De lokroep van het westen

Foto's Julie Denesha

Massale uittocht van Tsjechisch medisch personeel dreigt

Hogere salarissen en betere arbeidsvoorwaarden in het buitenland zullen na 1 mei een exodus van Tsjechisch medisch personeel bewerkstelligen. Gevolg: een gigantisch tekort in eigen land. De overheid staat erbij en kijkt ernaar.

Na drie jaar Duits te hebben geleerd, geeft David Stepanek (31 jaar) zijn baan als anesthesioloog in het ziekenhuis in Karlovy Vary in het westen van Tsjechië op voor een nieuwe baan in het naburige Duitsland. Vanwege het veel hogere salaris en de betere arbeidsvoorwaarden, zegt hij. ‘Ik moet aan mijn gezin denken en aan onze algehele financiële situatie. In Duitsland kan ik aanzienlijk meer verdienen dan in een Tsjechisch ziekenhuis. De meesten van ons denken erover om naar het buitenland te vertrekken en politici doen niets om ons tegen te houden.’

Advertenties

Stepanek is bij lange na niet de enige. De Tsjechische artsenbond Lekarsky odborovy klub (LOK) schat dat honderden artsen een baan in het buitenland zullen gaan zoeken wanneer Tsjechië, net als negen andere landen, op 1 mei lid wordt van de Europese Unie (EU). De toetreding tot de EU en het openstellen van de grenzen betekent dat in het buitenland behaalde diploma's automatisch worden erkend en er geen officieel bewijs van talenkennis hoeft te worden geleverd.

Groot-Brittannië en Duitsland hebben te kampen met een tekort aan gekwalificeerde artsen en zijn bijzonder geïnteresseerd in Tsjechische artsen. Andere landen, zoals Denemarken, adverteren in medische vakbladen.

Beter betaald

Het gemiddelde maandsalaris van een Tsjechische arts bedraagt 35.000 kronen (1075 euro) en dat is inclusief de weekend- en nachtdiensten. In totaal werken artsen ongeveer 250 uur per maand. Het basissalaris is slechts 14.800 kronen (455 euro). In West-Europa kunnen medici en zorgverleners tot acht keer meer verdienen, dus het is niet moeilijk te begrijpen waarom zij de Tsjechische gezondheidszorg de rug willen toekeren. ‘Tenzij de Tsjechische regering het salaris van artsen fors verhoogt, zullen er nog veel meer artsen vertrekken’, aldus Milan Kubek, voorzitter van LOK.

Roman Brazdil, hoofdarts en hoofd van de intensive care-afdeling in het ziekenhuis in Karlovy Vary, vertelt dat verschillende artsen al beter betaalde banen in het buitenland hebben aangenomen en dat er nog veel meer op het punt staan te vertrekken. ‘Nu Tsjechië zich aansluit bij de EU, zal de situatie alleen nog maar moeilijker worden, aangezien niets hen meer tegenhoudt om in het buitenland te gaan werken. Er zal een grote uittocht van personeel gaan plaatsvinden.’

Brazdil legt uit dat het ziekenhuis nu al een tekort heeft aan gynaecologen, anesthesiologen en röntgenpersoneel. ‘Tot nu toe hebben we geen operaties hoeven te schrappen, maar zover kan het in de toekomst wel komen.’

Grensplaatsen

Buurland Duitsland oefent de grootste aantrekkingskracht uit op het ziekenhuispersoneel. Vooral grensplaatsen zoals Karlovy Vary zullen met het probleem te maken krijgen omdat men dagelijks op en neer kan reizen naar Duitsland, daar veel meer verdient, terwijl de woonlasten in Tsjechië veel lager zijn.

‘Het is niet zo moeilijk om nieuwe apparatuur aan te schaffen als je geld hebt, maar een waardevolle arts met tien jaar ervaring is minder gemakkelijk te vervangen’, zegt Brazdil. ‘De directie wil wel in apparatuur investeren, maar is niet bereid om geld uit te geven voor de toekomst van het ziekenhuis en de staf naar behoren te betalen.’

Ook Jaroslav Vomacka, directeur van het Academisch Ziekenhuis Olomouc in het oosten van het land, geeft toe dat zijn ziekenhuis zich in een lastige situatie bevindt. ‘Als de grenzen opengaan, zullen de beste artsen het land verlaten. Dat kunnen we alleen voorkomen door onze meest getalenteerde artsen meer te betalen en dat zullen we ook gaan doen’, zegt hij.

Meer redenen

Volgens Kubek is het salaris niet de enige reden waarom artsen vertrekken: ‘De betere arbeidsvoorwaarden zijn de belangrijkste drijfveer, zoals minder uren en arbeidsvoorwaarden die beter overeenkomen met die van andere hoogopgeleide beroepsgroepen. Artsen in het buitenland werken geen 250 uur per maand of meer voor een laag salaris, zoals ze dat in Tsjechië doen.’

Pavel Getlik, een Tsjechische specialist in spoedeisende geneeskunde die al twee jaar in Duitsland werkt, zegt ook dat het niet alleen om het geld gaat. ‘Ervaring opdoen en bijscholingsmogelijkheden zijn de belangrijkste redenen om in het buitenland te gaan werken. Als een arts eenmaal in het buitenland werkt, zal hij niet gauw terugkeren naar de Tsjechische gezondheidszorg.’

