Verzuim geen gedrag? Sinds wanneer is de aarde dan weer plat?
7 reactiesVan de oneliner ‘Verzuim is gedrag’ krijgt collega-bedrijfsarts en blogger André Weel een ongelooflijke jeuk. Zo verklapte hij recentelijk. Trap er niet in, is zijn advies. Het is slechts de halve waarheid. ‘Verzuim is gedrag’ – zo stelt hij – bevat impliciet ‘een morele afkeuring, vanwege de valse suggestie dat verzuim een geacteerde keuze is’. Het achterliggende gedragsmodel kan ook meteen naar de schroothoop. Drijfzand namelijk. En juist met dit model in de hand zouden zieke medewerkers onder druk aan het werk worden gestuurd. De blog ging sky high. Opvallend veel bedrijfsartsen blij.
In zijn nieuwste blog ‘Vuilnisman, mag deze zak ook mee’ komt André Weel pas goed op stoom. Het gedragsmodel is een woekerplant, uitgezet door de gedragsmaffia. Aan de schandpaal ermee. De rapen blijken goed gaar, dat moge duidelijk zijn.
Curieus allemaal: een halfjaar geleden kopte dagblad Trouw dat de helft van de zieke medewerkers niets medisch mankeert .. Opvallende observatie in dit verband. Ook dit artikel ging viral. Het haalde zelfs het Radio 1-journaal. Niet vreemd, want de implicaties ervan zijn nogal verstrekkend, als je erover doordenkt. Maar het staat wel haaks op de visie van Weel.
Maar het kan nog gekker: een aantal bedrijfsartsen durft de stelling aan dat maar liefst 70 tot 80 procent (Trouw), wellicht zelfs 90 procent (Volkskrant) van het ziekteverzuim helemaal geen ‘harde medische’ oorzaken heeft Het gaat dan bijvoorbeeld om een ziek kind, bonje met je partner, een vervelend functioneringsgesprek, een ernstig zieke moeder, ruzie met een collega of financiële problemen.
Zij spreken in dit verband over ‘niet-medisch ziekteverzuim’. Ja, u leest het goed: ‘niet-medisch ziekteverzuim’ . Eén van die bedrijfsartsen verwoordde het treffend: ‘bij de meeste ziekmelders spelen kwesties waardoor ze zich even niet opgewassen voelen tegen het werk’.
Hoe zo: verzuim is geen gedrag?
Het is dus niet altijd ziek wat zich meldt . Die observatie vormt de kern van het gedragsmodel. De kneep zit hem in het woordje ‘ziek’. Ziekte is een niet functioneel containerbegrip; veel te lomp. Het maskeert bovendien. Het verdoezelt het verschil tussen de objectiveerbare medische aandoening (hét criterium voor loondoorbetaling bij ziekte), de ziektebeleving én het ziektegedrag. Tussen disease, illness en sickness zoals de Engelsen het zo mooi hebben verwoord. Tussen verzuimnoodzaak, verzuimbehoefte en verzuimgelegenheid. Tussen ziek zijn, ziek voelen en ziek melden. En dus tussen wit, grijs en zwart verzuim. Daar doorheen kijken is het vak van de bedrijfsarts en verzekeringsgeneeskundige. That’s all.
Maar, zo stelt André Weel, het gedragsmodel wordt als knoet gebruikt, om zieke medewerkers mee aan het werk te zetten. Dat klinkt bijna als slaan. En dat zou ‘regelmatig’ aanleiding geven tot medische tuchtzaken tegen zo’n ‘gedragsdokter’. Ik heb heel andere ervaringen. Kan me er weinig bij voorstellen. Ik daag daarom André Weel uit om zijn boude stelling inhoudelijk te onderbouwen. Show me the cases dus. Met als speciaal aandachtspunt: is het het model of is het de dokter ?
Tot slot zijn laatste pijnpunt. Dokters zouden zich niet met gedrag moeten bezighouden, want ze zijn geen amateurpsycholoog Nu val ik echt van mijn stoel. Onbegrijpelijke stelling. Het is precies andersom. Bedrijfsartsen kijken juist te weinig naar gedrag. En daardoor zien ze te vaak de oplossing over het hoofd. Erg jammer dus. Kans verkeken?
