mannelijke collega's. Als patiënt kun je dus echt beter een vrouwelijke chirurg of huisarts treffen, zo blijkt telkens. Mogelijke verklaringen voor dit verschil zijn hun meer patiëntgerichte houding (waar mannelijke collega's eerder hun eigen agenda volgen), en het feit dat vrouwelijke artsen zich beter aan de richtlijnen houden. Ik zou willen toevoegen dat vrouwen van jongs af aan noodgedwongen veel meer oefenen in het zich verplaatsen in anderen, vooral in mannen, dan andersom. In een wereld die gedomineerd wordt door mannelijke beelden, verhalen en taal, moet je als vrouw veel moeite doen om iets van identificatie te vinden of rolmodellen. Het kan niet anders of zo'n fundamentele ontwikkeling klinkt door in de zorg voor patiënten.
Terwijl we bloemen uitzochten voor het afscheid van Rob vroeg ik me af of zijn behandelteam hem hetzelfde traject zou hebben voorgesteld als hij Roberta had geheten. En wat zou zíj́ dan beslist hebben? Ik dacht terug aan mijn eigen situatie. Negen jaar geleden nam ik ook een formidabel risico: een radicale behandeling terwijl de dood al wenkte. Dit behandelvoorstel, dat niet in het palliatieve protocol stond, kwam pas op tafel nadat ik de ervaringen van mijn nicht had gedeeld. Familieverhalen doen er soms toe bij het lynchsyndroom. Zou het anders zijn verlopen als ik Anton had geheten? En had mijn oncoloog het nog spannender gevonden als hij een vrouw was geweest?
Verdrietig wandelden we terug naar huis. In mijn hoofd zong Joe Jackson: ‘Don't you know that it's different for girls?’
Lees meer van Anita Kaemingk-
Anita Kaemingk
Anita Kaemingk is onder meer neuropsycholoog en docent consultatie aan de geneeskundefaculteit in Maastricht. Ze heeft het lynchsyndroom en werd in 2013 ziek (vergevorderd stadium van kanker). In het boekje Over Leven, bespiegelingen van een kankerpatiënt (Het AchterBoek) heeft ze 25 columns over haar ziekte gebundeld.
M.D. Scheele
Huisarts
Je mag het je afvragen toch? Of het uitmaakt of je man of vrouw bent? Zowel als arts als patiënt? En hoe dat komt dat het uitmaakt... Dat vrouwen anders behandeld worden bij kanker (daar is nu dus bewijs voor) is dat hun keus? Die van de dokter? Hebb...en ze minder mantelzorgers? En dan weten we zelfs nog niet of de behandeling voor vrouwen net zo effectief zou zijn, want mogelijk vooral op mannen getest. Denken dat er geen ongelijkheid meer zou zijn zou een denkfout zijn. Los daarvan gaat het ver om daar alvast een label van goed of fout op te plakken.
A. Kaemingk
blogger, docent consultvaardigheden, psycholoog, soms ook patiënt, Maastricht
Beste M. Termaat, E. Stuveling en huisarts, hartelijk dank voor jullie reacties. Reikt mijn blog echt niet verder dan enige gekrenkte mannelijkheid? Dat zou oprecht jammer zijn.
Ik wil 1 ding duidelijk zeggen: het onderscheid in v/m-artsen is min...der dringend dan het onderscheid in v/m-patiënten.
Je zou nl ook kunnen zeggen: de gemiddelde mannelijke dokter is goed, maar de gemiddelde vrouwelijke dokter blijkt beter (hoeveel?), en streven we niet altijd naar beter? Mochten nonbinaire dokters meegenomen worden in deze onderzoeken dan zal hen ongetwijfeld bovenaan staan. Daarbij is v/m een veel onderzochte variabele. Misschien blijken andere variabelen bv Limburgs/Fries veel meer te zeggen. Een reflectievraag zou kunnen zijn: wat kan ik leren van die betere dokter?
