Overtijdbehandeling beter door huisarts
5 reactiesdokter & patiënt
Veilige behandeling in vertrouwde omgeving voor vrouwen in nood
Het is huisartsen bij wet verboden om een ongewenste zwangerschap in een vroeg stadium met de overtijdpil af te breken. Daarmee wordt kwetsbare vrouwen een veilige behandeling in een vertrouwde omgeving onthouden, vinden de huisartsen Lagro-Janssen en Van den Hombergh.
Tot nu toe mogen huisartsen geen overtijdbehandeling (OTB) uitvoeren. Een OTB mag nu alleen worden uitgevoerd in klinieken met een WAZ-vergunning (Wet afbreking zwangerschap), zoals een abortuskliniek of een ziekenhuis. Die leveren prima zorg.1 Maar om vrouwen zorg op maat, zorg dicht bij huis en keuzevrijheid te kunnen bieden, pleiten wij ervoor OTB in de huisartspraktijk toe te staan.
Een overtijdbehandeling kan tot 17 dagen zwangerschap (6 weken + 2 dagen na de laatste menstruatie) worden uitgevoerd. Hoe vroeger de behandeling wordt gedaan, hoe minder lichamelijke en psychologische complicaties er optreden.1 2 Door deze zorg dicht bij de patiënt en in een vertrouwde omgeving aan te bieden, voorkom je dat de meisjes en vrouwen in nood de ingreep onnodig uitstellen en in een later stadium een abortus moeten ondergaan. Dat geldt in het bijzonder voor slachtoffers van seksueel misbruik en geweld.
Onnodig leed
Een medicamenteuze afbreking vroeg in de zwangerschap door de huisarts kan dus onnodig leed besparen. Over de uitvoering van de OTB in de ambulante setting bestaat veel (internationale) literatuur, die unaniem aangeeft dat de behandeling veilig en betrouwbaar in de eerste lijn en in de thuissituatie kan worden uitgevoerd.2 De overheid en ook IGZ hebben de onterechte opvatting dat voor de OBT een vergunning nodig is zoals bedoeld in art. 2 WAZ, en daar wringt de schoen.3
Het benodigde geneesmiddel Mifepriston, ook wel de overtijdpil, is in Nederland niet voor huisartsen verkrijgbaar. Opmerkelijk genoeg is de OTB door huisartsen op Curaçao wél toegestaan door een verruimde wetgeving. Het is daar een oplossing voor een groot maatschappelijk probleem.4
In landen waar aan Mifepriston minder beperkingen zijn opgelegd, neemt door de vroege behandeling ook het aantal abortussen af.5 Een voorbeeld is Spanje, waar het middel verkrijgbaar is via de apotheek. In Nederland mogen apothekers Mifepriston niet verstrekken op recept van de huisarts.
Er is geen juridische basis om huisartsen het vrij voorschrijven van de overtijdpil te ontzeggen.2 Toch hebben onze pogingen om dat te veranderen nog geen resultaat gehad en blijft een huisarts die het veilige Mifepriston wil voorschrijven, strafbaar. De politieke samenstelling van vorige kabinetten heeft alle besluiten op dit terrein geblokkeerd. De belangrijkste organisaties van professionals zoals KNMG, LHV, NHG en VNVA hebben eerder op inhoudelijke gronden aangegeven dat het wenselijk en verantwoord is dat de overtijdbehandeling in de huisartspraktijk wordt uitgevoerd. Dat is ook in het belang van de patiënt en werkt minder stigmatiserend. De overtijdpil c.q. een zwangerschapsafbreking met Mifepriston thuis is veilig, effectief en acceptabel gebleken. De kans op een doorgaande zwangerschap is 1,2 procent. De kans op ernstig bloedverlies is 0,88 per 1000 voor een medicamenteuze abortus bij 13 weken en ligt nog lager bij een vroege medicamenteuze onderbreking.6
Moeilijke beslissing
Indien de OTB binnen de huisartspraktijk wordt toegestaan, is het wenselijk om de effecten hiervan in kaart te brengen. Het gaat dan vooral om de acceptatie bij de patiënt in de huisartspraktijk, de mogelijke belemmeringen bij huisartsen en specialisten, de gerealiseerde substitutie en de tevredenheid met de verleende hulp. De kern van het onderzoek is of vrouwen met een zeer prille ongewenste zwangerschap veilige zorg in de eerste lijn kunnen ontvangen zonder een mogelijke vertraging door onbekendheid met de verder weg gelegen abortuskliniek. De huisartssetting biedt meer kans om een beslissing weloverwogen te maken. Van belang is dat de vrouw maximaal in de gelegenheid wordt gesteld om een juiste en zorgvuldige keuze te maken bij het nemen van deze moeilijke beslissing. De context is daarbij van groot belang evenals kennis van de patiënt bij eerdere hulpvragen. De OTB moet uit de WAZ zodat de huisarts de overtijdpil kan voorschrijven. Het is hoog tijd voor verandering.
