Commissie-Schnabel legt meer druk op dokter
5 reactiesACHTER HET NIEUWS
De commissie-Schnabel oordeelt afwijzend over nieuwe juridische mogelijkheden voor hulp bij zelfdoding aan mensen die hun leven voltooid achten. De arts behoudt zijn cruciale rol.
Geen experimenten met laatstewilpil of andere vormen van zelfbeschikking; aan de huidige wetgeving hoeft niet te worden getornd. Het advies van de commissie-Schnabel over ‘voltooid leven’ kwam vorige week als een verrassing en bracht de verschillende partijen even van hun stuk. Behoudend en bevoogdend, oordeelde het burgerinitiatief Uit Vrije Wil. Robert Schurink, directeur van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE), voorspelde dat ‘de discussie zich nu zal verplaatsen naar de spreekkamer van de dokter. Artsen ervaren nu al druk, en dat zal nu alleen maar toenemen.’
Duidelijk is dat de arts een cruciale rol houdt bij euthanasie. Waarom heeft de commissie daarvoor gekozen? ‘Omdat de arts, samen met de rechter, een van de weinige gezalfden in de samenleving is’, stelt commissievoorzitter Paul Schnabel. ‘De arts heeft een aparte positie in de maatschappij, om een aantal lastige problemen te mogen aanpakken. Hij mag onder de huid komen, hij staat geregistreerd volgens de Wet BIG. Dat hebben we allemaal goed geregeld. Daarom grens je dat af. Een arts weet ook wat hij moet doen als het tijdens euthanasie fout gaat. Dat laatste wordt erg onderschat’, stelt hij.
Basisprincipe
‘Daarnaast is een arts, om het zo te zeggen, gesocialiseerd in de sfeer dat zorgvuldig omgaan met het leven het basisprincipe is. Bovendien zit de toetsing van de beroepsgroep onderling er nog onder, het tuchtrecht. Een arts heeft ook een bijna rituele rol. We zijn er als commissie niet voor om dat onder te brengen in een aparte beroepsgroep. Of om mensen helemaal de vrijheid te laten. We hebben in ons land geneesmiddelenverstrekking aan strenge banden gelegd omdat we dat enge dingen vinden, en dan zouden we dat loslaten bij een beslissing over leven en dood?’
‘Als je zou kiezen voor andere vormen van hulp bij zelfdoding van mensen die hun leven voltooid achten, dan moet je het huidige systeem omvergooien’, zegt Agnes van der Heide, hoogleraar besluitvorming en zorg rond het levenseinde (Erasmus MC). Zij maakt deel uit van de commissie-Schabel, die anderhalf jaar onderzoek heeft gedaan. ‘Alles bij elkaar opgeteld en afgewogen, vinden we de nadelen groter. De nadelen liggen vooral op het gebied van veiligheid, bij een arts weet je dat hij daarin meer is getraind.’
Daarmee wordt voorbijgegaan aan andere mogelijkheden, zoals de aparte beroepsgroep stervensbegeleider, erkent Van der Heide: ‘We denken toch dat bij een arts de zorgvuldigheid beter is gewaarborgd. Artsen kunnen, beter dan andere beroepsgroepen, de mogelijke alternatieven beoordelen.’
Betty Meyboom-De Jong, gepensioneerd huisarts en eveneens een van de commissieleden vult aan: ‘In dit dilemma rond levenseinde heb je te maken met de keuze tussen compassie en autonomie. Wat weegt zwaarder? De commissie koos voor compassie, daarmee ben ik het eens. Ik deel de angst van ouderen dat hen op den duur euthanasie kan worden opgedrongen, als ze “er niet meer toe doen”. Die grote groep mensen beschermen we.’
