Huisarts vier jaar lang in strijd met het tuchtcollege

‘Je loopt tegen een muur op’

Huisarts Fietje van Hellemondt (56) raakte in een tuchtzaak verzeild die uiteindelijk meer dan vier jaar duurde. Ze heeft door die ervaring inmiddels grote bedenkingen bij het functioneren van het tuchtrecht. ‘Er werden in mijn dossier zoveel fouten gemaakt dat ik niet meer geloof dat het toeval is.’

‘Door mijn verhaal te doen, hoop ik dat er iemand denkt: laten we het tuchtrechtsysteem eens goed onder de loep nemen. Ik ben namelijk geschokt door de gang van zaken bij de tuchtcolleges’, vertelt Fietje van Hellemondt in haar huisartsenpraktijk in de Utrechtse wijk Tuindorp. In 2019 viel de tuchtklacht bij Van Hellemondt op de mat.

Ze is op dat moment zo’n zestien jaar praktijkhouder en heeft niet eerder met het tuchtrecht te maken gehad. ‘Het eerste wat ik dacht, toen ik die klacht zag, was: ik kap ermee, met het vak. Zo’n tuchtklacht, dat wil je gewoon niet.’ De klacht komt van de dochter van een 87-jarige zelfstandig wonende patiënt. Haar moeder gaat begin 2019 toenemend achteruit: ze is moe en heeft krachtverlies in de bovenbenen. Van Hellemondt kan er aanvankelijk niet de vinger op leggen, zet diagnostiek in, maar de dochter dringt aan op een ziekenhuisopname. Van Hellemondt: ‘Ook ik had op een gegeven moment een nietpluisgevoel, maar de symptomen waren niet concreet genoeg om in te sturen.’ Dat moment komt wel wanneer haar patiënt oedeem aan de benen ontwikkelt; zij blijkt fors gedecompenseerd te zijn waarvoor een ziekenhuisopname bij de cardiologie volgt. In november 2019 overlijdt de patiënt. Kort daarvóór, in augustus 2019, dient haar dochter bij het Regionaal Tuchtcollege (RTG) Amsterdam een klacht in. Ze verwijt Van Hellemondt onvoldoende lichamelijk onderzoek te hebben gedaan in de periode dat moeder achteruitging. En dat ze niet genoeg geluisterd heeft naar het behandelbeleid en de behandelwensen van klaagster, de andere dochter en moeder zelf.

De getuige

Het RTG besluit eerst een mondeling vooronderzoek te doen, waarbij zowel klaagster als verweerder hun standpunt kunnen toelichten. Van Hellemondt hecht er veel waarde aan dat haar praktijkverpleegkundige, Trudys Witteveen, gehoord wordt tijdens dat onderzoek. ‘Met Witteveen doe ik veel huisbezoeken, en ook deze patiënt had zij in die periode een aantal keer samen met mij bezocht. Zij weet dat de relatie met de patiënt altijd goed was, en ook dat ik mijn lichamelijk onderzoek altijd goed doe. Zij kon aannemelijk maken dat de patiënt zelf niet had beoogd om een tuchtprocedure tegen mij te voeren en de dochter dus niet-ontvankelijk verklaard diende te worden in haar klacht. En zij kon dus ook medisch-inhoudelijk voor mij getuigen.’ Ze neemt deze getuige dan ook mee naar het mondeling vooronderzoek, maar daar wordt geweigerd om de getuige te horen. Als reden werd aangegeven dat het beter is als de getuige tijdens de openbare hoorzitting wordt gehoord. Op die betreffende hoorzitting wordt Witteveen tot grote verbazing van Van Hellemondt ook niet gehoord – een reden wordt niet gegeven. Het RTG Amsterdam oordeelt dat de huisarts onvoldoende lichamelijk onderzoek heeft gedaan, en onvoldoende naar de behandelwensen van patiënt en dochter heeft geluisterd – en legt een waarschuwing op. Vooral omdat haar praktijkverpleegkundige niet is gehoord laat Van Hellemondt het er niet bij zitten en gaat in hoger beroep.

