Laatste nieuws
Lieke de Kwant
9 minuten leestijd
video

‘Abortuswet is niet nodig’

5 reacties

INTERVIEW

Vrouwen achter Women on Waves willen abortus normaliseren

Gunilla Kleiverda en Rebecca Gomperts kregen deze week de eerste Els Borst Oeuvreprijs voor hun inspanningen om vrouwen wereldwijd toegang te geven tot veilige abortus. Ze hopen dat de prijs de boel in eigen land weer eens opschudt. ‘Op het gebied van medicamenteuze abortus loopt Nederland hopeloos achter.’

Gynaecoloog Gunilla Kleiverda kan zich nog goed herinneren dat ze ‘even moest slikken’ toen arts en Women on Waves-directeur Rebecca Gomperts in 2004 in Portugal ineens besloot om vrouwen rechtstreeks op tv en internet te vertellen hoe ze met het maagbeschermende geneesmiddel misoprostol zelf thuis een abortus kunnen opwekken. Als de nuchterste van de twee, de wetenschapper, was het haar rol om de activistische Gomperts een beetje in toom te houden. Maar op dat moment besloot ze haar te laten begaan.
‘Het was revolutionair, dat we vrouwen vertelden dat ze er helemaal geen dokter voor nodig hadden. En hoewel het aanvankelijk natuurlijk tot weerstand in de medische beroepsgroep leidde, zie je nu wereldwijd de tendens dat artsen vrouwen steeds meer zelf laten doen, zoals thuis de medicijnen innemen of de nacontrole uitvoeren met een zwangerschapstest. Dus die beslissing heeft gigantisch veel betekend voor het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen.’

Els Borstprijs
Voor hun gezamenlijke, jarenlange ‘inzet voor verbetering van de gezondheid en zelfbeschikking van vrouwen’ kregen Kleiverda en Gomperts op dinsdag 24 maart de eerste Els Borst Oeuvreprijs van de Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke Artsen (VNVA). Tijdens de uitreiking ging tevens de Amerikaanse documentaire Vessel in première, waarvoor de vrouwen van Women on Waves bijna vijftien jaar zijn gevolgd (zie recensie hiernaast). Wat opvalt in die film en ook gedurende het interview, is de aan fanatisme grenzende bevlogenheid van met name Gomperts.

Wat is het dat u drijft?
Gomperts: ‘Voor mij gaat het over sociale rechtvaardigheid als basisprincipe, over gelijke kansen en rechten. Het recht op autonomie is voor mij een fundamenteel onderdeel van het mens-zijn.’

Het verlangen daaraan bij te dragen had ook andere vormen kunnen aannemen.
‘Natuurlijk. Of het had helemaal geen vorm kunnen aannemen en abstract kunnen blijven. Ik voel me dan ook bevoorrecht dat we een onderwerp hebben gevonden waarin we dat verlangen concreet kunnen maken: vrouwen toegang geven tot veilige abortus, zodat ze voor zichzelf kunnen beslissen op welk moment in hun leven ze een kind kunnen en willen grootbrengen. En zodat ze niet het risico hoeven te lopen om dood te gaan als ze een abortus willen.’ Kleiverda: ‘Dat is wat mij betreft het grootste probleem met abortus. Vrouwen die abortus willen in landen waar het illegaal is, doen het toch, maar dan onveilig. Dat veroorzaakt ontzaglijk veel leed; kijk maar naar de cijfers van de WHO (zie Cijfers over abortus).’

Normaliseren
Wat die WHO-cijfers ook laten zien, is dat abortus ‘een van de meest voorkomende medische ingrepen in de wereld’ is, zegt Gomperts. ‘In Nederland heeft één op de vier vrouwen aan het eind van haar vruchtbare periode een abortus gehad en wereldwijd is het bijna een-op-een.’ Kleiverda: ‘Zelfs als er overal goede toegang is tot voorbehoedsmiddelen, zal abortus altijd blijven bestaan. Anticonceptie kan falen: een condoom kan scheuren, vrouwen worden zwanger na sterilisatie of met een spiraaltje.
Of de zwangerschap is aanvankelijk gewenst, maar de partner blijkt ineens vreemd te gaan of crimineel te zijn.’
Gomperts weer: ‘We moeten dus af van de misvatting dat abortus uitzonderlijk of in principe onwenselijk is. Het is gewoon een realiteit. We moeten proberen het te normaliseren.’