Professor Stanislav Stipek, plaatsvervangend hoofd van de Eerste Medische Faculteit van de Karel Universiteit in Praag, verwacht dat vooral ervaren artsen zullen vertrekken en niet zozeer de jongere. En dat is de grootste klap voor de gezondheidszorg. Stipek: ‘Gekwalificeerde, ervaren artsen zullen vertrekken en dat is erg triest. Ik denk dat pas afgestudeerden zullen blijven en in Tsjechië een postacademische opleiding zullen volgen. Maar voor degenen die enkele jaren ervaring hebben, zullen er veel mogelijkheden zijn in het buitenland.’

Afspraken maken

Een aantal andere landen dat op 1 mei lid wordt van de EU maakt zich eveneens zorgen over de emigratie van medisch personeel. Juozas Olekas, minister van Volksgezondheid van Litouwen, erkent de ernst van het probleem en heeft voorgesteld om de West-Europese landen een bijdrage te laten leveren aan de opleidingskosten van artsen in landen zoals Litouwen, als die artsen vervolgens vertrekken.

Marie Souckova, de vertrekkende minister van Volksgezondheid van Tsjechië, vindt dat landen afspraken moeten maken over het uitlenen of overnemen van personeel dat in andere landen is opgeleid, maar ze erkent dat dat lastig zal zijn. ‘Ik hoop dat landen afspraken kunnen maken over specifieke aantallen, zodat het aantal vertrekkende medici en zorgmedewerkers kan worden beperkt’, zegt zij. ‘Maar het zal moeilijk worden om tot in detail uit te werken wie de opleidingskosten gaat betalen.’

De realiteit is echter dat pas afgestudeerde artsen vaak helemaal niet meer in de Tsjechische gezondheidszorg belanden. Een voorbeeld is Bronislava Chlebovcova, derdejaarsstudent aan de Eerste Medische Faculteit van de Karel Universiteit, die nu al weet dat ze naar het buitenland zal gaan. ‘Zodra ik ben afgestudeerd, vertrek ik’, zegt zij. ‘Ik hoop dat ik naar Groot-Brittannië of Ierland kan, waar ik veel meer kan verdienen dan hier.’

Tussenstation

Ook het feit dat tussen Tsjechische ziekenhuizen onderling verschillen in salariëring bestaan, maakt het voor sommige ziekenhuizen moeilijk om personeel te werven. Volgens gegevens van LOK bedraagt het gemiddelde maandsalaris voor een arts in het ziekenhuis in Písek 1252 euro en in het klinisch hospitaal in Praag 796 euro.

Veel in Tsjechië werkzame artsen komen uit Slowakije, waar de salarissen nog veel lager liggen. ‘Slowaken en ook artsen uit andere landen komen hier werken als een soort tussenstation naar werk in het westen’, aldus Brazdil. ‘Het is afwachten of de Slowaken hier zullen blijven komen of dat ze straks rechtstreeks naar het westen gaan. Maar het niveau van medische opleidingen is zeer hoog in Tsjechië. Je kunt er niet van uitgaan dat een arts met 10 tot 15 jaar ervaring zomaar kan worden vervangen door een pas afgestudeerde arts uit het oosten.’

Terugkeren

Vertrekkend minister Marie Souckova sust de angst voor een massale uittocht van Tsjechische artsen. Ze ontkent niet dat na de toetreding tot de EU vooral jonge artsen in de verleiding zullen komen om te vertrekken. ‘Natuurlijk zullen artsen en verpleegkundigen graag willen uitwijken naar landen met hogere salarissen, vooral als ze over een goede talenkennis beschikken’, zegt zij. ‘Maar dat is niet per se slecht, denk ik. De meesten van hen zullen terugkeren. Dan hebben ze waardevolle ervaring opgedaan in de West-Europese gezondheidszorg en contacten gelegd in het buitenland. Iedereen moet zelf kunnen bepalen waar hij werkt.’

Medici en zorgmedewerkers betwijfelen echter of er zovelen zullen terugkeren. ‘Een aantal artsen komt misschien terug naar Tsjechië, maar de meesten zullen dat niet doen’, aldus ziekenhuisdirecteur Vomacka.

Souckova denkt dat het met de zorg van LOK over het dreigend artsentekort niet zo’n vaart zal lopen: ‘Ik verwacht

in onze ziekenhuizen geen tekort aan artsen.’ De minister heeft de eis van artsen voor flinke salarisverhogingen van de hand gewezen en is in plaats daarvan voorstander van een geleidelijke verhoging.

Bang

Momenteel is Ierland voorzitter van de EU. Volgens de Ierse minister van Volksgezondheid Michael Martin zijn verschillende nieuwe lidstaten bang dat medisch personeel naar het buitenland zal vertrekken. ‘Natuurlijk willen we niet dat aansluiting bij de EU ten koste gaat van de gezondheidszorg in de nieuwe lidstaten’, zegt hij tegen Medisch Contact tijdens de ontmoeting van de ministers van Volksgezondheid in Praag in april.

Katka Krosnar,

journalist in Praag