Ik ben een avondmens

Toen Harrie klein was, ging hij weleens uit rijden met zijn gescheiden vader. Papa legde dan een honkbalknuppel in de achterbak. Als papa dan werd gesneden en, laten we wel wezen: inhalen is per definitie een vorm van snijden, dan reed hij de snijder klem, pakte de knuppel en sloeg alle spiegels eraf en alle ruiten in.

Slecht voorbeeld doet slecht volgen, bleek. Harrie groeide uit tot een klassieke psychopaat. Hij was groot, gespierd en gevaarlijk. En een hypochonder pur sang, dus hij kwam vaak. Hele periodes kwam hij niet, dan bleek hij achteraf in detentie te hebben gezeten.

Zijn leefwereld was mijlenver verwijderd van mijn biotoopje met aangeharkte voortuinen, wellevende omgangsvormen en twee auto’s wassen op zaterdag. Hij leefde in de politieseries waar ik graag naar keek. ‘Rij ik rustig in mijn auto, zit er opeens een motormuis achter me, die aangeeft dat ik moet stoppen. Nou zet ik m’n auto niet zomaar ergens neer, dus het duurde een paar kilometer voor ik een plek had gevonden. Komt-ie woest aanlopen en rukt m’n portier open. Ze moeten niet aan mijn auto komen, dus ik sla hem dwars door z’n integraalhelm.’ Of, na drie jaar niet te zijn geweest: ‘Ik leen m’n pistool uit aan een vriend en die schiet er een vent mee voor z’n flikker. Moest ik ook zitten!’

Nou was zitten voor Harrie nooit een probleem. Het was een vorm van gratis kost en inwoning onder gelijkgestemden. Enige risico waren de gewelddadige confrontaties met as-2-genoten, aangejaagd door zijn makkelijk opvlammende, altijd smeulende agressie. Harrie leefde in een permanent misverstand met de wereld om hem heen. Hij vond dat hij in het (intermenselijke) verkeer altijd en overal voorrang had. De wereld was het daar niet altijd mee eens. Door bedreigen en geweld wist Harrie de wereld vaak tot inkeer te brengen.

Ik heb in de omgang met Harrie veel gehad aan wat tips van een forensisch psycholoog: haal van tevoren alle zware en scherpe voorwerpen van je bureau, zodat je bij escalatie er mogelijk toonbaar uitkomt. Zorg dat je ontspannen begint, zodat je je als wuivend riet kunt gedragen en verkoop nooit, nooit een absoluut ‘nee’. Gouden tips, ik dank er mijn gebit aan. Met de wuivend-rietmethode heb ik zeker driekwart van de door hem gevraagde onzinnige verwijzingen kunnen voorkomen. ‘Wat denk je, Harrie, als we nou eerst eens je bloed laten nakijken, dan weet ik ook beter in welke richting ik het moet zoeken.’ In het resterende kwart van de gevallen belde ik vaak de specialist in kwestie om hem of haar in te wijden in de wondere wereld van het wuivend riet. Ze hoorden me soms met opgetrokken wenkbrauwen aan en belden na het bezoek terug om me te bedanken (‘nog nooit zoiets meegemaakt!’).

Een paar jaar terug kwam hij enorm opgefokt op het spreekuur, had meteen al ruzie met de assistentes, die drie weken daarvoor nog door hem waren bedolven onder peperduur gebak. Hij was al twee weken zwaar verkouden. Ik kon wuiven wat ik wou, hij moest en hij zou. Naar de kno. Ik wuifde er een afspraak over twee weken uit.

De volgende ochtend werd ik gebeld door een verbouwereerde kno-arts. Harrie was de dag ervoor, na zijn bezoek aan mij, direct doorgereden naar de poli, had zich daar zeer dreigend gedragen en een spoedafspraak afgedwongen voor nu vandaag om half negen. Hij was niet op komen dagen.

Ik de loop van de dag belde ik Harrie om te horen hoe het zat. ‘Ik heb me verslapen. Welke halve zool geeft mij een afspraak zo vroeg. Ik ben een avondmens! Laat maar zitten trouwens, het is daar een teringzooi.’

Als ik terugkijk in het journaal, zie ik dat dit het laatste contact met hem was, nu vijf jaar geleden. Zal wel geen winkeldiefstal zijn geweest.