U wilt de morele lading eraf hebben?
‘Ik denk dat je dat morele gedeelte bij de vrouwen zelf moet laten. Het is hun beslissing, hun leven, hun lijf, hun ethische, morele, sociale omgeving.’ Kleiverda: ‘Vergeet niet dat we blij moeten zijn dat sommige vrouwen zo verstandig zijn om te kiezen voor een abortus. Vrouwen doen dat omdat ze zien dat ze niet in staat zijn om dat kind op te voeden en het dat te geven wat ze het zouden willen geven. Als ik zie hoeveel vrouwen een zwangerschap voortzetten in ellendige omstandigheden, zonder huis, in een gewelddadige relatie, met financiële problemen… Kiezen voor een abortus kan heel verantwoord zijn.’

U richt zich vrijwel volledig op medicamenteuze overtijdbehandelingen en abortussen, niet op curettages. Waarom eigenlijk?
Gomperts: ‘Medicamenteuze abortus is zo’n revolutie voor vrouwen. Het enige wat nodig is, is toegang tot medicijnen en informatie over hoe je ze moet gebruiken. Het is ook een veel natuurlijker proces dan een curettage; het is vergelijkbaar met een miskraam. Vrouwen zijn veel minder afhankelijk van artsen en het is zo ongelooflijk veilig. Bij onveilige abortus, waarbij vrouwen zelf met instrumenten of geweld een abortus proberen op te wekken, overlijdt een op de vier vrouwen. De sterfte aan medicamenteuze abortus is minder dan 1 op 500.000. Dat is veiliger dan tampongebruik en autorijden. En als er wel iets misgaat, kunnen vrouwen naar een lokaal ziekenhuis gaan, waar ze ook heen zouden gaan als ze een gecompliceerde miskraam hadden.’ Kleiverda: ‘Er zijn steeds meer aanwijzingen dat curettages meer kans geven op een vroege partus praematurus bij een volgende zwangerschap. Dat heeft te maken met het feit dat je de baarmoedermond kunstmatig oprekt; bij medicamenteuze abortus gaat dat veel geleidelijker. Helaas is de Nederlandse abortuspraktijk in dit opzicht nog heel traditioneel. Van alle abortussen in ziekenhuizen gebeurt 56 procent medicamenteus, van alle abortussen in abortusklinieken slechts 16 procent.’

Slechte zorg
Het gesprek komt op Nederland en de emoties lopen op. Gomperts, fel: ‘De abortuspil hoort bij de huisarts of verloskundige. Er is geen enkele medische reden waarom die pil alleen verkrijgbaar is in een ziekenhuis of abortuskliniek, dat is puur politiek. Het beperkt de toegang van vrouwen tot deze veel betere vorm van zorg. Medicamenteuze abortus is medisch-wetenschappelijke vooruitgang en vrouwen hebben er recht op om daar gebruik van te maken.’