Achter elke ziekmelding zit een verhaal. Soms kort, af en toe lang. Nu eens gortdroog, dan weer spannend als een thriller. Moet je wel naar willen luisteren, natuurlijk. Laat dat nou net het vak van de bedrijfsarts en de verzekeringsgeneeskundige zijn. Gewoon luisteren. Elke dag weer. En altijd wat.
Maar: als verzuim geen gedrag is, dan is de aarde gewoon weer zo plat als een pannenkoek.
Arthur Sterk
bedrijfsarts, RIJSWIJK ZH
Om misverstanden te voorkomen: ik bepleit als zodanig niet dat het medisch arbeidsongeschiktheidsbegrip wat mij betreft zou moeten worden opgerekt.
Ik stel vast dat het 'ziektebegrip' in de praktijk al opgerekt is. Dat sluit op zich aan bij de colu...mn van Faas. Ik denk overigens ook niet dat het alleen 'dokters' zijn die dit begrip in de praktijk invullen. In zekere zin zijn de dokters 'kinderen van hun tijd' en wordt een kennelijke maatschappelijke behoefte ingevuld. En ja, het zou natuurlijk 'handig'zijn als de wetgever/beleidsmakers/politici zich zouden realiseren dat de huidige interpretatie de deur open heeft gezet naar het medicaliseren e/o of tot ziekte verheffen van tal van sociaal-maatschappelijke situaties, ongemakken, gebeurtenissen etc. Dan kan men twee kanten op: ofwel het arbeidsongeschiktheidsbegrip wordt teruggebracht tot wat het was danwel men realiseert zich dat 'ziekte' als zodanig de lading niet dekt en ontwikkelt nieuwe criteria en/of regelingen waarbij 'ziekte' niet de ingang is en een medisch label niet het toegangsbiljet vormt.
dolf algra
MC blogger , Rotterdam
Wederom dank voor de binnengekomen reacties. Het debat lijkt zich te focussen op een tweetal zaken:
1. Is het model (gedragsmodel) of is het de dokter ? André Weel denkt het model, ik denk de dokter.
Aardig om op te merken: de bedrijfsarts is een... hele grote black box. Hoe hij/zij tot haar oordeelsvorming komt is eigenlijk moeilijk te achterhalen. Er is ook erg weinig onderzoek naar gedaan. Ook opvallend eigenlijk. Blijft het toch allemaal met een saus van magie overgoten.
Interessant in dit verband is het onderzoek naar grondhouding van reintegratie professional Goed bespiegeld, beter begeleid. het zgn Mirror onderzoek - Maastricht - 2012. - er blijken er zo'n vijf grondhoudingen te zijn. Die grondhouding bepaalt voor deel uitkomst oordeel. Toch de dokter dus ?
Aan de hand van de casuïstiek van André is dat wellicht beter te beoordelen. We zijn benieuwd en in afwachting !
2. Staat het het ziekte wet/ao criterium - ten principale - ter discussie ?
Tot nu toe is er 'wettelijk' afgesproken dat het om een objectief aantoonbare medische aandoening zou moeten gaan. Dat is de basis voor loondoorbetaling bij ziekte.
Ik begrijp dat zowel Sterk als Weel het huidige ao criterium niet meer werkbaar vinden. over de houdbaarheidsgrens en out dated. Wellicht is de NVAB ook die mening aangedaan , gezien eerdere uitlatingen standpunten.
a. dat zou nieuws zijn ! - vandaar ook artikelen in Trouw en Volkskrant.
b. dan zou men dat politiek moeten aankaarten, want in de kern wil men de verzekeringsvoorwaarden van deze 'publieke verzuimverzekering' veranderen cq oprekken.
Interessante wending. Ben benieuwd of de NVAB al voorstel daartoe heeft klaar liggen cq heeft opgestuurd naar politieke partijen. Per slot van rekening zijn de verkiezingen in aantocht. Wellicht dat één van de partijen dit nog kan meenemen als onderscheidend element.
Interessant in dit verband is ook eerdere blog van Jim Faas - System meltdown - die over dezelfde problematiek gaat.