Van der Heide: ‘We zullen niet voor alle situaties een oplossing hebben. Maar ik denk dat we wel veel kunnen ondervangen; denk aan de opeenstapeling van ouderdomsklachten. Voor de mensen die uit principe zelf willen beslissen, die weigeren te bewijzen dat ze een opeenstapeling hebben, is dat lastig. Ze moeten wel bedenken dat ze ook de autonomie van de ander – de arts – moeten accepteren. Daarbij is het ook mogelijk om te besluiten te stoppen met eten en drinken. Dat kan, in samenwerking met goede palliatieve zorg. Het is niet altijd inhumaan.’
Druk op artsen
En hoe zit het met de voorspelde druk op artsen? Zullen zij vaker in lastige discussies komen met patiënten? Van der Heide: ‘Dat is inderdaad genoemd als een risico voor de toekomst, tijdens onze gesprekken met SCEN-artsen. Juist om artsen te beschermen tegen de toenemende druk, leek het ons beter om vast te houden aan de bestaande afspraken. Als je de grondslag onder de huidige euthanasiewetgeving loslaat, dan wordt de druk op artsen groter.’
Volgens Schnabel kan de arts de druk wel aan: ‘Ik denk dat we dat niet moeten overdrijven.’ Hij wijst erop dat er in Nederland circa 5000 euthanasiegevallen zijn op de 152.000 sterfgevallen per jaar en 8000 à 9000 huisartsen. ‘Het is dus echt niet zo dat elke arts er de hele dag mee te maken heeft.’ Schnabel betwijfelt of het rapport in de spreekkamer zo veel verschil maakt. ‘Het rapport speelt zich af in het politieke en maatschappelijke veld, waarin het gaat om principes en niet zozeer over de praktijk.’ En die praktijk ‘ontwikkelt zich op dit moment in een richting die ruimte laat. Je hebt te maken met een samenleving die verandert.’
Schnabel, zelf D66-senator, geeft toe dat hij gedurende het onderzoek voor dit adviesrapport zelf ook zijn mening heeft bijgesteld. Is hij conservatiever geworden? ‘Nou ja, conservatief. Tevredener met de huidige situatie, dat zeker. Aanvankelijk dacht ik “dat regel ik zelf wel”. Maar nu denk ik “het is mooi wat we hebben”.’
Hij verwacht dat discussie over wat wel en niet voltooid leven is, nog wel vaker zal voorkomen. ‘De moderne arts is natuurlijk een arts van ouderen, dat zal alleen maar toenemen. Dit hoort daarbij en in de opleidingen moet wel aandacht zijn voor dergelijke ethische en technische discussies.’ Meyboom oppert dat hier een ‘scholingstaak’ ligt voor de Levenseinde-kliniek.
Voltooid leven
Tegelijk ziet voormalig huisarts Meyboom de verschuiving naar ‘meer ruimte’ onder artsen. Ze kunnen een stapeling van ouderdomsklachten interpreteren als ‘voltooid leven’. Ze verwijst naar de kwestie-Heringa. Albert Heringa hielp zijn moeder (99) in 2008 een einde aan haar leven te maken, nadat de huisarts had geweigerd euthanasie te verlenen. Daarna werd Heringa vervolgd, de rechtsgang is nog altijd niet afgerond. Meyboom denkt niet dat een arts nu dezelfde beslissing zou maken. ‘In deze tijd zou mevrouw Heringa in aanmerking komen, vanwege een opeenstapeling van ouderdomsklachten.’ Heringa zelf zegt overigens dat de huisarts in kwestie diens standpunt onlangs nog heeft herhaald.
Artsen zelf doen er goed aan zich bij te scholen, om te weten wat wel en niet mag, stelt Schnabel. ‘Met name de huisarts. Artsen moeten de vorig jaar uitgekomen code of practice van de regionale toetsingscommissie op de boekenplank hebben staan. Je ziet dat het ministerie de laatste tijd wat actiever is geworden. Ik kan me voorstellen dat de inspectie zich op dit gebied wat duidelijker uitspreekt. Het is belangrijk dat de discussie binnen de beroepsgroep niet wegzakt.’