Zegt u nu eigenlijk dat Nederland zijn koploperspositie op het gebied van abortus inmiddels kwijt is?
‘Absoluut.’ Dan, voorzichtiger: ‘Nee, dat is niet helemaal waar. Nederland speelt een belangrijke rol in het internationale politieke speelveld, bij de VN bijvoorbeeld, als voorstander van het recht op veilige, legale abortus. En we zijn ook voortrekker op het gebied van tweedetrimesterabortus bij vrouwen in noodsituaties. Maar in toegang tot medicamenteuze abortushulpverlening en het vasthouden aan speciale abortusklinieken en -artsen, daarin lopen we hopeloos achter. In Zweden, India, Nepal en Zuid-Afrika mogen vroedvrouwen en soms ook verpleegkundigen abortushulp verlenen.’ ‘De Nederlandse abortuswet is verouderd’, zegt Kleiverda. ‘Neem ook die vijf dagen bedenktijd. Het is belangrijk dat iemand een weloverwogen beslissing neemt. Maar als ze dat al gedaan heeft –en dat is meestal zo – waarom dan nog verplicht paternalistisch vijf dagen nadenken? Laten we vrouwen serieus nemen.’ Gomperts: ‘Goedbeschouwd is er zelfs helemaal geen abortuswet nodig. We kunnen abortus zien als een gewone medische ingreep waarvoor normale medische richtlijnen gelden.’

Jullie bedachten ooit de leus ‘de vrouw beslist, abortuspil bij de drogist’. Maar wordt misbruik dan niet te gemakkelijk?
Gomperts: ‘Uit onderzoek is keer op keer gebleken dat beperkingen in toegang tot abortus niet leiden tot minder abortussen, maar tot ongelijkheid en onveiligheid. Andersom leidt vergemakkelijking nooit tot meer abortussen, alleen maar tot meer veiligheid. De WHO is daar heel duidelijk over.’ Kleiverda: ‘Critici van vrije toegang tot de abortuspil wijzen vaak op het herhalingsrisico. En ook bij de bespreking in de Tweede Kamer van de IGZ-jaarrapportage abortus is er altijd weer gedoe over vrouwen die herhaalde abortus ondergaan. Iedereen in Nederland is blij dat er legale abortus is, maar als je daar vaker dan één keer gebruik van maakt, ben je een onverantwoordelijke vrouw.’

Wat betekent de Els Borst Oeuvreprijs voor jullie?
Kleiverda: ‘We hebben al de nodige prijzen gekregen uit feministische en mensenrechtenhoek; ik vind het belangrijk dat we nu ook erkenning krijgen vanuit medische hoek. En ik hoop dat deze prijs de discussie over de medicamenteuze overtijdbehandeling door de huisarts op de kaart zet. De inspectie zegt dat het niet mag, maar dat klopt niet. Els Borst heeft dat zelf nog voor ons uitgezocht toen zij minister was: tot 6,5 weken is iemand juridisch niet zwanger en valt een overtijdbehandeling noch onder de abortuswet, noch onder de strafwet.’ Gomperts tegen Kleiverda: ‘Hé, kunnen we in het interview geen oproep doen aan huisartsen?’ Dan tegen de interviewer: ‘Ja, ja, zet maar in het verhaal: Huisarts, mocht je denken dat vrouwen recht hebben om via jou de abortuspil te krijgen, neem dan contact met ons op en dan gaan we samen zorgen dat dat werkelijkheid wordt.’

Vlak voor publicatie van dit interview mailt Gomperts dat er ‘een doorbraak’ is: ze heeft gehoord dat Medabon, de abortuspil Mifegyne gecombineerd met misoprostol, vanaf mei 2015 via de apotheek op recept verkrijgbaar zal zijn, zodat huisartsen een medicamenteuze overtijdbehandeling kunnen voorschrijven. Kleiverda en Gomperts zullen voorlichting gaan verzorgen voor geïnteresseerde huisartsen.


