De fantasie van een nationaal zorgfonds

Het lijkt wel een trend. Of het nu Wilders is, Trump, Brexiteers of eurosceptici: je krijgt tegenwoordig de handen pas op elkaar door ergens flink tegen te zijn. Het recept is telkens hetzelfde. De elite of het establishment deugt niet, maar hoe het wel moet verklappen we stiekem niet. En als het later toch duidelijk wordt, valt het als een pudding in elkaar.

Ook het bonte gezelschap dat recentelijk in NRC voor het afschaffen van zorgverzekeraars pleitte (NRC 5 augustus) gebruikt deze beproefde tactiek. Zorgverzekeraars deugen niet, drijven de kosten op, denken alleen aan winst en de minister sjoemelt met lijstjes. In gelikte huis-aan-huisfolders worden zorgverzekeraars zelfs parasieten genoemd. De leden stromen binnen!

Er is ruime discussie mogelijk over het functioneren van het huidige zorgstelsel. Zorgverzekeraars kunnen hun rol niet waarmaken bij sectoren als huisartsen en wijkverpleegkundigen en het inkopen op kwaliteit staat pas in de kinderschoenen. In internationaal opzicht doen we het goed op het gebied van toegankelijkheid, vooral omdat onze basisvoorzieningen van curatieve en langdurige zorg zeer ruim zijn en voor iedereen toegankelijk. Maar de kwaliteit van zorg is hier niet beter dan in de ons omringende landen en er hoeft geen reden te zijn om ons voortdurend op de borst te kloppen.

Maar het afschaffen van zorgverzekeraars? Wat gaat dat ons brengen? De protagonisten van het nationale zorgfonds verwijten de minister gegoochel met cijfers bij internationale vergelijkingen, maar bedrijven zelf zwarte magie. Dat Nederland niet hoger scoort in internationale ranglijstjes ligt vooral aan de (publiek gefinancierde) langdurige zorg, waar de peperdure AWBZ jarenlang als afvoerputje voor de gezondheidszorg fungeerde. Om dat zorgverzekeraars in de schoenen te schuiven is hoogst opmerkelijk, want op het gebied van de curatieve zorg scoort Nederland heel redelijk.

Nog bonter maken de nationalezorgfondsfans het als ze de mickeymouselijst van Numbeo erbij halen als bewijs dat ons stelsel niet deugt. Zoals al terecht opgemerkt door zorgeconoom Michiel Verkoulen is deze *kuch* ‘alom gerespecteerde’ lijst te lachwekkend voor woorden. Een amateuristisch opgezette houtje-touwtjelijst die door maar liefst 111 mensen is ingevuld. Nederland zou minder goede zorg hebben dan Jordanië en Sri Lanka. Gaat lekker daar bij dat Nationale Zorgfonds. Dat een serieuze huisarts als Herman Suichies (een van de ondertekenaars) zich voor het karretjes van de SP laat spannen met dit soort kul geeft te denken.

Wat behelst het alternatief in de vorm van een nationaal fonds? Het wordt niet duidelijk, want men komt niet verder dan platitudes zoals het vertrouwen teruggeven aan de professional en tijd voor patiënten nemen. Ja dat willen we allemaal, maar hoe gaat zo’n fonds dat dan regelen? Een nationaal fonds dat vele miljarden euro’s beheert. Wat zou de inspiratiebron daarvoor zijn? Het UWV misschien? De Sociale Verzekeringsbank dan? Het ABP, iemand? Of toch de belastingdienst?

Een op afstand van de politiek geplaatst nationaal fonds dat miljarden euro’s beheert is een perfecte opstap voor een parlementaire enquête een aantal jaar later. Onderwerpen die in die enquête de revue gaan passeren laten zich raden. Volgt u de toekomstige krantenkoppen even?

Ondanks de hoopvolle verwachtingen bij de pleitbezorgers blijkt het fonds een bureaucratische nachtmerrie. Het volledig ontbreken van prikkels tot doelmatigheid heeft ruïneuze gevolgen. Het fonds gedraagt zich als een arrogante monopolist, waardoor de aanbieders de wachtlijsten op laten lopen. Bestuurders weten de balkenendenorm listig te omzeilen (‘zo’n groot fonds is gewoon heel ingewikkeld te runnen, daar mag best wat tegenover staan!’). De Kamer eist dat de minister in de organisatie ingrijpt. De zorgsector roept nostalgisch over de goede oude tijd toen er nog concurrerende zorgverzekeraars waren.

Ook de vergelijking met het buitenland waar al die nationale zorgfondsen zulke mooie dingen voor patiënten doen, roept vragen op. Aan welk buitenland spiegelt men zich precies? In het Verenigd Koninkrijk is de zorg gratis, maar dat leidt tot wachtlijsten en tweedeling in de samenleving omdat de rijken zich privaat verzekeren. Curieus dat een partij als de SP zich hiervoor sterk maakt. Zweden en Denemarken hebben juist ingezet op sterke decentrale bevoegdheden, omdat men daar ook huiverig is voor een nationale zorgmoloch.

Het huidige stelsel is verre van perfect en een discussie over verbeteringen is meer dan gewenst. Maar graag eentje op basis van inhoudelijke argumenten, niet van stromannen, scheldwoorden, foplijstjes en fantasieën over geoliede grote overheidsinstanties.