Het wassende water

Nee, ik heb het vandaag niet over de stijgende zeespiegel. Die stijgt misschien wel harder dan we eerder dachten, nu het zee-ijs van Antarctica steeds sneller verdwijnt. Intussen regent het hier al weken pijpenstelen. Genoeg reden tot zorg dus.

Water is een bedreiging. Tegelijk is het een levensnoodzaak. We kunnen niet zonder, maar een teveel kan rampzalig zijn. Hoe moeten we omgaan met die tegenstrijdigheid?

Met opgestoken paraplu wandel ik door de stromende regen vanuit huis naar het dorp Laag-Soeren. Onderweg kom ik langs een opvallend torentje. Het staat wat verloren aan een landweg, in een modderig veld waar paarden grazen. Plaatselijk is het bekend als het Torentje van Jut, maar de officiële naam is Priesnitzmonument (met één s). Het monument bestaat uit een vierkant onderstel van steen, met een inham aan elke kant. Daarboven staat aan elke zijde de naam van een waterdokter. Het zijn er vier. Ik lees hun namen: Priessnitz (met dubbel-s), Oertel, Flusse en Rausse. Het geheel wordt bekroond met een puntdak.

Het torentje is rond 1860 gebouwd door een Amsterdammer, Jut van Breukelerwaard. Deze steenrijke reumalijder had zijn heil gezocht in een Duits Kurort. Toen daar de koudwaterbehandeling bij hem heel goed bleek te werken, wilde hij ook in Laag-Soeren een watergeneeskundig centrum oprichten. Dat centrum kon daarvoor mooi het water uit de Veluwse sprengen gebruiken. In 1849 had Jut hetnabijgelegen Huis Laag-Soerenmet landerijen gekocht. Daarop liet hij een badhuis bouwen. De badinrichting bestaat niet meer, maar de laan nog wel: de Badhuislaan.

De watertherapie of hydrotherapie rekenen we tegenwoordig tot de alternatieve geneeswijzen. De ratio van deze therapie laat zich in drie woorden samenvatten: water wast schoon. Velen hebben geloofd en geloven nog in de genezingskracht van dat wassende water. Dat geldt voor inwendig gebruik (drinkkuren, darmspoelingen) maar ook voor uitwendige toepassingen (afwassingen, pakkingen, compressen, begietingen, koude en hete baden). Velen staven dat met hun ervaringen, zoals kennelijk ook Jut van Breukelerwaard. Dat is de aantrekkingskracht van de alternatieve geneeskunde: geen moeilijke pathofysiologische verhandelingen, maar een klip-en-klaar verklaringsmodel dat iedereen snapt. Het is zo simpel dat zelfs de vraag naar wetenschappelijk bewijs niet wordt gesteld. Die vraag lijkt overbodig, ja zelfs ongepast bij zo’n prima facie inzicht. Waarom zou je je op dit terrein gaan uitputten in een gecontroleerd en gerandomiseerd onderzoek? De ervaring van patiënten zoals onze Jut zegt toch genoeg? De Duitse Kurorte leiden nog steeds een bloeiend bestaan. In Nederland komen er ook steeds meer.

Ik word nieuwsgierig naar de persoon van waterdokter Priessnitz. Wat was hij voor iemand? Was het een wonderdokter? We kennen nog altijd het naar hem genoemde ‘nat verband …’

Vinzenz Priessnitz (1799-1851) was een boer uit Silezië. Hij genas vele zieken met koudwatercompressen, ademhalingsoefeningen en een dieet. Verder weten we niet veel van hem. Hij heeft nooit een letter over zijn geneeswijzen op papier gezet. Naar verluidt was hij analfabeet. Hij zal dus geen chirurgijns- of heelmeestersdiploma hebben gehad. Toch wordt hij beschouwd als de vader van de hydrotherapie. Van de andere drie waterdokters op het Priesnitzmonument is helemaal niets terug te vinden.

Terwijl ik terugwandel klaart het op. De zon brandt even fel, maar een volgende bui is alweer op komst. Even flink doorstappen. Intussen pieker ik nog over een watergeneeskundig probleem. Hoe zit het nou met dat nat verband? Dat wordt nog altijd door de reguliere geneeskunde aanbevolen bij wondinfecties. Veel zorginstellingen hebben folders met patiëntinstructies. Deze is van het Ziekenhuis St. Jansdal:

Bij u is een nat verband aangelegd, ter voorkoming van een wondinfectie. U moet dit verband zelf regelmatig nat maken, zodanig dat het verband voortdurend nat is. Het beste kunt u hiervoor gekookt, afgekoeld water gebruiken. Het verband mag absoluut niet met plastic afgedekt worden! Dit geeft een broeieffect, wat juist een infectie kan bevorderen.

Water als antibioticum? Een gemacereerde huid is juist een mooie porte d’ entrée voor micro-organismen! En waarom is dat broeieffect zo slecht? Ik kan het niet meer volgen.