Women on Waves/Web


Activiste in zomerjurk

Twee Portugese oorlogsschepen bleken uiteindelijk een geschenk uit de hemel. Ze beletten het schip van Women on Waves (WoW) in 2004 de toegang tot Portugal, waardoor de crew geen vrouwen kon ophalen die aan boord een medicamenteuze overtijdbehandeling zouden krijgen. Deze tegenvaller inspireerde WoW-bedenkster Rebecca Gomperts tot een radicale stap. Ze legde in een Portugese talkshow uit hoe vrouwen met misoprostol thuis veilig een miskraam kunnen opwekken en zette die informatie ook online.
De Portugese episode is een van de hoogtepunten van de documentaire Vessel. Maakster Diana Whitten volgde Gomperts en haar collega’s op campagnes naar onder meer Ierland, Marokko en Ecuador. Dat levert prachtige beelden op van Gomperts in zomerjurk die, belaagd door agenten en antiabortusactivisten, rustig blijft proberen haar zeiljacht af te meren. En die, als dat jacht onvrijwillig weer wordt weggesleept van de kade, de autoriteiten met een simpel zakmes en frivole buiging te slim af is.
Een evenwichtige of objectieve film is Vessel niet. Zo blijft de rol van gynaecoloog Gunilla Kleiverda onderbelicht en komen er geen critici van WoW aan het woord. De film is vooral een krachtig pleidooi voor de aanpak van WoW: lijden verminderen door vrouwen toegang te geven tot veilige abortus. Hoe reëel het leed is dat ongewenste zwangerschap veroorzaakt, blijkt indringend uit de kriskras door de film gestrooide hulpvragen van vrouwen. ‘Beste Women on Waves, Ik ben niet getrouwd en ik ben zwanger. Ik kan nu geen baby krijgen. Ik heb gehoord dat je bleek kan drinken, maar ik ben bang dat ik dan doodga. Kunnen jullie me helpen? Amina, Marokko.’

De documentaire Vessel is tegen betaling te zien op internet via vesselthefilm.com


Lieke de Kwant, Medisch Contact
l.de.kwant@medischcontact.nl; @liekedekwant

 


Meer info

Eerdere publicaties van Kleiverda en Gomperts in Medisch Contact:

Lees ook

Bekijk de trailer van Vessel the film

Vessel - Trailer

from

FilmBuff

on

Vimeo

.

Indringende documentaire
Indringende documentaire
<b>Download dit artikel (PDF)</b>
video abortus provocatus women on waves abortus
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • J.F. Groenewoud-Roozemond

    waarnemend huisarts, VEENENDAAL Nederland

    Jacoba Groenewoud – Roozemond, waarnemend huisarts
    Esmé Wiegman – van Meppelen Scheppink, directeur NPV-Zorg voor het leven

    Abortuspil
    Women on Waves stelt in MC van 26/3: ‘De abortuspil hoort bij de huisarts…`’. En ‘vrouwen hebben het recht om daar... gebruik van te maken’. Wij betwijfelen ten zeerste of het wenselijk is dat huisartsen deze zgn. ‘overtijdbehandeling’ gaan uitvoeren!
    Tot nu toe valt vroege abortus onder het strafrecht. Aan huisartsen is dit niet toegestaan. Dit moet zo moet blijven om 5 redenen.
    In de eerste plaats zijn huisartsen geen gynaecologen of abortusartsen (vaak bewust niet!). Zij hebben niet de expertise om deze behandeling te geven. Een ‘avond bijscholen’ is onvoldoende.
    Ten tweede worden er in de bijsluiter randvoorwaarden genoemd (behandelcentrum, chirurgie, reanimatie). De vraag is hoe veilig het middel bij deze patiënt in deze context is. Is er onderzoek gedaan naar het gebruik van dit middel thuis? Moet de huisarts het in de praktijk gaan geven of er thuis naast gaan zitten? Dit is niet gewenst; Nederland is geen ontwikkelingsland, zoals WoW ons wil doen geloven.
    Ten derde is de werkdruk groot. Er heerst een gevoel van ‘we zijn overal goed voor, maar gewaardeerd worden we niet’. Ook dit nog eens op het bordje van de huisarts gooien, is niet de manier en niet wat een competente huisarts wil.
    Ten vierde ondervinden veel vrouwen psychische klachten na een abortus. Abortus is ‘geen pilletje geven voor een probleem’. Pas zwangere vrouwen kunnen hun situatie niet gelijk overzien. De meeste abortussen vinden plaats op sociale indicatie (geen geld, energie of plaats in gezin). Deze pil faciliteert dit. Er zijn vele praktijkvoorbeelden van dankbare patiënten die uiteindelijk niet voor een abortus kozen.
    Uiteindelijk is er het morele dilemma voor de huisarts. Het is niet alleen om religieuze redenen dat dokters dit niet met hun geweten overeen kunnen komen; ook om andere morele redenen willen collega's hier niet aan meewerken.