‘Voor de derde keer onverrichter zake terug naar huis’

Hoger beroep

Op de zitting in hoger beroep hoort het Centraal Tuchtcollege (CTG) opnieuw de getuige niet en handhaaft de waarschuwing. ‘Voor de derde keer ging Witteveen onverrichter zake naar huis, terwijl zij was aangemeld voor de zitting’, zegt Van Hellemondt. Omdat ze vindt dat ze nog steeds geen eerlijk proces heeft gehad, dient ze een klacht in tegen het CTG en verzoekt om een herziening. Een herzieningsverzoek wordt gemiddeld één keer per jaar ingediend bij het CTG, een uitzonderlijke stap dus. De voorzitter van het CTG, Jenneke Rowel-van der Linde, nodigt hen vervolgens uit voor een gesprek. Van Hellemondt en haar jurist Marije Feeburg voelen zich daar onder druk gezet om af te zien van het herzieningsverzoek. Van Hellemondt: ‘Wij kregen koffie, thee en gevulde koeken. Daarna volgde de vraag om het herzieningsverzoek in te trekken. De voorzitter zei ons: realiseert u zich wel dat het heel veel tijd en werk gaat kosten, er moet dan een heel tuchtcollege worden opgetuigd. Daar voegde ze aan toe dat een herzieningsverzoek nooit wordt toegewezen en ik met een waarschuwing alsnog lid kan worden van het tuchtcollege, als ik dat zou willen.’ Van Hellemondt laat zich door het gesprek niet van de wijs brengen en zet haar verzoek door. Korte tijd later krijgt ze een brief van Rowel-van der Linde waarin zij beaamt dat het onterecht was dat de getuige niet gehoord is, en dat ze hier de tuchtcolleges ook op aan zal spreken. Ook stelt het CTG een rapporteur, een lid-jurist van het CTG, aan om een advies te geven over het herzieningsverzoek. ‘In dat advies verwerpt de rapporteur het herzieningsverzoek, met als argument dat het tuchtrecht gelijkgesteld is met het strafrecht en dat, naar die strafrechtelijke maatstaven, een getuige niet zou hoeven te worden gehoord. Dat klopte niet, het tuchtrecht is geen strafrecht.’ Na een zitting legt het CTG het advies naast zich neer, kent het herzieningsverzoek toe en geeft aan dat het fundamentele rechtsbeginsel van hoor en wederhoor geschonden is, dat is neergelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Door het niet horen van de getuige zijn niet alle feiten in de beoordeling betrokken, stelt het CTG en heeft het de huisarts aan een zorgvuldig proces ontbroken.

‘Alsof we als een lastige vlieg werden weggeslagen’

Opnieuw naar regionaal tuchtcollege

Het CTG verwijst de zaak vervolgens door naar het RTG Eindhoven (later Den Bosch), en draagt dit college op de zaak opnieuw te behandelen, waarbij ook de getuige gehoord dient te worden. Anders dan Van Hellemondt verwacht, doet het regionaal tuchtcollege geen vooronderzoek waarin Witteveen wordt gehoord. ‘Op de dag van ontvangst van het dossier besliste het RTG Den Bosch dat de zaak direct op een openbare zitting behandeld moest worden.’ Een bevredigende uitleg waarom er geen vooronderzoek komt, krijgt ze niet. ‘Het voelde alsof we daar gewoon als een lastige vlieg werden weggeslagen’, zegt Van Hellemondt. En dat terwijl ze graag had gewild dat in het vooronderzoek de getuige was gehoord, omdat daar de ontvankelijkheid al had kunnen worden beoordeeld. Dan had het wellicht geen openbare zitting hoeven worden. Van Hellemondt verzoekt de voorzitter van het RTG Eindhoven om een vooronderzoek te houden, zoals de wet voorschrijft. ‘De voorzitter weigerde. Hij vond dat het tuchtcollege dat niet hoeft te doen, omdat de wetgever de wet zo niet bedoeld kan hebben.’ Van Hellemondt kan door ziekte niet bij die zitting in Den Bosch zijn, en ook de getuige gaat niet naar de zitting, omdat het college de getuige niet voor de zitting heeft opgeroepen. ‘Het risico was groot dat ze weer voor niets kwam en een halve werkdag moest missen’, stelt Van Hellemondt. ‘Met de weigering om de getuige bij het vooronderzoek te horen, maakte het RTG Eindhoven exact dezelfde fout als eerder het RTG Amsterdam. En de reactie van de voorzitter van het RTG dat zij zich niet aan de wet hoeven te houden, gaf niet het gevoel dat het proces dit keer wél zorgvuldig en eerlijk zou verlopen.’

