Zoek een vent
5 reactiesWelke van onderstaande verhalen is niet waar?
Alice, 37 jaar, had voor de derde keer een recidief van een maligniteit. Ze was opnieuw geopereerd en had weer chemo gekregen. Formeel was ze nu in remissie. Bij de laatste controle had de internist gezegd: ‘We hebben je nu weer opgeknapt, maar het wordt tijd dat je er zelf eens wat aan gaat doen. Zoek een vent. Websites genoeg.’
Alice, 37 jaar, had voor de derde keer een ernstige depressie. Medicatie hielp onvoldoende en daarom had ze ect (elektroconvulsietherapie) gekregen. Dat hielp gelukkig wel. Bij de laatste controle had de psychiater gezegd: ‘We hebben je nu drie keer opgelapt. Het wordt tijd dat je er zelf eens wat aan gaat doen. Zoek een vent. Websites genoeg.’
Allebei niet waar, hoor ik u denken. Maar helaas. Het laatste is waargebeurd. En dit soort dingen zijn ook nog eens geen uitzondering. Patiëntblaming of parentsblaming: de schuld bij de patiënt leggen of bij de ouders. Zelfs ouders die een kind verloren door suïcide krijgen hiermee te maken.
Soms heb ik dan de neiging te gaan roepen: ‘Doe niet zo stom. Psychische aandoeningen zijn hersenziektes. Om te benadrukken dat het geen keuze is. Maar spreken van hersenziektes geeft veel mensen een verkeerd beeld. Ze denken dan dat er helemaal niks aan te doen is. Gek dat dat niet geldt als je spreekt van een nierziekte of een longaandoening. Hersenen zijn natuurlijk altijd betrokken bij onze beleving en het daaruit voortkomende gedrag. Dat betekent niet dat de hersenen de oorzaak zijn. De oorzaken liggen in die dingen die hersenstructuur en functioneren beïnvloeden, dus erfelijkheid en biologische en psychologische omgevingsinvloeden en misschien nog een beetje vrije wil.
Op je innerlijke beleving heb je maar beperkt invloed. Net zomin als je het functioneren van je alvleesklier en je insulineproductie naar believen kunt veranderen. We zeggen dan ook niet tegen mensen: doe niet zo diabetisch. Zo heeft het ook over het algemeen weinig zin mensen aan te sporen om wat opgewekter te zijn of wat beter geconcentreerd.
Mensen zijn maar heel beperkt verantwoordelijk voor hun innerlijk beleven en daaruit voortvloeiende gedrag, omdat ze er niet vrij in zijn. Dus tegen iemand met depressies zeggen: ‘Zoek een vent’, is schandalig en ontzettend kwetsend. Het toont ook een fundamenteel onbegrip voor de ernst en de aard van psychische aandoeningen. Helaas is dat wijdverbreid. Mijn blogs hierover zijn daarom nog steeds nodig. Ik hoop het zo een beetje tegen te gaan en in elk geval de slachtoffers van dat onbegrip te steunen.
Meer van Menno Oosterhoff-
Menno Oosterhoff
Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater eninitiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl. Hij maakt de podcast ‘God zegene de greep’ over de dwangstoornis. Daarover gaat ook zijn boek ‘Vals alarm´ waarin ook zijn eigen dwangstoornis aan de orde komt. Zijn boek ‘Ik zie anders niks aan je’ gaat over psychische aandoeningen in het algemeen. Tenslotte vindt u een bloemlezing van zijn blogs terug in het boek 'De psychiater en ik', een uitgave van Medisch Contact.
psychiater, Heerenveen
'Het toont ook een fundamenteel onbegrip voor de ernst en de aard van psychische aandoeningen.'
Maar Menno, hebben jij en ik dat fundamentele begrip dan wel?
Ook jij tast in het duister, zelfs in deze column waarin je weer een krachtig statement wi...lt maken.
Enerzijds zeg je stellig: psychische aandoeningen zijn hersenziektes (waar dan wel wat aan te doen is), anderzijds dat '...de oorzaken liggen in dingen die de hersenstructuur en functioneren beïnvloeden'. Je blijft zelf ook heen en weer gaan tussen: echte bonafide ziekte van het lichaam en dus niet verwijtbaar (want dat lijkt je belangrijkste thema), en toch ook (een beetje?): beïnvloedbaar door gedrag, via de hersenen uiteraard...
Maar wat ergert jou dan zo zeer aan die uitspraak 'zoek een vent?' Tuurlijk, als het terloops en met ergernis en vanuit onmacht gezegd wordt is het verwerpelijk. Maar als diezelfde opmerking in een respectvolle context wordt geuit, met begrip voor de hele achtergrond en psychische dynamiek van de patiënt, kortom je kent de patiënt van haver tot gort en je hebt een goede band met hem, dan kàn die opmerking raak zijn. We kennen allemaal die afhankelijke patiënt die het zonder partner niet redt, die heftig suïcidaal wordt en vanuit zijn psychische opbouw en onveilig opgroeien het leven dan als onverdraaglijk ervaart en in de diepste depressie valt. Ja, die zal een heel stuk opknappen wanneer er weer een trouwe partner aan zijn zijde komt die niet doodgaat of de benen neemt.
En die vrije wil? Ach, dat is een illusie toch? Maar binnen de illusie waarin we met zijn allen dagelijks verkeren is 'ie hartstikke echt! En daarbinnen mag je mensen ook best af en toe aanspreken op hun verantwoordelijkheid. Als die vrije wil een illusie is kun je immers niet anders?
H. v.d. Pol
M.D. Oosterhoff
psychiater, Thesinge
Je kritiek, dat ik heen en weer ga klopt niet. Ik noem de hersenen als pathogenetische route en noem als etiologische factoren erfelijkheid en biologische en psychologische omgevingsfactoren en misschien een beetje vrije wil. Volgens mij is dat zo co...nsequent als wat.
Wat de ergernis over de opmerking betreft: Het was absoluut niet in zo'n sfeer zoals jij schetst geuit, maar wel degelijk verwijtend.
E. Hajdarbegovic
algemeen betweter, Rotterdam
Wanneer is het schuld en wanneer is het verantwoordelijkheid leggen?
M.W. Hengeveld
Psychiater, Leiden
Menno, heb je contact opgenomen met de betreffende psychiater en gevraagd of het zo is gegaan, en zo ja, persoonlijk gezegd wat je er van vindt?
M.D. Oosterhoff
psychiater, Thesinge
Beste Michiel
Nee, dat heb ik niet. Ik weet ook dat patiënten dingen soms anders opvatten of weergeven, maar in dit geval heb ik weinig redenen aan haar verhaal te twijfelen. Ik geloof dus dat zij de waarheid spreekt, maar dat is geen bewijs.