Toine Lagro-Janssen,
huisarts, hoogleraar vrouwenstudies medische wetenschappen, UMC St Radboud Nijmegen
Pieter van den Hombergh,
huisarts, beleidsadviseur LHV
Correspondentieadres: a.lagro-janssen@elg.umcn.nl; c.c.: redactie@medischcontact.nl
Geen belangenverstrengeling gemeld.
Voetnoten
1. www.IGZ.nl
2. Kleiverda G, Swaab EH, Gomperts R. Huisartsen moeten toegang krijgen tot de abortuspil: de voorgestelde WAZ-wijziging maakt de overtijdbehandeling zonder vergunning niet strafbaar Nederlands Juristenblad 23; 2009.
3. RvS 3 mei 2006, nr. 200503100/1 (‘voor het verlenen van een vergunning is het van belang in welk stadium de zwangerschap zich bevindt. Voor de overtijdbehandeling, die tot 16 dagen na de laatste menstruatie plaatsvindt, is op zichzelf geen vergunning als bedoeld in art. 2 WAZ nodig.”
4. Boersma A. Reproductive health care for women in Curaçao. Induced abortion and contraception’. Thesis Groningen 2011
5. Rada Aser Garcia. Abortions in Spain fell for the first time in a decade in 2009. BMJ 2010;341:c7451
6. NHG-Richtlijn ‘Begeleiding van vrouwen die een zwangerschapsafbreking overwegen’
Gabie Raven
Abortusarts, voorzitter NGvA, Beegden
Met gemengde gevoelens las ik het artikel van Lagro-Janssen en Van den Hombergh. Ik ben het met ze eens zijn dat de huisarts voor vrouwen dichter bij huis is dan een abortuskliniek. Of daarmee de zorg rondom dit onderwerp beter is betwijfel ik.
IGZ ...rapport 2009: In de 16 abortusklinieken in Nederland worden per jaar ongeveer 93% van de 33000 zwangerschapsafbrekingen uitgevoerd. Hiervan zijn 27000 vrouwen woonachtig in Nederland. Een kleine 50 % hiervan wordt gezien door de huisarts en van alle behandelingen is ongeveer 40 % OTB. De 9000 huisartsen krijgen dus gemiddeld een keer per jaar met de vraag te maken, waarvan 40% OTB is. Veel ervaring rondom de begeleiding van vrouwen die een zwangerschapsafbreking overwegen kan er dus niet zijn en gezien de huidige volume normen voor specialistische zorg is een of minder behandeling per jaar per arts aan de lage kant. Mij valt ook op dat in de voetnoot een van de richtlijnen van het NGvA wordt toegeschreven aan de NHG.
Onze ervaring is dat het beter is een weloverwogen beslissing te nemen , dan om de reden van termijn overhaast tot een beslissing te komen. Opvallend is overigens dat de auteurs de mifegyne de overtijdpil noemen. Deze term is nieuw voor mij en insinueert dat een overtijdbehandeling hetzelfde is als een medicamenteuze zwangerschapsafbreking. De meeste huisartsen beschikken niet over een echo-apparaat. Dit maakt termijnbepaling en uitsluiten EUG erg lastig. Zeer regelmatig klopt de termijn namelijk niet met de door de vrouw ingeschatte zwangerschapsduur.
