Meer regels ontregelt de zorg

Al deze regels en de gevolgen ervan leiden tot stelsel­matige onrust en onzekerheid op de werkvloer. Het komt steeds vaker voor dat de gevolgen van een regel pas gevoeld worden als de regel al is ingevoerd. De zorgverlener, die nog van niks weet, krijgt bij de uitvoering van zijn werk plotseling met de onvoorziene consequenties te maken.

Deur in gezicht

Zo publiceerde Zorginstituut Nederland vlak voor de zomer dat op 11 mei 2023 bijlage C van het Landelijk Kwaliteitsstatuut gewijzigd is. In bijlage C staat de omschrijving van de vrijgevestigde praktijk (sectie II) en zorginstelling (sectie III). Het zorginstituut heeft de tekst gewijzigd, volgens hun bericht op verzoek van het Bestuurlijk Overleg Landelijk Kwaliteitsstatuut (dNggz, LVVP, MIND, NAPA, NIP, NVKG, NVP, NVO, NVvP, P3NL, Platform MeerGGZ, VVGN, V&VN en ZN). Bij navraag is er geen overleg geweest, maar is de directe aanleiding voor de wijziging de genoemde vervanging van de WTZi door de Wtza per 1 januari 2022 en de invoering van het zorgprestatiemodel per 2022.

Wat blijkt? Door de wijziging van definitie waaraan een instelling moet voldoen, verloren opeens eerder als ‘instelling’ aangemerkte zorgbedrijven deze status. Zorgaanbieders met minder dan elf zorgverleners worden namelijk vanaf 11 mei 2023 met terugwerkende kracht – dus zonder dat er sprake was van vooraf geïnformeerd zijn of enige inspraakmogelijkheid – opeens gelijkgesteld met een vrijgevestigde praktijk. Gevolg: andere tarieven (20% tot soms zelfs 40% lager) en per direct geen vergoeding meer voor de inzet van sommige medebehandelaars. Veel kleine ondernemingen, die op grond van de eerdere invoering van het kwaliteitsstatuut in 2017 instelling zijn geworden, met gedwongen investeringen in ‘kwaliteit en controle’ (zoals een raad van toezicht), krijgen nu de deur in hun gezicht gesmeten.

Catch 22

Een ander verschijnsel is dat verzekeraars mistige regels gebruiken om geld terug te vorderen. Verzekeraar ONVZ keurt nu rekeningen af waarin, naar hun visie, te veel uren vaktherapie zijn gedeclareerd. Let wel, dit gebeurt met terugwerkende kracht, de zorg is al geleverd. Zij beroepen zich op een circulaire van Zorgverzekeraars Nederland, waarin aangegeven is dat ‘(...) alleen beperkte inzet van vaktherapie als klein onderdeel van een multidisciplinaire behandeling, volgend uit persoonlijke behandeldoelen en klinische redenering kan voldoen aan stand wetenschap en praktijk (…)’.ONVZ beschouwt doorgaans 10 tot 20 procent van de totale tijd als ‘beperkt’, met een maximum tot 30 procent. Hoe kon ik dat weten?

Een nieuwe truc van deze verzekeraar is het machtigingenbeleid. De verzekeraar heeft in 2022 voor onverzekerde zorg machtigingen ingevoerd. Wij kwamen eind dat jaar niet uit de ‘onderhandelingen’, dus per 2023 geen contract. Nú word ik geconfronteerd met afwijzingen. De zorgverzekeraar weigert geleverde zorg te vergoeden en wijst mij erop dat ik, op grond van de Wet marktordening gezondheidszorg, de niet door hen vergoede verrichtingen bij de patiënt mag verhalen. Ik mag op grond van de richtlijnen van de WGBO de behandeling ook niet staken – dus ik ben nu gedwongen om de behandeling gratis voort te zetten. Als ik daarover een klacht wil indienen bij de verzekeraar kan dit niet, ik ben immers geen partij; de zorgverzekeraar heeft een contract met de patiënt en niet met mij. ‘Catch 22’ en ‘either way, I lose’.

