Doodsangst als verbinding

De dood is de belangrijkste bedreiging waar we mee in het reine moeten zien te komen. Vrijwel alle mensen weten zich het grootste deel van hun leven te verhouden tot dit onontkoombaar einde. Maar wat als bij tijd en wijle pijnlijk scherp doordringt dat we onszelf ooit op moeten geven? Dat we zullen stoppen met het opdoen van ervaringen en dat we in de vergetelheid zullen raken?

Bij mevrouw D. van eind 20 leidt die sensitiviteit tot wekenlange periodes van paniekaanvallen en jaarlijkse depressies met een nihilistisch karakter. Ze twijfelt dan aan de zin van alles en voelt geen energie meer om wat dan ook te ondernemen. Tussendoor functioneert ze goed, met een uitdagende fulltimebaan bij een bank. Bovendien vertelt ze me over haar lijden met een grote glimlach, ook al wordt ze nog meerdere malen per week geplaagd door de paniekaanvallen.

Symptoombestrijding bestaat uit een antidepressivum of misschien een enkele keer een benzodiazepine. Een meer fundamentele verbetering zou uit de zingevingshoek kunnen komen. Kernwaarden als dankbaarheid, acceptatie en emotionele verbinding schieten me door het hoofd. Sommige filosofen stellen dat juist onze sterfelijkheid maakt dat ervaringen betekenisvol kunnen zijn.

Toch vind ik die sensitiviteit van mevrouw D., in combinatie met haar opgewekte presentatie ook bewonderenswaardig en fascinerend en vraag ik me af of deze nog ergens goed voor is. Ik denk aan mijn oud-opleider die het soms had over de hypomane afweer van depressieve gevoelens. Dat komt er bij mevrouw D. op neer dat ze vrolijk doet (en zich ook zo denkt te voelen), om een meer existentiële staat van lijden te onderdrukken.

Dat existentieel lijden kan ook een basis zijn voor creatieve uitspattingen, met een verbindend effect. Misschien wel des te beter als de tegenstrijdige elementen als daadkracht en vrolijkheid ook aanwezig zijn. Ik denk aan het nummer ‘Without you’ van Avicii, waarvan het muzikale slot mij al jaren raakt. Avicii, de wereldberoemde DJ die kampte met angsten vanaf de puberteit en uiteindelijk stierf op zijn 28ste door een zelfgekozen dood, staat bekend om zijn vrolijke en opzwepende melodieën. In dit nummer eindigt hij met een opgewekte en krachtige solo, terwijl op de achtergrond een ijzingwekkend angstige melodie doorklinkt. Verbinding door sensitiviteit op een existentieel niveau kan voor mij niet duidelijker voelbaar worden. Misschien ligt in de sensitiviteit van mevrouw D. juist de kans op verbinding en daarmee op minder paniek en depressie. Nu nog zoeken naar een manier om dat over te brengen.