Ik voel me totaal cultureel incompetent

Ik word er altijd een beetje verdrietig van als ik iemand uit de wachtkamer ophaal die alleen is. Ik vraag me direct af: voor het eerst op de poli oncologie, wat doe je hier alleen? Wat is je verhaal? Meestal krijg ik het snel boven tafel, maar dit keer loopt het totaal anders.

Deze jonge vrouw, die slechts een paar jaar ouder is dan ik, komt praten over een intensieve behandeling met chemotherapie en bestraling vanwege baarmoederhalskanker. Ze spreekt nauwelijks Nederlands. Gelukkig is er een telefonische tolk gereserveerd. Ik kom er na twee zinnen achter dat de tolk en de patiënte elkaar niet verstaan. Arabisch en Marokkaans-Arabisch zijn klaarblijkelijk twee totaal andere talen. Het lijkt in de verste verte niet op elkaar, laat ik me door de tolk vertellen. Het feit dat het mij, het secretariaat en de casemanager niet opgevallen was dat Arabisch niet past bij een vrouw van Marokkaanse afkomst, zegt misschien ook iets over onze talen- en wereldkennis. Ik schud het van me af en probeer me met handen en voeten (en Google translate) te excuseren. We maken een nieuwe afspraak, met de juiste tolk.

De tolk in de juiste taal helpt, maar ik begin het gesprek met een 5-0-achterstand. De vrouw heeft bovendien ook nog een enorme kennisachterstand. Voordat we kunnen praten over de behandeling moet ik eerst nog tijd besteden aan ‘wat is baarmoederhalskanker?’, ‘welk stadium van ziekte heb ik en wat betekent dat?’. Ik probeer kort en bondig te formuleren, zodat de tolk adequaat vertaalt. Toch merk ik aan alles dat ik de nuances niet kan overbrengen. Uiteindelijk bespreek ik de intensieve behandeling met haar.
Gedurende vijf weken komen deze patiënten met ‘chemoradiatie’ elke dag naar het ziekenhuis. Een hele opgave, ook met een heel goed steunsysteem. Pijn, misselijkheid en braken zijn frequent ongemak van deze behandeling.

Er is veel te weinig tijd in dit consult. Ik besluit de volgende keer een dubbel consult af te spreken zodat ik eindelijk toekom aan meer dan het strikt noodzakelijke. Ik wil graag aandacht besteden aan wat een diagnose met je doet en hoe je het allemaal bolwerkt. Zeker bij deze jonge vrouw die opnieuw helemaal alleen komt.

In de zes dagen voor onze volgende afspraak wordt ze opgenomen met een zeer ongebruikelijke complicatie. Patiënte heeft er niets van begrepen. De spreekuurtijd gaat tijdens onze volgende poli-afspraak opnieuw op aan het medisch noodzakelijke.

Ik zet me met de beste bedoelingen schrap voor poging 3. Een collega regelt een fysieke tolk in de spreekkamer. De mannelijke tolk lijkt uitstekend en empathisch te tolken. Patiënte knikt stevig. Na 5 minuten onderbreekt de tolk me. Het praten over de geslachtsdelen, waar de baarmoedermond er één van is, is cultureel ongepast tussen een onbekende man en een onbekende vrouw. De tolk stelt voor het gesprek te beëindigen.

Ik voel de moed diep weg zinken. Waar doe ik goed aan? Zet ik dit gesprek toch voort? Of beschadig ik patiënte daarmee? Ik besluit het gesprek af te ronden maar wil graag antwoord op mijn laatste dringende vraag: hoe kom je in Nederland en hoezo ben je alleen?
Er volgt een korte woordenwisseling tussen tolk en patiënte. De lichaamstaal van beiden verandert. De tolk zucht: ‘Ze kwam voor de liefde vijf jaar geleden naar Nederland, maar toen haar man erachter kwam dat ze kanker heeft en daardoor mogelijk onvruchtbaar wordt, heeft hij haar verlaten’. Wat verschrikkelijk.

Of het allemaal nog niet erg genoeg is, zie ik een week later voor het eerst afgrijselijke littekens op haar rug. Ik kan me niets anders inbeelden dan dat deze wonden ‘man made’ zijn. Ik sla mezelf voor mijn kop dat ik haar niet eerder van top tot teen nagekeken heb. Ik had er simpelweg de tijd niet voor.

Schiet mij maar lek. Ik voel me totaal cultureel incompetent. Ik voel me onderdeel van een zorgsysteem waar iemand door de mazen heen kan glippen. Zelfs als ze bij iemand op de onderzoeksbank ligt, besluit deze overvallen dokter maar even haar mond te houden. Ik ben bang dat ik haar ook overval, bang om haar te beschadigen, bang om het verkeerd te doen. Ik voel me vies van het ‘white privilege’ dat van me afdruipt.

Wat heeft deze jonge vrouw, slechts enkele jaren ouder dan ik, al in haar leven moeten doorstaan? Hoe kwam ze naar Nederland? Hoe zag haar huwelijk eruit? Wie heeft haar beschadigd? Biedt Nederland haar voldoende hulp? Is ze veilig?

Ineens voelt chemoradiatie klein en irrelevant. Deze vrouw heeft voor hetere vuren gestaan.
Over vuur gesproken, ik besluit – hoe incompetent ik me ook voel – dat ik me vurig zal inzetten voor haar welzijn. Opnieuw, met handen en voeten.