Vuilnisman, mag deze zak ook mee?

In mijn vorige blog heb ik de oneliner ‘Ziekte overkomt je, verzuim is gedrag’ als exponent van het zogenoemde gedragsmodel aan de schandpaal genageld. Die blog heeft veel reacties opgeleverd. Ook enkele heel persoonlijke getuigenissen en ervaringen. Ik kreeg heel veel bijval van collega-bedrijfsartsen. ‘Eindelijk iemand die het durft te zeggen!’ Alsof het om de nieuwe kleren van de keizer gaat.

Er kwamen heel positieve reacties vanuit het bestuur van de beroepsvereniging NVAB. Er was uiteraard een afwijzing van Dolf Algra, verder niet met argumenten onderbouwd. Er was een kritisch-afkeurende reactie van Falke & Verbaan. Dit trainingsinstituut kun je beschouwen als de bakermat van het gedragsmodel. Zij hebben al tweehonderd bedrijfsartsen in dit model getraind. Dat is 10 procent van de nationale sterkte. Die tweehonderd hebben trouwens niets van zich laten horen.

In de periode 1927-1933 onderzocht de Amerikaanse Western Electric Company het effect van beloning en werkomstandigheden op het functioneren van werknemers van de Hawthorne-fabriek, net buiten Chicago. Van een deel van de werknemers werden de werkomstandigheden verbeterd en de beloning verhoogd. Wat bleek? Ook de werknemers voor wie beloning en werkomstandigheden niet veranderden, waren tevredener. Ook zij presteerden beter. Dit heet sindsdien het Hawthorne-effect. Alleen het meedoen aan een onderzoek brengt iets teweeg bij mensen. De werknemers voelen zich beter dan voor het onderzoek. Ze zijn gemotiveerder en functioneren beter. Het ondersteunt mijn hypothese. Aandacht is een medicijn. Aandacht schenken en respect tonen is een basishouding voor elke dokter van Hippocrates tot heden. Heel basaal en vanzelfsprekend. Aandacht schenken aan mensen op de werkvloer is een basishouding van elke bedrijfsarts. Helaas vergeten we dat weleens. Of we hebben er te weinig tijd voor. Maar het werkt! Vroeger, en nu nog steeds.

Het Hawthorne-effect kun je afdoen als een collectief placebo-effect. Maar het is wel een effect! Misschien storend voor de onderzoekers, omdat het verschil tussen controle- en interventiegroep in rook op gaat. Maar prettig voor werknemers en management. En wat kunnen we anno 2016 leren van het Hawthorne-effect?

Aandacht, respect en liefde voor de werkende mens voorkomt veel ellende, ook verzuim. De gedragsmaffia heeft niet alleen een verkeerde basisfilosofie, zij mikt ook nog eens op de verkeerde doelgroep. Net als voor ziekte geldt voor verzuim: voorkómen is beter. Dus ga aan de slag met werkende mensen. Ga niet manipuleren met verzuimers en hun ‘verzuimgedrag’, maar verbeter de 4 A’s: arbeidsinhoud, arbeidsomstandigheden, arbeidsverhoudingen en arbeidsvoorwaarden. Succes verzekerd.

De gedragsmaffia zou jaloers zijn op een Hawthorne-effect. Maar die kijkt de andere kant op. En zit intussen niet stil. Ik wil u de jongste loot aan de woekerplant van het gedragsmodel niet onthouden. Kreeg ik deze week in de bus. Ik citeer uit de folder:

Ziekteverzuim, hoe kom je daar vanaf? Voor menig werkgever is dat nog steeds een lastig te beantwoorden vraag. Hoe krijgt de werkgever grip op de aanwezigheid van medewerkers? Wat kan de werkgever doen zonder zelf te gaan dokteren? Het antwoord op dit soort vragen ligt besloten in de Methode IK. Deze staat centraal in het net verschenen boek Ziekteverzuim bestaat niet. Ziekteverzuim is een functioneringsprobleem. De auteurs hebben de Methode IK ontwikkeld zodat werkgevers op basis van hun eigen regelmogelijkheden grip kunnen krijgen op de inzetbaarheid van medewerkers die met gezondheidsklachten kampen. Niet het gezondheidsvraagstuk staat centraal, maar het perspectief op werk waarin de medewerker goed kan functioneren.

En dan volgen zes modellen waarmee de werkgever zelf de arbeidsverhouding kan herstellen. De uitkomst: de werknemer kan anders gaan werken of ander werk gaan doen. Slikken of stikken. Ziekte en gezondheid doen niet meer mee en de dokter is weggedemedicaliseerd. Een doe-het-zelfboek voor werkgevers. Is dit eigen regie? Of ziekteverzuim voor dummies? Helpers weg!

Ik ben er gauw mee klaar. Ik doe het in een afvalzak en zet die bij het huisvuil. Niet geschikt voor hergebruik! De vuilnisman weet er wel weg mee.