  • Dr Joeri van den Bergh

    abortusarts niet praktiserend, Nijeveen

    Het initiatief van Rebecca Gomperts, die met haar abortusboot vrouwen in landen waar abortus verboden is, wijst op hun rechten, is fantastisch en heldhaftig. De Els Borst-prijs is verdiend.
    Collega Kleiverda is duidelijk geen abortusarts en heeft kri...tiek op de Nederlandse situatie. Nederlandse abortusartsen zouden te weinig de abortuspil voorschrijven. Zij meldt: ‘Er zijn steeds meer aanwijzingen dat curettages meer kans geven op een vroege partus praematurus bij een volgende zwangerschap’ en ‘de Nederlandse abortuspraktijk is in dit opzicht heel traditioneel’. Dit is onzin en een ongefundeerd standpunt.
    Na 40 jaar abortuservaring heb ik deze ‘aanwijzingen’ nergens gevonden. In landen waar vrouwen illegale ingrepen ondergaan om hun zwangerschap af te breken, is medicamenteuze abortus een zegen, mits die pillen te verkrijgen zijn. Na mifepriston/misoprostol zou de kans op een heftige nabloeding één op duizend tot één op vijftienhonderd zijn. Dat staat in geen verhouding tot de vaak dramatische gevolgen van een illegale abortus. Voor de Nederlandse situatie ligt dat heel anders.
    Goed opgeleide en gecertificeerde abortusartsen doen hier circa 30.000 abortussen per jaar in gespecialiseerde abortusklinieken. Een klein percentage van de vrouwen kiest voor afbreking met de abortuspil. Kans op een heftige nabloeding die transfusie vereist, komt na een zuigcurettage vrijwel nooit voor. Ik heb dat na meer dan 100.000 curettages niet meegemaakt.
    Vanaf 2015 zal de huisarts de abortuspillen gaan voorschrijven. Daarvoor is een wijziging van de Wafz nodig, en dat is nog niet zo snel geëffectueerd. Hoewel ik het toejuich dat huisartsen deze bevoegdheid krijgen, zijn daar ook risico’s aan verbonden (‘Zwangerschapsafbreking’, 5e editie. Wetenschappelijke uitgeverij EBURON).

  • M.B.R. Buurman

    huisarts, AMSTERDAM Nederland

    Beste Gunilla en Rebecca,
    Nogmaals van harte gefeliciteerd met de Els Borst oeuvreprijs, wel verdiend. Het werk wat jullie doen vergt moed en doorzettingsvermogen. Het is mooi om te zien dat jullie dat in grote mate bezitten en dat het leidt tot meer... beschikbaar komen van veilige abortus voor vrouwen wereldwijd.
    Ik sluit me aan bij de vorige schrijster en huisarts. De medicamenteuze overtijdbehandeling hoort ook bij de huisarts thuis. Als meer huisartsen hier achter staan dan laat het horen bij onze beroepsverenigingen.

  • Marian Mourits

    Gynaecoloog, Groningen

    Beste Gunilla en Rebecca,
    Van harte gefeliciteerd met de Els Borst oeuvreprijs. Meer passende, winnaars voor deze eervolle prijs kan ik niet bedenken. Ga door met jullie belangrijke nationale en internationale werk! Marian Mourits

  • N.N. Rossen

    huisarts, Venray Nederland

    Dat laatste klinkt erg interessant: een vorm van abortus hulpverlening in de eerste lijn zou ik als huisarts zeker toejuichen. Ik ga er vanuit dat Medisch Contact ons op de hoogte houdt van de ontwikkelingen...

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.