De apgarscore van (niet-)passende zorg

In 1952 bedacht Virginia Apgar een uiterst eenvoudige en doeltreffende test bij pasgeborenen. Er wordt razendsnel getest of de baby ademt, of er pols- en hartslag is, of de spieren het doen, of de kleur van de huid goed is en of er een reactie is op prikkels.

De test is doeltreffend omdat hij simpel en snel is. Een lage score geeft aanleiding tot zorgen (of vaker: een herhaling van de test, meestal is de score na tien minuten maximaal als dat eerder niet het geval was) en een hoge score is een sterke indicatie dat in ieder geval een aantal essentiële functies van het lichaam werken.

Ik moest aan de test denken toen ik voorbeelden te lezen kreeg van passende zorg. Het blijkt helemaal niet zo makkelijk vast te stellen wat passende zorg is. Het kost een hoop tijd om het met enige nauwkeurigheid te bepalen en er blijven na de keuze toch allerlei vragen over. Het dunkt mij dat veel meer maatschappelijke winst te behalen is in het reduceren van niet-passende zorg. Wat kan mij het schelen of zorg een 8 of een 9 scoort. Er zijn vast lessen uit te trekken maar ik wil vooral niet dat er een 4 of 5 geschreven wordt. In plaats van een eindeloos traject te starten om dat cijfer met precisie te bepalen is een soort apgarscore voor passende zorg denkbaar.

De vijf apgarcriteria sluiten uiteraard aan bij de definitie van passende zorg, maar wijken daar ook een beetje vanaf om het behapbaar te houden. We willen per slot een snelle test om te bepalen of nader onderzoek nodig is. Ook bij pasgeborenen is de test niet ontwikkeld om te zien hoe gezond een baby is, maar of er actie nodig is op korte termijn als dat niet het geval lijkt te zijn. De vijf criteria zouden kunnen zijn:

1. Lijken de kosten in verhouding met de gezondheidswinsten?
2. Wordt de zorg zo dicht mogelijk als redelijkerwijs kan bij de patiënt georganiseerd?
3. Wordt naast ziekte ook gekeken naar gezondheid en zelfredzaamheid?
4. Wordt de patiënt voldoende betrokken bij beslissingen?
5. Is de evidentie stevig dat het probleem van de patiënt het best opgelost wordt met zorg?

De eerste vier criteria sluiten redelijk aan bij de definitie, maar het laatste criterium is eraan toegevoegd. Per slot van rekening kan het prima zo zijn dat een patiënt en een arts samen besluiten een ingreep te doen die kosteneffectief is en dichtbij geleverd wordt, maar dat er andere oplossingen buiten de zorg zijn die (veel) beter en/of goedkoper zijn. Dit speelt vooral bij de langdurige zorg, de jeugdzorg en de ggz. Het is eigenlijk vrij bijzonder dat deze notie ontbreekt in de discussie over passende zorg in de context van de krappe arbeidsmarkt en de stijgende kosten. Laat staan in de wetenschap dat we in Nederland van alles en nog wat institutionaliseren wat elders beter en goedkoper in het sociale domein, door de familie of de buurt wordt opgelost.

Alle criteria zijn met een timmermansoog vrij vlot te beoordelen mits je genoegen neemt met een ruwe inschatting. Het voordeel van de apgarscore is dat het geen rocket science hoeft te zijn. Als we de scores op de vijf criteria (0, 1 of 2 punten per criterium) vlot bepalen en er (pakweg) een zeven of lager wordt genoteerd, is er aanleiding om verder te kijken. Dan doet het er wel toe welk criterium hapert. Staat er een nul op criterium 1 of 5 dan ben je snel klaar. Wegwezen met deze zorg. Bij de andere criteria is gemakkelijker verbetering te realiseren en kan de test na een periode (bijvoorbeeld een halfjaar) herhaald worden.

Het voordeel van het toepassen van de apgarscore op passende zorg is dat je heel snel een lijstje kunt maken van potentiële zorgenkindjes (pun intended). Die zorgenkindjes kun je dan aan een nadere inspectie onderwerpen om te bezien of er verbetering gerealiseerd mogelijk is of dat er redenen zijn om die zorg uit het basispakket te verwijderen of anderszins te ontmoedigen.

Een baby met een lage (herhaalde) apgarscore kan heel goed een drama voor ouders en kind betekenen. Zorg met een persistent lage apgarscore is daarentegen een zegen, want daar kunnen we veilig afscheid van nemen.