Dolf Algra
André Weel
bedrijfsarts, Dieren
Collega Sterk laat met zijn voorbeelden zien hoe onzinnig het onderscheid tussen medisch en niet-medisch verzuim is. Bedrijfsartsen staan af en toe voor ethische dilemma's. In het in Nederland vigerende stelsel zijn zij soms genoodzaakt om op sociaal... verzuim een medisch etiket te plakken. Voor sociaal-maatschappelijke arbeidsongeschiktheid is in ons stelsel geen ruimte. Deze situaties kun je niet afdoen als 'gedrag'. Dan schiet je te kort in je zorgplicht, zoals ook de tuchtrechter meermalen heeft uitgesproken.
Arthur Sterk
bedrijfsarts, Rijswijk
In feite bestaat er naast 'ziekte'als 'rechtvaardiging'voor het onttrekken aan verplichtingen ook een vorm van 'sociaal-maatschappelijke'arbeidsongeschiktheid. In tal van situaties is er strikt genomen geen 'stoornis' in medische, maar is het wel in ...Nederland geaccepteerd dat men zich aan verplichtingen mag onttrekken. Het zieke gezinslid, een overlijden, de stressvolle arbeidsverhouding, sociaal-maatschappelijke tegenslag en life-events als echtscheiding etc. Hier speelt dus niet zozeer 'ziekte' een primaire rol, maar een breder sociaal-maatschappelijk fenomeen. Andere regelingen als zorg- of calamiteitenverlof zijn van korte duur en bovendien wordt lang niet altijd het volledige salaris gecompenseerd.
Ik kom niet zo veel bedrijfsartsen tegen die de vader of moeder van een ernstig ziek kind 'aan het werk sturen', om maar eens een voorbeeld te noemen. En mocht dit wel gebeuren, dan is de huisarts, psycholoog of collega er snel bij om de bedrijfsarts op zijn hardvochtigheid te wijzen. Of wordt het oordeel van de bedrijfsarts door het UWV in en zogenaamd deskundigenoordeel onderuit gehaald (een recent artikel in TBV laat zien, dat het gewoon een 'muntje'opgooien is, welke kant het UWV uitgaat, maar dat in elk geval de wens van de patient/werknemer meestal doorslaggevend is voor de uitslag van een deskundigenoordeel). Als we bovendien straks een wettelijke 2nd opinion op het advies van de bedrijfsarts hebben, kan ik voorspellen welke kant het opgaat in die situaties. Dan heet de verziekte arbeidsrelatie gewoon een stress-stoornis, het verdriet na een overlijden een 'gestoord rouwproces' of depressie etc. Kortom: 'dokters maken mensen ziek'.
Misschien is het tijd om naast het begrip 'medische arbeidsongeschiktheid' ook een ander criterium te introduceren ('sociaal-maatschappelijke arbeidsongeschiktheid'). Vraag is wel wie dat moet beoordelen en welke grondslag/criteria hier dan voor moeten gelden? Toch maar bij 'ziekte' en dokters houden?
dolf algra
De Werkplaats - denktank voor sociale zekerheid en zorg, rotterdam
Dank voor de reacties. Dat is mooi, want het betreft de kern van het vak van bedrijfsarts. Is verzuim nou wel/niet gedrag ( en dus beïnvloedbaar ?) En: is het gedragsmodel wel/niet een goede aanvliegroute ?
Steven Verbeek roept de vraag op of verz...uim wel een kerntaak van bedrijfsarts is. Verzuim is voor mij de cliffhanger, het haakje , het startpunt om een bedrijf/medewerker te adviseren. Niets beter/mooier/illustratiever als een complexe verzuimcasus. Kan alles aan opgehangen worden. Sociaal medische begeleiding is net een puzzle. Soms verrassend ingewikkeld.
Wil een bedrijfsarts effectief kunnen adviseren dat moet hij het bedrijf /de organisatie natuurlijk goed ( door en door) kennen. Anders is het tennissen met een blinddoek op - zoals een collega het treffend verwoordde. Dus is het adagium voor de bedrijfsarts: de spreekkamer uit en de werkplek op ! Helemaal mee eens dus.
André Weel vindt verzuim - in de tussentijd- toch een beetje gedrag. Dat is mooi. Hij schuift langzaam op dus. Wellicht is hier sprake van voortschrijdend inzicht. Wie weet.
