Levenslang: hoe een vrolijke carnavalsnacht veranderde in een nachtmerrie

Daar lag hij, in een plasje bloed, weggedraaide ogen, happend naar adem. In mijn jarentachtiglegging en aerobicspakje knielde ik naast hem neer op de grond. Om ons heen een cirkel van clowns, militairen en prachtig geschminkte mensen.

Ergens in het duister daarachter de jongen met de zwarte cape die ik net zonder aanleiding of reden op mijn vriend in had zien slaan. Het groene licht van de pinautomaat naast ons scheen op het bleke gezicht van mijn vriend. In de verte hoorde ik mensen schreeuwen, de hoeven van de politiepaarden naderen, de sirene goddank steeds dichterbij. Doodsbang was ik, want het bloed uit het oor van mijn vriend en zijn zware, reutelende ademhaling waren geen goed teken, wist ik als geneeskundestudent. Als verdoofd stapte ik minuten later de ambulance in. In het ziekenhuis dromden de witte jassen om hem heen in de traumakamer. Plots viel mijn blik op mijn handen die nog onder het bloed zaten. Boven de wasbak spoelde ik ze af, keek naar mezelf in de spiegel erboven en voelde me wezenloos.

Mijn vriend bleek een schedelbasisfractuur te hebben en een bloeding in zijn hoofd. Niemand wist aanvankelijk hoe hij zou herstellen. Gelukkig lukte hem dat goed, al knokte hij jarenlang om weer helemaal de oude te worden.

In die carnavalsnacht, nu veertien jaar geleden, besefte ik als jonge, onbevangen studente voor het eerst dat het leven opeens kan stilstaan, je in én door één klap van alle zekerheid kan worden beroofd. Ik leerde wat de impact kan zijn van geweld, hoe complex een strafproces in elkaar zit voor slachtoffers en hoe onrechtvaardig het recht kan voelen. Slechts een week voor de eerste zitting werden we door de officier van justitie geïnformeerd over de tenlastelegging: enkelvoudige mishandeling. Daar was juridisch, zeker gezien de ernst van het letsel, van alles van te vinden. Het was echter te laat om daar nog iets aan te doen en strijden voor een wijziging kostte energie die er voor ons, in een tijd van overleven, niet was. Wij hadden destijds geen slachtofferadvocaat die ons bijstond met als gevolg dat we totaal geen zicht hadden op de rollercoaster waar we ongewild in waren gestapt.

Vorige week volgde ik het hoger beroep in de ‘Mallorcazaak’ en dacht ik terug aan mijn eigen ervaring. De beelden drongen zich weer even als flitsen aan me op, zoals ze dat ook soms doen tijdens bepaalde fragmenten in films of wanneer ik op drukke plekken ben. Ik dacht ook veel aan Lisa, de vriendin van Carlo Heuvelman. Ik hoorde en zag haar voor de tweede keer in 2,5 jaar een indringende slachtofferverklaring afleggen. Een verhaal over ongekend leed en immens verdriet.

Dergelijke verhalen grijpen ons allemaal aan, maar een week later zijn we het vaak ook alweer vergeten. Het leed dat schuilgaat achter dit soort zaken blijft echter aanwezig en kent een enorme omvang. Het is belangrijk daar voldoende bij stil te staan, juist ook in het strafproces. De laatste jaren is er in toenemende mate aandacht voor de rol van slachtoffers, naasten en nabestaanden. Dat is soms moeilijk en precair, zo ervaar ik dat ook soms als behandelaar in de tbs, maar aandacht voor hun positie en hun ervaringen is wel ontzettend belangrijk. De jongen die mijn vriend een schedelbreuk sloeg, kreeg geen gevangenis- maar een taakstraf omdat zijn zwangere vriendin op het punt stond te bevallen en die situatie en zijn blanco strafblad een celstraf niet passend maakten. Ik begreep dat niet.

Gehoord worden, uitleg en begeleiding in het (straf)proces hadden de gevoelens van onmacht, onrecht en onbegrip die ik lang met me heb meegedragen mogelijk kunnen voorkomen of verminderen. Het goed doorlopen van een strafproces als slachtoffer of nabestaande vormt immers een voorzichtig begin van de verwerking van het aangedane leed en verdriet. Vaak hoor ik slachtoffers zeggen: ‘Wij hebben levenslang’. Ik draag die carnavalsnacht inderdaad levenslang met me mee, maar door mijn werk in de forensische sector zag ik het systeem steeds vaker van binnenuit, kreeg ik inzicht en ging ik het proces beter begrijpen. Zo veranderde mijn levenslange last van die donkere carnavalsnacht langzaam in een levenslang bewustzijn, want vergeten zal ik het nooit.