Ik geloof best dat er huisartsen zijn die op verantwoorde wijze een medicamenteuze zwangerschapsafbreking kunnen uitvoeren, maar hoe zit het dan met de keuzevrijheid van de vrouw om daar ook te kunnen kiezen voor een curettage?
De artsen die in Nederland werkzaam zijn in de abortusklinieken zijn zeer ervaren en de afgelopen jaren erg druk geweest met het ontwikkelen van richtlijnen en andere kwaliteitsinstrumenten. Het is me dan ook niet duidelijk waarom het NGvA niet genoemd wordt in de belangrijkste organisaties rondom de abortushulpverlening. Wij zijn trots op de zorg die we kunnen bieden en zien dan ook geen meerwaarde in de voorgestelde verandering.
J.M. Burggraaff
gynaecoloog, EMMEN
Het pleidooi van Lagro-Jansen en van de Hombergh om de abortuspil door huisartsen te laten voorschrijven (Medisch Contact dd 21feb. jl) behoeft enige kanttekeningen.
Het voorschrijven van een overtijdbehandeling zonder echoscopisch onderzoek voor ...en na deze behandeling levert ons inziens onnodige risico’s. Dit betreft ten eerste de betrouwbaarheid van de zwangerschapstermijn. Het stellen van de diagnose ‘zwangerschap korter dan 6+2 weken amenorroeduur’ op grond van de laatste menstruatiedatum en een vaginaal toucher kent een aanzienlijke foutenmarge. Er kunnen bij een onjuiste termijnbepaling ongewenste situaties ontstaan zoals het voorschrijven van de abortuspil bij meer gevorderde zwangerschappen of in geval van een fout positieve zwangerschapstest tot nodeloze toediening.
Een tweede aspect is het feit dat ook in de zeer vroege zwangerschap de abortuspil niet altijd effectief is, bij afwezigheid van echoscopische controle kan dit leiden tot doorgaande zwangerschappen zoals in het artikel ook aangegeven wordt. Hoewel deze risico’s laag zijn, (4,8% failure rate en 1,1% doorgaande zwangerschappen in een recente systematic review 1) kunnen de consequenties ernstig zijn.
In het artikel wordt mifepriston genoemd als behandeling, in de praktijk wordt dit vrijwel altijd gecombineerd met misoprostol2, een prostaglandineanaloog dat uteruscontracties induceert; inname van misoprostol later in de zwangerschap kan tot ernstige complicaties leiden.
Het feit dat deze medicamenten in Spanje vrij verkrijgbaar zijn, is dan ook niet geruststellend.
Ter voorkoming bovengenoemde ongewenste situaties is naar onze mening bij elke ongewenste zwangerschap een echoscopisch onderzoek ter bevestiging van de zwangerschapsduur en een echoscopisch onderzoek ter bevestiging van de effectiviteit van de behandeling noodzakelijk.
Dit kan uiteraard ook plaatsvinden bij hierin bekwame huisarts.
Ruth Elberink
Jan Burggraaff
Gynaecologen
Scheperziekenhuis Emmen
Referenties:
1. Raymond EG et al First trimester medical abortion with mifepristone 200 mg en misoprostol: a systematic review Contraception 2013(jan;87(1) 26-37
2. Medical methods for first trimester abortion Cochrane database syst. Rev. 2011 Nov9(11)
G.C. Foeken
Huisarts, ST MAARTEN, Anillen
Collega Blankevoort wijst er terecht op, dat het inderdaad niet om 1 pil gaat. Bovendien is het absoluut noodzakelijk dat er ter plaatse een echo gemaakt kan worden. Ten eerste om de werkelijke termijn van de zwanderschap vast te kunnen stellen en te...n tweede om te controleren of de behandeling volledig is geweest. Gaan al de huisartsen een echomachine aanschaffen?
M.B.R. Buurman
huisarts, AMSTERDAM
Helemaal mee eens!
P.W. Blankevoort
Huisarts, WILLEMSTAD CURAÇAO
Goed en verdedigbaar initiatief. Maar wie het proefschrift van dr A. Boersma heeft gelezen weet dat het niet gaat om een één (1) pil behandeling n haar proefschrift.