Een op de vijf vrouwen na ivf ook nog spontaan zwanger

20 procent van de vrouwen raakt spontaan zwanger na een eerder succesvol ivf- of ICSI-traject. Dit blijkt uit een systematic review en meta-analyse door de Britse Annette Thwaites e.a. in Human Reproduction.

De media noemen het ‘wonderzwangerschappen’: vrouwen die na eerdere in-vitrofertilisatie (ivf) of intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI) spontaan zwanger raken. Vaak hebben ze het gevoel dat ze niet meer op natuurlijke wijze zwanger kunnen raken.

Ivf en ICSI zijn vruchtbaarheidsbehandelingen voor vrouwen bij wie het niet lukt om zwanger te worden of voor bijvoorbeeld alleenstaande vrouwen met een kinderwens. Het verschil tussen de twee methoden zit in de manier van bevruchting: bij ivf worden de meest beweeglijke – ‘beste’ – spermacellen met de eicellen samengebracht, bij ICSI wordt één goede spermacel in de eicel geïnjecteerd.

Uitzonderingsgevallen

Eerdere onderzoeken maar ook praktijkervaringen laten zien dat er vrouwen zijn die spontaan zwanger worden na een eerdere vruchtbaarheidsbehandeling; stellen bij wie dit gebeurt denken dan vaak dat zij uitzonderingsgevallen zijn. Deze veronderstelling kan ervoor zorgen dat een stel dat door zo’n behandeltraject is gegaan, geen spontane zwangerschap meer verwacht en geen anticonceptie meer gebruikt. Soms leidt dit tot ongeplande en ook ongewenste zwangerschappen. Vanwege het gebrek aan kennis en cijfers over deze groep zwangerschappen verrichtten Thwaites e.a. een systematic review en meta-analyse.

De onderzoekers zochten naar publicaties in verschillende databases tussen 1980 en 2021. Zij includeerden studies waarbij één van de uitkomsten het aantal vrouwen was met een spontane zwangerschap na een eerdere succesvolle ivf- of ICSI-behandeling. Een succesvolle behandeling werd in deze studie gedefinieerd als een voldragen zwangerschap na behandeling. Van de 1108 gevonden studies includeerden zij er uiteindelijk elf die samen gegevens bevatten over 5180 vrouwen. Deze studies hadden een follow-upperiode van minimaal twee en maximaal vijftien jaar. Zeven studies retrospectief, drie prospectief en één crosssectioneel.

In vier studies was de uitkomstmaat een voldragen spontane zwangerschap in plaats van alleen de spontane zwangerschap zelf, waardoor het uiteindelijke aantal spontane zwangerschappen mogelijk werd onderschat. In zeven van de studies werd aangetoond dat de meeste spontane zwangerschappen twee tot drie jaar na ivf/ICSI plaatsvonden. Het aantal vrouwen dat spontaan zwanger werd na eerdere ivf/ICSI-behandeling varieerde tussen 12 en 33 procent, waarbij de recentere studies gemiddeld een hoger percentage aangaven. Het gewogen gemiddelde hiervan werd berekend als 20 procent aan spontane zwangerschappen.

Jan Peter de Bruin, gynaecoloog-voortplantingsgeneeskundige in het Jeroen Bosch Ziekenhuis en tevens auteur van het boek De ivf-gids is zelf niet verbonden aan dit onderzoek. Hij zegt: ‘Ik zie regelmatig stellen die spontaan zwanger worden na eerdere ivf/ICSI-behandeling. Gevoelsmatig is het voor die mensen een wonder. Voor hen is het een hele opluchting om niet meer in de mallemolen van intensieve behandeltrajecten te hoeven. Maar ik val niet van mijn stoel van verbazing, en deze hoopvolle cijfers onderbouwen dat.’

Hypothese

Volgens de onderzoekers is een belangrijke reden voor die 20 procent de toegenomen toegankelijkheid en acceptatie van vruchtbaarheidsbehandelingen, naast de uitbreiding van indicaties (zie kader).

Daarnaast bekeken ze of de vruchtbaarheidsbehandeling zelf door de stimulatie zou kunnen resulteren in een toegenomen functie van het ovarium, of dat de hieruit volgende zwangerschap door haar hormonale veranderingen leidt tot een toegenomen vruchtbaarheid. Denk hierbij bijvoorbeeld aan patiënten met endometriose, bij wie de ziekte minder actief is tijdens de zwangerschap. Ook stressreductie wordt als mogelijke component benoemd.

De Bruin licht toe: ‘De studie noemt een aantal harde criteria die invloed hebben op de kans op een spontane zwangerschap: De gestelde diagnose, de leeftijd van de vrouw, hoe lang een stel al aan het proberen is, eerdere zwangerschappen en het aantal zaadcellen.’ Hij noemt deze factoren als belangrijkere redenen voor een spontane zwangerschap dan de genoemde hypotheses.

De onderzoekers vinden dat hun studie een duidelijk tegengeluid is tegen de ‘wonderzwangerschappen’. Anderzijds noemen ze ook de beperkingen, zoals het kleine aantal studies en de heterogeniteit. Er speelt mogelijke selectiebias doordat de vrouwen die spontaan zwanger zijn geraakt misschien eerder willen meedoen aan onderzoek, maar ook doordat zij een succesvol ivf- of ICSI-traject hebben doorgemaakt en daardoor hoe dan ook al meer kans op een spontane zwangerschap hebben omdat ze eerder ook zwanger zijn geworden.

Knagend

De Bruin benadrukt het belang voor artsen om het percentage spontane zwangerschappen te weten en met patiënten te bespreken. ‘Ook niet onbelangrijk is dat als ze niet meer zwanger willen worden, ze anticonceptie moeten gebruiken. Vaak zijn ze niet onvruchtbaar, ook als dat wel zo voelt’, aldus De Bruin. Hij vult aan: ‘Je zou kunnen zeggen dat we te veel ivf en ICSI doen, want als je maar lang genoeg wacht wordt een gedeelte vanzelf zwanger. Maar het probleem is dat je niet weet óf ze zwanger gaan worden, en die onzekerheid knaagt aan mensen. Daarnaast zien we ook steeds meer mensen die niet per se onvruchtbaar zijn maar gewoon ouder. Bij 30 procent van de paren die ivf willen, is de vrouw ouder dan 38; die hebben geen tijd om te wachten.’