Wat kwaliteit van de zorg voor vrouwelijke patiënten betreft, is het een minder ludiek verhaal. Hier zijn veel schrijnende verhalen. Het is belangrijk om hier telkens en telkens weer de aandacht op te vestigen, want het gebeurt vaak onbewust. Ik hoop dat mijn blog jullie streven om uit de valkuilen te blijven hierin ondersteunt.
Deze blog gaat overigens niet over schrijnende toestanden, maar stelt reflectievragen bij verder uitstekende zorg die evenwel heel verdrietig kan verlopen of juist bijzonder goed.
A. Kaemingk
blogger, docent consultvaardigheden, psycholoog, soms ook patiënt, Maastricht
Hartelijk dank lieve mensen. Een blog is een blog, bedoeld om aan te zetten tot nadenken, geen peerreviewed wetenschappelijk artikel (al zit er in deze verrassend weinig mening van mezelf ;-)). Mijn persoonlijke verhaal is misschien bijzonder omdat R...ob bijzonder was, maar de reflectie-vragen zijn het niet. Dit doen we in de bachelor in Maastricht bijna dagelijks. Het doel is om je eigen blinde vlekken te leren herkennen. Het meest waardevol is het om ze te delen in een kleine groep, zodat je ook van anderen hoort hoe ze erin staan, en dan natuurlijk liefst een groep met zoveel mogelijk diversiteit. Dit verrijkt je eigen ontwikkeling. Een vraag die je jezelf steeds kunt stellen is dan bv: zou ik anders naar mevrouw Hamez luisteren als zij mijn zwager was?
Ik wens jullie veel succes.
Huisarts, Nederweert
Beste Anita,
Fijn dat u een pleidooi houdt voor meer reflectie, daar kan je natuurlijk niet tegen zijn. De opmerkingen die collega's en ikzelf formuleerden gaan toch echt meer over het doen van absolute uitspraken met beperkte wetenschappelijke basi...s die discriminerend kunnen overkomen.
Ik stel alvast wat vragen ter reflectie aan mezelf en u. Zou ik actief naar een vrouw vragen om mijn behandelaar te zijn omdat dit gemiddeld een "betere" arts is? Zijn empathie en efficientie de enige twee variabelen die ik meeneem in de beoordeling van wat een goede arts maakt? Maken we met stellingen als "vrouwen zijn betere artsen" geen sprong terug in de tijd in plaats van vooruit?
Voor de duidelijkheid, zelf weet ik het antwoord op deze vragen ook niet, maar ik hoop dat ze u aanzetten tot reflectie.
[Reactie gewijzigd door op 03-12-2023 09:11]
Huisarts, Nederweert
Terecht benoemt u dat vele variabelen invloed hebben op wat een goede dokter maakt. Toch zegt u dat vrouwelijke (en non binaire) artsen beter zijn op basis van slechts twee door u benoemde variabelen (empathie en effectiviteit).
Is het niet eerlijke...r om te erkennen dat een goede arts gedefinieerd wordt door zoveel verschillende variabelen dat het onmogelijk is om een individu of groep als "beter" te bestempelen?
E.M. Stuveling
Huisarts
Beste Anita,
Geen gekrenktheid.
In mijn reactie probeer ik door de eerste opmerking aan te geven dat ik de blog enigszins ongenuanceerd vond. Misschien niet op de goede manier. In de tweede juist door aan te geven uit de stereotypen te willen blijve...n en aan te geven dat het om gemiddelden gaat in de empirie. Ook als telkens in andere studies dit effect wordt beschreven. Dat zegt meer iets over de externe validiteit.
