‘Er is nul bewijs dat assertiviteit leidt tot betere artsen’

Om inclusie te bevorderen in de medische wereld, moeten we het hebben over oncomfortabele onderwerpen. Want uiteindelijk heeft iedereen daar baat bij, zegt Rashmi Kusurkar, de eerste hoogleraar inclusie en motivatie in medisch onderwijs en opleiden.

‘Big shoes to fill? Er zijn geen schoenen, ik moet nieuwe schoenen maken!’ Rashmi Kusurkar is de eerste hoogleraar inclusie én motivatie. Toen ze zestien jaar geleden vanuit India in Nederland als arts en onderzoeker kwam werken, keek ze met de frisse blik van een buitenstaander naar het Nederlandse geneeskundeonderwijs. Ze promoveerde op het onderwerp motivatie: De juiste motivatie, wantivation, is geassocieerd met betere leren, betere prestaties, en betere well-being. Maar gaandeweg kwam het onderwerp ‘inclusie’ op haar pad. ‘Inclusie vond mij’, zegt ze in haar oratie, die ze vorige week uitsprak.

Inmiddels geeft Kusurkar in het Amsterdam UMC leiding aan een team dat thema’s onderzoekt binnen de driehoek inclusie, diversiteit en equity (gelijkwaardigheid). Voor haar zijn deze drie onlosmakelijk met elkaar verbonden. ‘Je moet aan alle drie aandacht besteden. Je kunt als organisatie diversiteit nastreven, maar als mensen zich niet geïncludeerd voelen, dan heb je geen equity. Daar heb je “equity-beleid” voor nodig.’

Rolmodellen

Op de vraag waar er werk aan de winkel is, als het gaat om de Nederlandse medische wereld, antwoordt ze: ‘Het valt op dat het medisch personeel momenteel grotendeels wit is. Daardoor missen geneeskundestudenten rolmodellen op de werkvloer. Hoe belangrijk rolmodellen zijn, daar is al veel onderzoek naar gedaan. En dat moet dus veranderen. Want als dat niet gebeurt, heeft dat tot gevolg dat studenten met niet-witte achtergrond zich – soms onbewust – afvragen: “mag ik hier zijn? Maak ik kans om specialist te worden?” Dit wordt gestaafd door onderzoek van Lianne Mulder: Diversity in the pathway from medical student to specialist in the Netherlands, dat nu gepubliceerd is in The Lancet: Regional Health Europe.’

Kusurkar, die Mulder begeleidde, deelde de bevindingen in haar oratie. Daaruit blijkt dat zowel vwo-scholieren met niet-Europese migratieachtergrond als vwo-scholieren met een lagere of gemiddelde sociaaleconomische status minder kans hebben om te worden toegelaten tot geneeskundeopleiding. Bovendien hebben artsen met een migratieachtergrond een kleinere kans om specialist te worden. Artsen met een Turkse of Marokkaanse migratieachtergrond, zowel mannen als vrouwen, en vrouwelijke artsen met andere niet-Europese migratieachtergrond hebben de minste kans om medisch specialist te worden. De grootste kans om specialist te worden hebben dus mannelijke artsen zonder migratieachtergrond.

‘Lekkages’

Wat valt daaraan toe doen? Kusurkar: ‘Het onderzoek toont dat er op twee cruciale momenten “lekkages” zijn in de pijplijn van jeugd tot arts. De eerste is bij de toelating tot de basisopleiding, de tweede is het moment van specialisatie.’ Een andere manier van selecteren zou helpen. We laten even de selectiemethoden voor de basisopleiding buiten beschouwing. Voor het verhelpen van de tweede ‘lekkage’ – bij de overgang naar aios – is er ‘best veel wat we kunnen doen’, zegt Kusurkar. ‘Bij het aannemen van nieuwe mensen gaat het er altijd over of iemand “in het team past”. Daar is dus veel winst te behalen; je kunt namelijk bewust het selectieteam aanpassen. Dat kunnen alle opleidingen morgen al doen. Een divers samengestelde selectiecommissie biedt iedereen een nieuw perspectief.’ Wat ook zou kunnen bijdragen is het opstellen van een nieuw ‘framework’, waarin wordt gekeken naar de kwaliteiten van toekomstige specialisten. ‘Welke eigenschappen heeft een goede specialist echt nodig om goede zorg te leveren aan een diverse patiëntpopulatie? Dat moet meer aandacht krijgen.’

‘Niet assertief genoeg’

De Amsterdamse hoogleraar geeft een voorbeeld van dat andere perspectief. ‘In de Nederlandse cultuur is assertiviteit belangrijk. Daar wordt ook naar gekeken bij het aannemen van een nieuwe collega, als je dat niet laat zien dan wordt dat als problematisch gezien; “is niet assertief genoeg”. Toch is er geen evidence, nul, dat assertiviteit leidt tot betere artsen. Het lastige is dat mensen die uit een collectivistische cultuur – zoals mijn eigen Indiase achtergrond, maar ook Marokkaans of Turks – op achterstand binnenkomen. In hun opvoeding hebben ze geleerd om zich juist bescheiden op te stellen. Dat soort problemen ervaren geneeskundestudenten en jonge artsen. De verantwoordelijkheid om dit op te lossen, moet je niet bij de individu neerleggen – het systeem moet veranderen.’

Kusurkar realiseert zich dat ze bij het benoemen van dergelijke heikele punten, ook oncomfortabele onderwerpen aanroert. ‘Dat hoort ook. We moeten moedig zijn, en ongemakkelijke gesprekken aangaan. Het is belangrijk dat de medische stand een betere afspiegeling is van de maatschappij, want dat is het nu totaal niet. Als dat wél gebeurt, zorgen we beter voor onze patiënten, de zorg in het algemeen én onszelf.’

Aan haar oratie was een mini-symposium verbonden met ‘best-practices’ op het gebied van inclusie in het medisch onderwijs.