Auteur:
Marieke van Twillert
m.van.twillert@medischcontact.nl
Lees meer:
-
Marieke van Twillert
Marieke van Twillert is sinds eind 2015 journalist bij Medisch Contact. Arbeidsmarkt en internationale gezondheidszorg hebben haar speciale aandacht, maar ze volgt ook het levenseindedebat, medische technologie en internationale gezondheid. Marieke is een van de presentatoren van MC de Podcast en schrijft geregeld een bijdrage voor de rubriek Media en Cultuur.
Wil Bosboom
huisarts, De Meern
Iemands leven bewust actief stoppen kan uiteraard niet worden bezien als een normale of natuurlijke dood. Een niet natuurlijke dood wordt in onze maatschappij vanzelfsprekend altijd juridisch beoordeeld. Indien echter bij euthanasie de juridische toe...tsing verminderd of zelfs opgeheven zou worden dan is misbruik van deze regeling niet langer onwaarschijnlijk. Alleen al daarom is de huidige zorgvuldige medische afweging vóór en de juridische toetsing na een euthanasie van groot belang. Meerdere euthanasieën heb ik als huisarts afgerond. De aanpak met een SCEN-arts vooraf en de juridische beoordeling achteraf heb ik altijd als belangrijke ondersteuning ervaren bij het steeds weer emotioneel en rationeel zware proces naar het moment dat je de patiënt op “uit” zet. Bovendien ervaar ik deze aanpak evenzeer als mijn verantwoording naar de patiënt en diens dierbaren toe. Het rapport van de Commissie Schnabel is dan ook volkomen terecht behoudend en “bevoogdend “. Dat het burgerinitiatief “Uit Vrije Wil” vanuit een andere mening dit rapport omschrijft als een “flut rapport” getuigt overigens niet van een genuanceerde kijk op deze zaak.
Bart Bruijn
Huisarts, STREEFKERK Nederland
‘Ik denk dat we dat niet moeten overdrijven.’ Hij wijst erop dat er in Nederland circa 5000 euthanasiegevallen zijn op de 152.000 sterfgevallen per jaar en 8000 à 9000 huisartsen. ‘
Dat is nu weer een typische politicusstatistiek. Het gaat niet om d...e euthanasiegevallen, maar om de euthanasievragen en de euthanasiegesprekken, een overgroot veelvoud van de euthanasiegevallen. En dáár is de druk wel sterk toegenomen, tenminste bij mij.
W. van der Pol
ziekenhuisapotheker en counselor, Delft
Soms denk ik wel eens dat de keuze van de commissieleden, ik bedoel wie wel en wie niet in de commissie benoemd worden, uiteindelijk de uitkomst van de commissie bepaalt. Zo kan de uitkomst een beetje gestuurd worden. Maar na het lezen van de individ...uele meningen en veranderlijke meningen, denk ik daar iets anders over. Het rapport is in feite een landmark in steeds veranderlijke inzichten. Over jaren zullen we zien waar het uit komt. Zo werkt dat in een gezonde samenleving.
J.J.I. Ruchti
Specialist ouderengeneeskunde , DRACHTEN Nederland
Ik vind dit een gemiste kans, nu heb je alleen euthanasie en verder geen ruimte om het als individu zelf te kunnen doen. Dit leidt tot medicalisering van het ouder worden en de dood, de dokter mag het allemaal oplossen en uitleggen, wordt steeds meer... gedwongen om voor het gewenste overlijden te zorgen...
J.J.I. Ruchti
Specialist ouderengeneeskunde , DRACHTEN Nederland
Die Betty Meyboom, wel compassie hebben met ouderen die bang zijn dat hen euthanasie wordt opgedrongen ( dat kan niet, bij euthanasie is het zo dat je er ZELF om vraagt) maar geen compassie met de dokter die het allemaal mag gaan oplossen/uitvoeren. ...Terwijl dit kabinet/de heersende politiek autonomie zo hoog in het vaandel heeft staan ( participatie maatschappij, je mag het allemaal zelf uitzoeken en organiseren...)