Voorzitter LAD: Eén cao voor de gezondheidszorg

Ik ben nog uit de tijd van de cao voor het ziekenhuiswezen. Je had wel een heel bijzondere plek, wilde die rechtspositieregeling niet voor jou gelden. Vaag herinner ik me een gele plastic kaft met zwarte opdruk. Of je nu werkzaam was in een algemeen ziekenhuis, in de gehandicaptenzorg, een verpleeghuis of in de psychiatrie - dat was dé cao.

Eind 1998, in de tijd dat ik voorzitter was van de federatie van hoger personeel in de zorgsector, de toenmalige FHZ, besloten de ziekenhuizen zich voortaan bij cao-onderhandelingen niet meer te laten vertegenwoordigen door de (toenmalige) NZf, maar zelf met de werknemersorganisaties te onderhandelen. De werk­gevers zouden ook niet meer deelnemen aan de tot op dat moment bestaande bedrijfstak-cao, die voor het ziekenhuiswezen dus. Zij wilden een branche-cao, alleen voor de ziekenhuizen dus, met veel ruimte voor eigen invulling door individuele instellingen.

De LAD/FHZ en verreweg de meeste andere werknemersorganisaties waren daar niet voor. Al eerder hadden we weliswaar mogelijkheden besproken om voor de vier branches, gegroepeerd onder de cao voor het ziekenhuiswezen, te komen tot eigenstandige arbeidsvoorwaardenregelingen, echter zónder de bedrijfstak-cao volledig los te laten. Helaas zetten onder anderen de ziekenhuiswerkgevers hun ontmantelingsbeleid voort; zij waren doof voor het weinig enthousiaste onthaal bij de werknemers.

Waarom deze terugblik? Misschien wel, zoals historici zeggen, om de ontwikkeling naar het heden te kunnen begrijpen en de toekomst beter tegemoet te kunnen treden. Hebben de negen jaar waarin we op deze manier opereren, verbeteringen gebracht waarmee de totstandkoming, het niveau en de uniciteit van arbeidsvoorwaarden zijn geoptimaliseerd? Waardoor kwesties die bijzonder zijn voor een sector beter kunnen worden aangepakt? Ik betwijfel het ten zeerste - en ik vraag me af wie die vragen met een volmondig ‘ja’ kan beantwoorden.

Op een bepaalde manier zien we weer concentrische bewegingen. Zoals ooit de cao’s voor het kruiswerk en tuberculosebestrijding en de gezinsverzorging samengingen in de cao thuiszorg, zo doet de thuiszorg verwoede pogingen om tot één integrale cao te komen met de verpleeg- en verzorgingshuizen: de zogeheten VVT (Verpleging Verzorging Thuis). Specifieke arbeidsvoorwaardenregelingen, die de LAD mede tot stand bracht, zoals voor medisch specialisten en huisartsen, maken deel uit van de respectievelijke cao’s.

En ook al schreven wij ooit in ons beleidsplan dat de LAD bij zoveel mogelijk cao’s partij wil zijn, versnippering en doublures waren in elk geval niet de bedoeling. Aspecten als arbeidsmarktkrapte en arbeidsduur, arbeidssatisfactie en loopbaanpaden, honorering en inconveniënten, verlof- en pensioen­regelingen, levensfasebewust personeelsbeleid en functiewaardering, vergoedingen voor diensten en voor overwerk, enzovoort.

Het is dikwijls meer van hetzelfde, variëren op een thema. Alleen doen we het nu met meer mensen in meer overlegsituaties. We discussiëren dat het een lieve lust is. Over toekomstscenario’s voor arbeidsvoorwaardenoverleg, over kansen en bedreigingen en over oplossingsrichtingen en perspectieven. We bespiegelen en reflecteren in lommerrijke oorden, ondersteund door gerenommeerde instituten en consultants. Maar we brengen veel minder de overlappingen in kaart die er ontegen­zeggelijk zijn. Dat zit immers niet in de opdracht besloten.

Dus wil ik, ook bij dezen, pleiten voor herbezinning op wat we eigenlijk ook tien jaar geleden al verspilling van mensen, middelen en moeite vonden of, op z’n minst, hadden moeten vinden. De ontwikkelingen zijn niet zodanig geweest dat we kunnen concluderen dat de uniciteit van branches tot sterk uiteenlopende en onderscheidende arbeidsvoorwaarden, arbeids­omstandigheden en rechtsposities heeft geleid.

De gezondheidszorg is zo verwikkeld in efficien­cy-operaties dat er wat mij betreft nog wel eentje bij kan. Uit een oogpunt van doelmatigheid en afstemming zou ik wensen dat de versnippering aan onderhandelingstafels haar langste tijd heeft gehad.

Eén cao voor de gezondheidszorg is misschien wat al te ambitieus, maar bij de LAD leggen we de lat nu eenmaal graag hoog. Een balletje opgooien over het nut van meer samenhang en minder verdeeldheid is echter de moeite waard. En op dat pad van binding in plaats van scheiding kunnen we waar nodig worden ondersteund door mensen en op plekken die wij al langer kennen dan vandaag.

Evert Bais, voorzitter LAD