Niet integer

Dan gebeurt er een aantal zaken die Van Hellemondt opnieuw bevreemden. Haar jurist krijgt op 30 augustus 2022 te horen dat de uitspraak een dag vervroegd zou worden, namelijk op 31 augustus in plaats van 1 september. Van Hellemondt: ‘Maar wat schetst onze verbazing? Al op 30 augustus krijgen we, via een collega van mijn jurist, te horen dat het RTG Eindhoven al uitspraak heeft gedaan. Het college blijkt een persbericht te hebben gepubliceerd over de uitspraak.’ Het RTG handhaaft de waarschuwing, omdat er geen nieuwe feiten aan het licht zijn gekomen. Over het horen van Witteveen zegt het RTG dat de huisarts had kunnen weten dat de getuige op de zitting gehoord ging worden, en dat het niet aan het college was om de getuige voor de zitting op te roepen. Niet alleen weet het publiek eerder dan zijzelf wat de uitspraak van het RTG is, ook vindt ze het niet integer dat de secretaris van het RTG op haar persoonlijke LinkedIn-pagina een link naar het persbericht plaatst. Van Hellemondt: ‘En het bericht van de secretaris werd door andere betrokkenen van het tuchtcollege, onder wie een voorzitter van een regionaal tuchtcollege en de verantwoordelijk directeur van het ministerie van VWS, van opgestoken duimen voorzien. Wij hebben daarvan een melding gedaan bij de integriteitscoördinator van het ministerie van VWS.’

Opnieuw in beroep

Omdat haar getuige opnieuw niet gehoord is, gaat Van Hellemondt opnieuw in beroep: ‘En dan gebeurt er tijdens de zitting van het CTG weer iets merkwaardigs: de rapporteur van het herzieningsverzoek blijkt zonder vooraankondiging plaats te hebben in het college. En dat terwijl zij negatief had geoordeeld over het herzieningsverzoek, en daarmee dus al vooringenomen was.’ Het CTG besluit inderdaad om de zitting te schorsen en pas zes maanden later vindt er een zitting plaats zonder dat betreffende collegelid. Witteveen wordt deze keer wél gehoord, maar het CTG oordeelt dat de waarschuwing in stand blijft. Opmerkelijk: in de uitspraak van het CTG staat niet wat de getuige heeft verteld en hoe het CTG de uitspraken van de getuige heeft gewogen. Het is Van Hellemondt niet duidelijk waarom de getuigenis van Witteveen geen invloed heeft op de ontvankelijkheid of de maatregel.

‘Dupe van chaos’

Pas na zes zittingen van regionale en centrale tuchtcolleges lukt het dus eindelijk om de getuige te laten horen. Maar in de tussentijd is Van Hellemondt geschokt door de gang van zaken bij het tuchtcollege. ‘Er werden in mijn dossier zoveel fouten gemaakt dat ik niet meer geloof dat het toeval is. Het lijkt wel alsof de tuchtcolleges hun eigen procedures niet goed volgen, zichzelf niet toetsen en daarvan leren.’ Ook gaven de tuchtcolleges weinig motivering bij bepaalde besluiten, waardoor Van Hellemondt hen niet transparant vindt. Ze vond het ook lastig dat voor haar gevoel niemand echt verantwoordelijkheid nam. ‘Bij het tuchtcollege zijn zoveel mensen betrokken, van secretarissen tot collegeleden, dat niemand echt aanspreekbaar – en daarmee verantwoordelijk – is. Je loopt tegen een muur op. Er is niet een “meneer tuchtcollege” of “mevrouw tuchtcollege” die je kunt aanspreken.’ En daarnaast vindt Van Hellemondt: ‘Een tuchtklacht is op zichzelf al vervelend en heeft veel impact. Het proces zou dan ook zorgvuldig moeten zijn, zodat een uitspraak van dit instituut ook bijdraagt aan kwaliteitsbevordering, in plaats van dat je als dokter de dupe wordt van de chaos bij het tuchtcollege.’