Prijsschieten

In het woud van regels is de kleine zorgondernemer de klos. Het is in deze jungle vrij prijsschieten voor de verzekeraars, die alle middelen hebben om hierop los te gaan. De democratische controle op het systeem is door de overheid weggegeven aan ‘de markt’. Politici die hierover vragen stellen kan de minister afdoen met ‘daar gaan de marktpartijen over’, waarna hij wijst op de toezichthouder op de markt, de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa).

In het woud van regels is de kleine zorgondernemer ­­de klos

De NZa stelt op haar beurt dat het doel van het toezicht is ‘om via toezicht de consument te beschermen door het bewaken van zijn keuze­vrijheid, rechtspositie, de betaalbaarheid van de zorg en de transparantie op zorgmarkten’. Je verwacht van deze ‘marktmeester’ een onpartijdige opstelling, met een zuivere en transparante regelgeving, die streng mag zijn mits betrouwbaar, navolgbaar en consistent. Idem ten aanzien van ‘Het Zorginstituut’, dat regels opstelt over de inhoud van de zorg. Op de website staat te lezen: ‘Dat is waar Zorginstituut Nederland aan werkt: goede verzekerde zorg voor iedereen in Nederland, nu en in de toekomst.’

Onbetrouwbare organisaties

Maar de door mij aan den lijve gevoelde voorbeelden tonen aan dat de NZa en het zorginstituut twee onbetrouwbare, onnavolgbare en inconsistente organisaties zijn, die niet boven de markt staan, maar vooral de belangen van één kant (de verzekeraars) lijken te dienen. Hoe kan het anders dat in de ‘vrije markt’ (quod non) ‘de sterkste partij’ (verzekeraars) eenzijdig haar regels kan opdringen? Waar is de politiek, waar blijven de media? Zowel de verzekeraar als de minister en NZa en zorginstituut zouden zich verantwoordelijk moeten voelen voor de idiote manier van handelen. Zo gaan we toch als fatsoenlijke mensen niet met elkaar om? Ook dit jaar weer past de NZa de eerder gepubliceerde tarieven opnieuw in november aan – die door bijvoorbeeld Zilveren Kruis niet worden meegenomen in het contract voor volgend jaar. Daar heb ik dus helemaal niets aan.

Bij de NZa ontbreekt het aan een mogelijkheid tot direct toezicht zoals alle Wtza-instellingen wél moeten hebben (hoe is het mogelijk?). Beroep tegen beslissingen kan alleen via de bestuursrechter worden afgedwongen. Recentelijk heeft de NZa een handhavingsverzoek, ingediend door de LVVP (de landelijke vereniging van vrijgevestigde psychologen en psychotherapeuten), waarin gedrag van een verzekeraar aan de kaak werd gesteld, botweg afgewezen. Dit gedrag van de NZa, en van het zorginstituut en van verzekeraars is exemplarisch voor het gegeven dat óók het intern normbesef bij deze organisaties maar matig ontwikkeld blijkt.

Systeemfout

Het ‘buzzword’ van de toezichthouders én verzekeraars is ‘kwaliteit’. De praktijk wijst echter uit dat kwaliteit er helemaal niet toe doet: steeds minder keuzevrijheid, een alsmaar beroerdere rechtspositie van hulpverlener en patiënt, en een transparantie die alleen voor verzekeraars werkt. Een logisch gevolg van een grote systeemfout? Waar bewakers niet zelf worden bewaakt, noch door extern, noch door een intern geweten, zal willekeur volgen. Deze willekeur wordt wekelijks gevoeld, gaat ten koste van veiligheid op de werkvloer en raakt daarmee ook de patiëntenzorg. Dit moet een aandachts­punt zijn van de overheid; wie ánders zorgt er voor de zorgers? Overheid, ontregel de zorg, en begin bij jezelf. 

auteur

Joost Mertens, psychiater

contact

jmertens@develse-ggz.nl

cc: redactie@medischcontact.nl