De juiste vraag?

In mijn column voor Medisch Contact van 5 november 2009 – Gezond de AOW in: uw bedrijfsarts helpt – meldde ik al dat er kanttekeningen zijn te zetten bij de zwareberoepenregeling die het kabinet in het leven heeft geroepen in het kader van de verhoging van de AOW-leeftijd.

Het voornaamste probleem is dat de vraag wat een zwaar beroep is, alleen op groepsniveau is te beantwoorden (aan de hand van arbeidsongevallen in een dergelijk beroep, of intrede in arbeidsongeschiktheidsregelingen). Maar bereik je dan ook op individueel terrein je doel: gezond de AOW in? De ene bouwvakker is op zijn 58ste versleten, een ander – gezegend met een fit lichaam en gebruikmakend van de juiste werkmethodes – kan wel langer doorwerken.

De ene psycholoog of vmbo-leraar is de mentale druk van het beroep moe op zijn 55ste, de ander blijft het een uitdaging vinden om op de juiste wijze contact te leggen met cliënt of leerling, en houdt het moeiteloos vol tot zijn 67ste.

Eén effect van de zwareberoepenregeling is dat in de fysiek zware beroepen de healthy workers – die het lang vol kunnen houden – onnodig eerder voor minder zwaar werk worden ingezet. Een ander effect van de regeling die het kabinet voor ogen staat en die niet toegankelijk is voor mensen in psychisch belastende beroepen, is dat voor die categorie (onderwijs, hulpverlening) er kennelijk geen alternatief beschikbaar is als het allemaal te zwaar wordt. Kortom, de zwareberoepenregeling herbergt een element van willekeur, en zal tot in lengte van jaren voor discussie zorgen.

Het optrekken van de AOW-leeftijd wordt vaak onderbouwd met het argument dat mensen tegenwoordig (veel) langer leven en ook langer in goede gezondheid. Dit is waar. Deze winst is echter zeer ongelijk verdeeld over de sociaaleconomische klassen. Daarom is het eigenlijk wel logisch te differentiëren naar inkomen: het is helaas realiteit dat mensen met een laag inkomen een lagere levensverwachting hebben en minder jaren voor de boeg zonder beperkingen, en dus is eerder stoppen met werken voor hen reëel.

Welk systeem het ook gaat worden, ik denk – op basis ook van ‘rondvragen’ in mijn beroepsgroep – dat duurzame inzetbaarheid, ook een onderdeel van het wetsvoorstel, het meest succesvol zal zijn. Dat is beproefd bedrijfsgeneeskundig instrumentarium! Via periodiek onderzoek, waarbij wordt gelet op het fysieke en mentale evenwicht van het individu, komt de werknemer samen met zijn bedrijfsarts, die zich opstelt als een lifelong werkcoach, tot een afweging.

‘Kan ik zo doorgaan, of moet ik aan omscholing gaan werken, streven naar een andere functie binnen het bedrijf et cetera?’ Volgens de Arbeidsomstandighedenwet heeft de werknemer al lang recht op dergelijk Periodiek Arbeidsgezondheidkundig Onderzoek (PAGO), op basis van de risico’s in het werk. Werkgevers bieden dit echter lang niet altijd aan, en vreemd genoeg controleert de Arbeidsinspectie helemaal niet hierop.

Mijn advies: eerst eens doen wat al is afgesproken, alvorens de hersens te breken over deze zwareberoepenregeling.

Pieter Rodenburg, voorzitter NVAB