Zijn vertrouwen in de journalistiek is niet toegenomen. Ik denk dat ze - van Trouw en de Volkskrant - precies hebben opgeschreven wat er is gezegd. En dat is veelzeggend namelijk. Want als de NVAB stelt dat het merendeel van het ziekteverzuim niet medische van aard is dan heeft de NVAB het ziektewet /medische arbeidsongeschiktheidscriterium blijkbaar aan de wilgen gehangen. De rest van BV Nederland leeft echter in de veronderstelling dat de bedrijfsartsen en verzekeringsartsen dat criterium wel - naar de letter en de intentie - naleeft. Als dat niet zo is, is dat regelrecht nieuwswaardig.
Ten slotte: André Weel wil de discussie voort zetten in het TBV. Jammer, want teveel entre nous (bedrijfs- en verzekeringsartsen). Ik zou hen juist willen vragen/verzoeken een artikel - met casuïstiek- voor Medisch Contact te schrijven. Daar heeft iedereen dan wat aan. Groter bereik, meer impact.
Dolf Algra
André Weel
bedrijfsarts, Dieren
Verzuim is (ook) gedrag. De door mij gewraakte oneliner reduceert verzuim tot alleen maar gedrag. Dat is (minder dan) halve waarheid. Niet alleen omdat er veel meer meespeelt. Maar ook vanwege de impliciete beschuldiging. Het statement roept de sugg...estie op dat de verzuimer een ander gedrag kan kiezen. Bijvoorbeeld doorwerken. Die keuzevrijheid ontbreekt meestal. De oneliner blameert alle bonafide verzuimers door ze weg te zetten als slappelingen of malingeraars.
Het andere deel van de oneliner, ‘Ziekte overkomt je’ is nog erger. Met de valse suggestie ‘Niks aan te doen dus blijf maar thuis’. En de consequentie ‘Als bedrijfsarts brand ik hier mijn vingers niet aan’. De dokter keert de ziekte en daarmee ook de zieke de rug toe. Algra zegt hier niets over. Organisatieadviseurs Falke & Verbaan ergeren zich aan het eigen leven dat de oneliner sinds 15 jaar is gaan leiden. Deze doet geen recht aan het door hen gepropageerde gedragsmodel. Ik praat daar binnenkort verder over met hen.
Algra beroept zich op Trouw en De Volkskrant. De artikelen van 12 en 13 maart 2016 doen niet veel meer dan de bevraagde ‘verzuimdeskundigen’ napraten. De journalisten trekken daaruit onjuiste conclusies in de vorm van pakkende krantenkoppen. Er is een groot verschil tussen de krantenkoppen ’70 tot 90% van het verzuim is niet-medisch’ en de feitelijke constatering ‘bij 70 tot 90% van de verzuimgevallen spelen niet-medische factoren mee’.
Dolf Algra propageert het luisteren als dé aanpak voor de bedrijfsarts. Alweer een halve waarheid! Een goed verzuimconsult begint met een zorgvuldige bevraging. Daarbij hoort een goede arbeidsanamnese. En een gericht onderzoek.
Bedrijfsgeneeskunde is een mooi vak, maar het is geen makkelijk vak. Het is te gecompliceerd om het af te doen met een oneliner. Algra en ik blijven het hierover oneens. Ik zet de discussie voort met een artikel in het Tijdschrift voor Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde van februari. Compleet met casuïstiek!
Steven J.A. Verbeek
Bedrijfsarts, Coullons, Frankrijk
Voorspelbare reactie van Dolf Algra. En hij heeft ook wel gelijk als het om de gedragsaspecten gaat van verzuim.
Maar Dolf, is verzuim nu een zaak van bedrijfsartsen? Worden wij niet geacht preventief te werken in plaats van met laptop & leasebak ac...hter de verzuimers aan te gaan?
Dat "Nederland ziek" was heeft Lubbers in begin 90-er jaren gezegd en daar mocht de Commissie Buurmeijer iets van vinden. Want teveel WAO-ers. Uiteindelijk de miraculeuze vondst in het Besluit Arbodiensten van 1994 waarin de bedrijfsarts de "adviseur" werd van de werkgevers m.b.t. verzuim.
Een hele generatie bedrijfsartsen is opgegroeid met deze "kerntaak". Ondertussen komen ze nauwelijks in de bedrijven, op de werkvloer. Daar waar je de arbeidsomstandigheden kunt zien, horen, voelen en ruiken.
Ondertussen blijft de curatieve sector muisstil. Stel je voor dat huisartsen en specialisten iets over verzuim zouden moeten zeggen. Zoals in mijn thuisland Frankrijk. Daar wel.