Levenseinde

Er staan niet veel lemma’s in waarnaar je op voorhand op zoek zou gaan. Nou goed, ‘Alzheimer’ komt voorbij, ‘Hersendood’ ook, ‘Palliatieve sedatie’ en ‘Bijna-doodervaring’. Maar bijna nooit worden ze gevolgd door, zeg maar, de gebruikelijk saaie uitleg. Met al die lemma’s laat Keizer zien dat we over de dood nooit zijn uitgepraat, want tot op de dag van vandaag heeft ‘de dood niets van zijn frisheid verloren’.

Journalist Henk Blanken heeft parkinson. Door die ziekte heeft hij de ‘pijnlijk grote kans’ van 50 procent om dement te worden.

Maar de gevaren van overdracht en tegenoverdracht dan? Dat de psychiater wordt meegezogen in de wanhoop van de patiënt, of vice versa? ‘Ja’, zeg je dan, ‘daar zijn we als psychiaters op getraind.’ Maar moeten we niet het meest vrezen voor vormen van manipulatie die niet detecteerbaar zijn?

De wens je leven te beëindigen kán onderdeel zijn van een psychische aandoening en verdient dan behandeling en niet inwilliging. Maar ik ben het er absoluut niet mee eens dat dat altijd zo is.

De Tweede Kamer wil dat VWS-minister Hugo de Jonge een plan bedenkt waardoor er eerder gesprekken worden gevoerd tussen huisartsen en patiënten over wensen rond het levenseinde dan nu gebeurt.

Ten eerste wil ik het veelgehoorde argument aan de kaak stellen dat hulp bij zelfdoding vreselijke suïcides voorkomt. Dat mag in individuele gevallen zo zijn, maar over het geheel vind ik het opvallend dat in Nederland het aantal niet-geassisteerde suïcides in tien jaar tijd met 35 procent is toegenomen, waar dat in omringende landen juist gelijk bleef of daalde.

Als je meegaat in een euthanasiewens, ga je mee in het feit dat iemand het opgeeft. Ga je niet mee in de euthanasiewens, dan laat je iemand alleen met zijn ondraaglijke lijden. Ik heb lang gedacht dat je die existentiële eenzaamheid van het bestaan wellicht moet accepteren.

Ja, je bent barmhartig en betrokken als je hem euthanaseert. Maar door de psychiatrische patiënt te helpen zeg jij óók dit: ‘Ik kan mij vinden in het oordeel van deze patiënt dat het voor hem beter is om niet te bestaan.’ Het verschil met ‘traditionele euthanasieën’ is groot. Daar gaat het om een zachte dood als laatste redmiddel om een vreselijke dood te voorkomen.

Ik ben niet voor euthanasie, maar ik ben nog meer tegen ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Maar daarmee ben ik er nog niet uit. Ik sluit niet uit, sterker nog, ik hoop zelfs dat lijden ergens goed voor is. Of misschien kan ik beter zeggen dat ik hoop dat het léven ergens toe dient. Dat we op aarde zijn ook om iets te leren, en dat dat met lijden gepaard kan gaan.

De in totaal vijftig meldingen die ik zag behoorden tot het zwaarste dat wij te zien kregen. Niet alleen vanwege het tijdsbeslag voor de zwaar belaste commissieleden en het onzegbare leed dat bij menige psychiatrische melding komt kijken, maar misschien nog wel meer vanwege de ontzetting over de rol die de omstandigheden daarbij hadden gespeeld.