Industrie heeft invloed op behandelrichtlijnen

Inspectie: Farmaceutische industrie heeft een stevige vinger in de pap bij het opstellen van behandelrichtlijnen en geneesmiddelenformularia.

Dat blijkt uit een onderzoek van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) naar het tot stand komen van zes specifieke richtlijnen en formularia: de NHG/CBO-richtlijn Depressie, de NHG-richtlijn Diabetes Mellitus type 2, de CBO-richtlijn Cardiovasculair risicomanagement, het Heerlens Ziekenhuisformularium, het Nijmeegs Formularium en het Groninger Transmuraal Formularium. De inspectie hield interviews met vertegenwoordigers van de zes werkgroepen, het NHG en het CBO, en organiseerde een expertmeeting.

Alleen bij het Nijmeegs Formularium heeft de farmaceutische industrie een formele rol in het richtlijnproces, zo staat in het rapport: ze kan bij de werkgroep pleiten om bepaalde geneesmiddelen erin op te nemen. Verder bestaat bij vijf van de zes richtlijnen ten minste de ‘schijn’ dat beïnvloeding door de farmaceutische industrie heeft plaatsgevonden. Zo werd in vorige versies van de richtlijn Depressie aan ‘een merkgeneesmiddel’ (bedoeld wordt Venlafaxine, red.) een grotere plaats toegekend dan was gerechtvaardigd, en valt ‘een formulering’ (over het gebruik van Lipitor, red.) in de richtlijn Cardiovasculair risicomanagement ‘makkelijk verkeerd uit te leggen’. Ook zou de industrie geneesmiddelen goedkoop aan ziekenhuizen aanbieden om het in het Nijmeegs Formularium te krijgen.
Slechts vier van de zes groepen bleken te hebben gebruikgemaakt van behandelverklaringen. Meestal werd weinig gedetailleerde informatie gevraagd, die bovendien niet werd nagetrokken. De inspectie wil dat de richtlijnontwikkelaars een ‘richtlijn voor richtlijnontwikkeling’ en een model voor een belangenverklaring maken.

NHG-bestuursvoorzitter Arno Timmermans reageert verbaasd: ‘De inspectie legt ons van alles op, maar zo blijft het dweilen met de kraan open. Het was beter als farmaceutische bedrijven werden verplicht om openbaar te maken welke relaties zij met richtlijnopstellers onderhouden.’ Het NHG doet al van alles om onafhankelijkheid te waarborgen, benadrukt Timmermans. ‘We zullen nu ook gaan vragen naar opties en aandelen, en om een tweede belangenverklaring, aan het eind van het proces.’
Jan Swinkels, lid van de raad van bestuur van het CBO, spreekt van een ‘politiek rapport’, alleen bedoeld om het onderwerp – ‘terecht’ – onder de aandacht te brengen. Het CBO, zegt hij, werkt samen met het NHG en andere richtlijnontwikkelaars aan een richtlijn voor het opstellen van richtlijnen: ‘Zeker bij grote richtlijnen, waarbij veel geld is gemoeid, moeten we helderder zijn over ieders belangen. We moeten ook de belangenverklaringen gaan natrekken, mogelijk aan de hand van één grote database.’
Boos is apotheker Kees Lemmens, verantwoordelijk voor het Nijmeegs Formularium. ‘Om de druk op de werkgroepleden te verkleinen, mag de industrie ons een A4’tje sturen met de voordelen van een product, dat is alles. En natuurlijk probeert zij protonpompremmer Pantozol in de ziekenhuizen te promoten, want dat straalt uit op het poliklinisch voorschrijven. Maar in het Nijmeegs Formularium, bedoeld voor de eerste lijn, kiezen we voor omeprazol. Dat proberen we juist af te stemmen met de ziekenhuizen.

Farmakoepel Nefarma wil blijkens een reactie op de website dat de relatie tussen richtlijnontwikkelaars en farmaceutische bedrijven ‘transparant’ is. Overleg met de KNMG en het ministerie van VWS moet leiden tot een ‘standaardopzet’ voor richtlijnontwikkeling en een uniform model voor de melding van belangen van betrokkenen. JV

Lees ook

• Online only: Richtlijnen nog altijd beïnvloed door farmacie
• het rapport van de IGZ 
• Farmacie rekt octrooien op