Romeinen stopten zink in hun pillen

Meer dan 2000 jaar geleden verging voor de kust van Toscane een schip met een interessante vracht. Aan boord was een medicijnkistje, waarschijnlijk eigendom van de scheepsarts, met daarin onder meer een paar tinnen houdertjes met tabletten, elk met een diameter van vier centimeter en een halve centimeter dik. Waren ze bedoeld als medicatie? Het lijkt erop. Het hoofdbestanddeel: zink.

Het schip werd ontdekt in 1974 maar pas nu zijn Italiaanse onderzoekers (Gianni Giachi e.a.) erin geslaagd de chemische, mineralogische en botanische samenstelling van de ‘pillen’ bloot te leggen. Ze lichten zo tevens een tipje van de sluier op die over de farmaceutische praktijk in de oudheid hangt.

Naast zink vonden de onderzoekers ijzeroxide, zetmeel, bijenwas, pijnboomhars, en een mengsel van plantaardige en dierlijke lipiden. Ook ontdekten ze een veelheid aan plantenresten, zoals houtskool en pollen van olijfbomen, tarwe en andere planten.

Het staat niet altijd vast dat de stof die in een historisch medicament het meest voorkomt – in dit geval dus zink – ook de werkzame stof is, maar in dit geval gaan de onderzoekers daar wel van uit. 2000 jaar geleden werd namelijk aangenomen dat met dit element verschillende ziekten te behandelen waren. Latijnse auteurs als Plinius en Dioscorides kenden met name aan zinkoxide (cadmia in het Latijn) geneeskrachtige werking toe, vooral als het ging om dermatologische en oogheelkundige aandoeningen.
Dat de inhoud van de tabletten ook nu nog van waarde kan zijn, zoals de onderzoekers opmerken – gezien de huidige belangstelling voor natuurlijke producten – zal wel ijdele hoop blijken.

Henk Maassen

www.pnas.or/cgi/doi/10.1073/pnas.1216776110

Lees ook:

• Preventie was in oudheid al in zwang
• Egyptische geneeskunde
• Themanummer Medisch Contact over geschiedenis
• Dossier Geschiedenis