Verantwoording
Medisch Contact heeft de correspondentie ingezien tussen de jurist van Van Hellemondt en de tuchtcolleges, waaraan in het artikel gerefereerd wordt.

Reactie tuchtcolleges

‘De tuchtcolleges zijn van mening dat er sprake is van een eenzijdige belichting in dit artikel. Er zijn enkele fouten in het verloop van de procedure gemaakt: een bij de zitting meegebrachte getuige is niet gehoord. Dit was de reden voor de voorzitter van het Centraal Tuchtcollege om de huisarts en haar gemachtigde uit te nodigen voor een persoonlijk gesprek om deze fout te erkennen en hiervoor excuses te maken. Het daaropvolgend herzieningsverzoek van de huisarts is een uitzonderlijke procedure. Deze herstelmogelijkheid nam meer stappen in beslag dan gangbaar, en voor beide partijen wenselijk is.

Voor organisatorische klachten kunnen de coördinerend secretarissen en voorzitters van ieder tuchtcollege in beginsel altijd worden benaderd, zoals ook in dit geval is gebeurd. De tuchtcolleges herkennen zich dan ook niet in het geschetste beeld in dit artikel.’

Reactie hoogleraar gezondheidsrecht Martin Buijsen (Erasmus Universiteit)

‘Het recht om een getuige te laten horen mag niet geschonden worden, dus het lijkt me terecht dat het CTG dat uiteindelijk heeft ingezien. Een tuchtcollege kan ervoor kiezen om een getuige niet te horen, maar dan moet dat wel gemotiveerd zijn – en dat gebeurde hier niet. Er is overigens geen expliciete regel die zegt dat een getuige dan altijd in een vooronderzoek moet worden gehoord, waar deze huisarts zich hard voor heeft gemaakt. Het tuchtcollege kan er zelf voor kiezen wanneer in het proces het een getuige hoort. En het is ook maar speculeren of het wat had uitgemaakt als de getuige al in het vooronderzoek was gehoord, voor de ontvankelijkheid bijvoorbeeld. Dat de huisarts de getuige niet mee heeft genomen naar het RTG Eindhoven, dat was niet handig. In de RTG-uitspraak lees ik dat de huisarts expliciet is meegedeeld dat partijen getuigen voor de zitting kunnen uitnodigen. Dat er een link werd geplaatst naar een persbericht over de uitspraak op een privésocialmedia-account van een secretaris is hoogst ongebruikelijk. Een tuchtcollege hoort zijn eindbeslissingen op de voorgeschreven manieren kenbaar te maken. Deze wordt in het openbaar uitgesproken. In de praktijk komt dat overigens neer op een telefoontje van de partijen naar het college op de dag van de uitspraak. De uitspraak wordt vervolgens gepubliceerd op tuchtrecht.nl, en klager en beklaagde krijgen een afschrift toegezonden.

Overigens is het goed om te weten dat het tuchtrecht procedureel anders, en vaak wat informeler, is geregeld dan het strafrecht en burgerlijk recht: daar zijn de procedures in detail in de wet beschreven. Het tuchtrechtproces is voornamelijk in een reglement te vinden dat ruimte biedt voor afwijking als de omstandigheden daartoe aanleiding geven. Daardoor kunnen er soms ook verschillen waarneembaar zijn in de werkwijzen van de tuchtcolleges. Dus dat tuchtprocedures wel eens “rommelig” overkomen, kan kloppen.’

Huisarts vier jaar lang in strijd met het tuchtcollege