Het medische woord van het jaar

De magie van een vreemde taal. Dit abracadabragevoel bestaat niet alleen op vakantie, maar eveneens in het ziekenhuis. Begrippen, afkortingen en gezegdes, de medische taal kent het allemaal. Vakjargon, ook wel het kak(ker)jargon in de oren van een leek. Sla de Dikke van Dale open en er is altijd wat nieuws te leren. Dat geldt ook voor de medicinae lingua, de taal in zorgland.

Les 1: begrippen. In de collegebanken start je met de Latijnse benaming en andere medische terminologie. Ingewikkelde woorden voor iets wat we in het dagelijks leven iemands voorkant, de rechterpink, bloedverdunners of pijn bij plassen noemen. Worstelen met de uitspraak van bijvoorbeeld oedeem en struikelen over de tongbrekers zoals piperacilline-tazobactam. De klemtoon is eveneens belangrijk. Een van mijn collega’s hamert er bijvoorbeeld op dat het panaritium tendinéum is, je zegt immers ook perinéum en Colosséum. Na vallen en opstaan en goedbedoelde verbeteringen kan men door naar les 2.

Les 2: afkortingen. In de kliniek zijn deze hot en happening. Elk individu, specialisme en ziekenhuis heeft een eigen arsenaal. Enkele afkortingen uit mijn notities zijn HA = huisarts, AS = antistolling, GB = geen bijzonderheden. Een collega gebruikt graag KNUK GB (kalium, natrium, ureum, kreatinine geen bijzonderheden) om het lab te beschrijven. Onder de specialisten spannen de cardiologen de kroon. Tijdens mijn coschap cardiologie was ik gewapend met een A4’tje vol met afkortingen plus definitie in lettergrootte 8. En waar in het ene ziekenhuis het spoedoperatieprogramma USA (urgent, spoed, acuut) heet, noemt het andere ziekenhuis het de NITV (nader in te vullen). Weet men grotendeels de afkortingen te ontcijferen, ga dan verder met les 3.

Les 3: gezegdes. Er zijn diverse spreuken in omloop. De metafoor ‘een stip op de horizon zetten’ wordt gebruikt bij de voorlopige ontslagdatum met patiënt bespreken. Bij een patiënt die wil weten hoe het beloop gaat zijn, komt de uitspraak ‘ik kan niet in een glazen bol kijken’ om de hoek kijken. Iets kan in de pijplijn zitten en een zieke patiënt kan de bocht gaan nemen. Er zijn zoveel manieren om iets te zeggen zonder het daadwerkelijk te zeggen. Inmiddels vaste uitspraken in gebruik genomen afkomstig van jezelf of die van collega’s gekopieerd en geplakt? Geslaagd voor les 3.

Vergeet naast les 1, 2 en 3 ook niet de regels in acht te nemen, anders heb je de medische taalpolitie op je nek. Je gaat naar ok (operatiekamer) maar je kan niet zeggen dat de ok geslaagd is. Je hebt pijn rechtsboven in de buik maar geen pijn in de rechterbovenbuik. Afkortingen in de brieven? Not done. Bij voorkeur vakjargon gebruiken maar nooit in de uitleg aan patiënten. Etc., etc., etc. Voor de beginners onder ons, je hebt veel aan context en Google is vaak je beste vriend. Na verloop van tijd verander ook jij in een medische encyclopedie. Een mooi gegeven, want zo communiceer je op niveau met je collega in binnen- en buitenland. Wellicht dat de oudere generatie van mening is dat niet alleen de Nederlandse taal maar ook de medische taal er onder de jeugd in kwaliteit op achteruitgaat. Op onze afdeling werd in ieder geval het voorstel gedaan voor een groot chirurgisch dictee. Dat dictee zal ik u besparen, maar wat is volgens u het medische woord (term, afkorting of gezegde) van het jaar?