Je reactie nu is genuanceerd en gaat over gemiddelden binnen een populatie met vele variabelen. Zo zal ervaring of leeftijd vast ook meespelen in een juiste behandelbeslissing, Randstad/platteland (m.n. t.a.v. zieketepresentatie etc.). Ik ben voor maximale diversiteit binnen de beroepsgroep. Zo zullen artsen met een buitenlandse achtergrond het op bepaalde vlakken ook veel beter doen. Vrouwen leveren gemiddeld betere zorg dan mannen; in je blog laat je het woord ‘gemiddeld’ weg. In je reactie hierboven spreek je wel terecht over gemiddelden. Empirische data lenen zich niet voor absolute uitspraken. We moeten het samen doen, met aandacht voor reflectie; als huisarts natuurlijk totaal mee eens.
Ik ben huisarts samen met mijn vrouw en vele vrouwelijke collegae en dat is een zegen. Ik kijk uit naar een volgende blog waarin beschreven wordt welke valkuilen er zijn en hoe we deze kunnen herkennen. En hoe dat ons beleid bepaald.
Groetend Erik
[Reactie gewijzigd door Stuveling, Erik op 02-12-2023 18:59]
E.M. Stuveling
Huisarts
In al mijn mannelijke mildheid kan ik dit rustig over mij heen laten glijden (het was niet eenvoudig) en maandag weer met volle energie voor al mijn patiënten gaan zorgen.
E.M. Stuveling
Huisarts
Het is aardig dat je het lied van Joe Jackson aanhaalt in deze context. In zijn uitleg van de tekst worden de stereotypen juist omgedraaid: het meisje wil seks en de jongen de liefde.
"No, not love", she said
"Don't you know that it's different for ...girls?"
(Don't give me love)
"No, not love", she said
"Don't you know that it's different for girls?
You're all the same".
Met name die laatste zin, die is de pijnlijkste in het geheel. Dat is hoe je met empirisch bewijs redelijk absolutistische uitspraken doet over mannelijke huisartsen en chirurgen, ‘telkens weer’. Het gaat om gemiddelde effecten met een bepaalde effectgrootte! Dat zegt niets over de individu binnen de gekozen groepen. U werkt in een academisch ziekenhuis!
[Reactie gewijzigd door Stuveling, Erik op 02-12-2023 16:57]
M. Termaat
Huisarts, Groningen
Beste collega, buiten het verdrietige verhaal om en tussen de regels door doet u exact hetgeen vrouwen jarenlang is aangedaan. Generaliseren en discrimineren.In dit geval van de mannelijke artsen. Dat is tegen de wet en het stuit me tegen de borst da...t met Medisch Contact het toestaat dat u dit soort laster mag verspreiden. Vervang uw woorden door vrouwelijke artsen doen het minder of artsen met een donkere huidskleur en u zou worden verguist.
Het is een groot goed dat man en vrouw beide goed opgeleid kunnen worden in onze westerse samenleving ,maar dat moet gaan op basis van gelijkheid. Ieder individu heeft er recht op zonder vooroordeel een opleiding te starten een beroep uit te oefenen of patiënt te zijn. Laten we daar samen voor strijden. Nb ik hoop dat u uw artikel zou willen rectificeren, omdat ik er vanuit ga dat u hetgeen u schrijft niet met de intentie tot discriminatie of kwetsen van mannelijke artsen heeft geschreven
[Reactie gewijzigd door Termaat, Martijn op 02-12-2023 07:25]
Huisarts, Nederweert
Beste Anita,
Als keer op keer bewezen wordt dat je beter geen mannelijke arts kan treffen lijkt het me zinvol hier al op te selecteren aan het begin van de artsenopleiding. Maak alle mannen duidelijk dat ze inherent onvoldoende empathie bezitten en... niet efficient zijn nog voordat ze starten met hun opleiding zodat we de zorg en het hoopvol studerend individu veel leed kunnen besparen.
Ik lees in uw pleidooi: "Als patient kan je beter een vrouwelijke arts treffen". Voeg de daad bij het woord en laat enkel nog vrouwen beginnen aan een geneeskundestudie zodat elke man een studiekeuze kan maken die wel passend is.
Was ik, als man, dan loodgieter geworden??
[Reactie gewijzigd door op 01-12-2023 23:57]