Stella Maris

Stella Maris, Cormac McCarthy (vertaling: Arjaan en Thijs van Nimwegen), De Arbeiderspers, 239 blz., 22,99 euro.

bestellen

De passagier, Cormac McCarthy (vertaling: Arjaan van Nimwegen), De Arbeiderspers, 432 blz., 26,99 euro.

bestellen

Pulitzerprijswinnaar Cormac McCarthy, door sommigen beschouwd als een van de grootste Amerikaanse schrijvers van de laatste tijd en bekend door een aantal verfilmde boeken (zoals The Road en No Country for Old Men), overleed vorige maand.

Zijn oeuvre wordt misschien wel gekenmerkt door een zin uit zijn laatste roman, Stella Maris. Daarin zegt de hoofdpersoon ‘dat er onder de oppervlakte van de wereld een onbeheersbare gruwel schuilt en dat die er altijd is geweest. Dat er in de kern van de werkelijkheid een diepe eeuwige demonenwereld huist.’

De roman bestaat uit zeven therapeutische gesprekken tussen een psychiater en Alicia, een mooie jonge vrouw: briljant wiskundige, dochter van een van de uitvinders van de atoombom en vrijwillig opgenomen in de psychiatrische kliniek Stella Maris. De roman vormt één geheel met het eerder verschenen De passagier, waarin de broer van Alicia, Bobby – eveneens wiskundige, hoewel minder briljant – de hoofdrol speelt.

Stella Maris is medisch gesproken het meest interessant. Alicia heeft hallucinaties, die in De passagier schuingedrukt worden weergegeven. In Stella Maris zijn die hallucinaties onderwerp van gesprek, maar deze gesprekken lijken toch ook weer niet echt op een gesprek tussen een psychiater en een cliënt. Alicia zegt tegen de psychiater: ‘Om dit gesprek met jou te voeren – welk gesprek dan ook eigenlijk – moet ik een hele reeks concessies doen, niet alleen aan jouw standpunt, maar aan de daadwerkelijke vorm van de wereld vanuit jouw positie beschouwd. Dat kan nog wel. Maar het probleem is dat het voor jou nooit een kwestie van standpunten is. Jij zit er nooit mee dat je opeens uiterst merkwaardige dingen op een vrij normale manier moet bespreken.’

Mooi gezegd natuurlijk en met een kern van waarheid, maar zowel de patiënt Alicia als de psychiater is wel erg atypisch in dit verhaal.

In De passagier, dat speelt in 1980, is Alicia tien jaar dood, na een zelfmoord. Stella Maris speelt tien jaar eerder, maar merkwaardig genoeg ligt Bobby dan in een persisterend coma na een auto-ongeluk. En dat is niet de enige ongerijmdheid. De intriges uit De passagier – er is een passagier zoek uit een neergestort en gezonken vliegtuig en Bobby wordt door niet nader gedefinieerde mannen in zwarte pakken achtervolgd – krijgen op geen enkele manier een bevredigend antwoord.

Er zijn kortom in beide romans net iets te veel losse eindjes en ook net iets te veel uiteenzettingen over de filosofische implicaties van de moderne wiskunde om echt te overtuigen.